Ήταν ξημερώματα της 27ης Ιουνίου όταν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωνε το δημοψήφισμα για τη συμφωνία με τους δανειστές. Μια εβδομάδα μετά, στις 5 Ιουλίου, ο ελληνικός λαός ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία «όχι» σε αυτή τη συμφωνία -και κατ' επέκταση στις πολιτικές λιτότητας.
Μέρα που είναι, ας θυμηθούμε τις βασικές στιγμές του πρώτου δημοψηφίσματος της Ελλάδας μετά το 1974.
Οι πρώτοι -πολύ έντονοι- ψίθυροι για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος άρχισαν στον Μάιο. Όταν οι διαπραγματεύσεις και τα Eurogroup δεν οδηγούν πουθενά και η λέξη Grexit γίνεται πλέον η πιο συχνή στα διεθνή και εγχώρια μέσα ενημέρωσης, που το ελληνικό δράμα μονοπωλεί την ειδησεογραφία. «Grexit αυτοί; Δημοψήφισμα εμείς», σκέφτηκαν από την κυβέρνηση, γνωρίζοντας πόσο η λέξη τρομάζει τους Ευρωπαίους (ήταν νωπές άλλωστε οι μνήμες από την εποχή που το ξεστόμισε ο Γιώργος Παπανδρέου το 2011 στις Κάννες και όσα ακολούθησαν).
Τότε λοιπόν, η λέξη δημοψήφισμα βρέθηκε στα χείλη πολλών στελεχών και υπουργών της κυβέρνησης, που είχε ιδωθεί ως το μόνο όπλο απέναντι στους δανειστές. Μάλιστα ο Φίλης το χαρακτήριζε «υπερόπλο» απέναντι στην σκληρή στάση των δανειστών. Επίσης ο Πάνος Σκουρλέτης, λέει ότι αν δεν βρεθεί λύση με τους δανειστές, «συζητάμε και τα ενδεχόμενα του δημοψηφίσματος ή των εκλογών». Ωστόσο, δεν είναι λίγοι και εκείνοι που το διέψευδαν. Μέσα σε όλα αυτά, και ο Σόιμπλε χαρακτηρίζει καλή λύση το δημοψήφισμα. Αργότερα θα μάθουμε το γιατί...
Ο Ιούνιος κυλά με ένα πινγκ-πονγκ προτάσεων και απειλών. Μία πρόταση συμφωνίας έρχεται από την Κομισιόν, μια άλλη αντιπρόταση φέρνει στο τραπέζι η ελληνική πλευρά. Κρίσιμη είναι και η 5η Ιουνίου, οπότε και η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώσει μια ακόμη δόση στο ΔΝΤ. Ελλείψει ωστόσο συμφωνίας (άρα και χρημάτων), αυτό δεν είναι εφικτό.
Ο Τσίπρας ενημερώνει τη Βουλή για το αδιέξοδο και η Ελλάδα δεν πληρώνει την πρώτη από τις τέσσερις δόσεις του Ιουνίου. Αντίθετα την «πακετάρει» για το τέλος του μήνα.
Η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, ως επιλογή δεν φαινόταν πιθανή εκείνες τις μέρες, καθώς επανειλημμένως στελέχη της κυβέρνησης απέκλειαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Εντούτοις, μετά την εμπλοκή που υπήρξε στις 24 Ιουνίου λόγω διαφωνίας των εταίρων με την ελληνική πρόταση, το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος άρχισε να επανέρχεται.
Κάποια στιγμή η διαφορά μεταξύ δανειστών και Ελλάδας φτάνει τα 400 εκατ. ευρώ. Ψίχουλα θα έλεγαν κάποιοι. Αλλά ούτε τότε μπόρεσε να επιτευχθεί συμφωνία. Αντ' αυτού ήρθε ένα Game Over από τον Τουσκ.
Πιθανότατα όλοι θυμόμαστε που ήμασταν και τι κάναμε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 26ης Ιουνίου, προς 27 Ιουνίου. Στις 00.36 συγκεκριμένα. Τότε που ο Αλέξης Τσίπρας σε ένα έκτακτο διάγγελμα ανακοινώνει ότι η χώρα πάει σε δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα ορίζεται για τις 5 Ιουλίου. Το ερώτημα είναι εάν πρέπει να γίνει αποδεκτή η πρόταση των θεσμών της 25ης Ιουνίου. Πριν είχε ενημερώσει την Μέρκελ, τον Ολάντ και όλους τους πολιτικούς αρχηγούς για το ερώτημα. Οι εταίροι δήλωναν σοκαρισμένοι από την εξέλιξη, ενώ υπήρχε ανησυχία σχετικά με τις τράπεζες. Από πλευράς ΔΝΤ δεν έγινε σχόλιο.
Δεν είναι urban legend. Στον κόσμο επικράτησε πανικός και υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ότι άνθρωποι κατέβαιναν στις τράπεζες να βγάλουν λεφτά με τα νεγκλιζέ και τα μποξεράκια.
Ξημερώνει η 27η Ιουνίου και οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες. Συνεδριάζει το Eurogroup σε μια από τις πιο θυελλώδεις συνεδριάσεις, με τον Γιάνη Βαρουφάκη να μην παραμένει ως το τέλος. Ο Σόιμπλε ζητά επιβολή capital control ενώ το Eurogroup αποφασίζει να μην παρατείνει το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας μετά το βράδυ της 30ης Ιουνίου, οπότε και έληγε. Η ελληνική κυβέρνηση είχε αιτηθεί δύο φορές να δοθεί σύντομη παράταση ώστε να γίνει ομαλά η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Το ανακοινωθέν του Eurogroup δεν ήταν κοινό (η Ελλάδα εξέφρασε τη διαφωνία της) και τα υπόλοιπα μέλη συνεδρίασαν για δεύτερη φορά, χωρίς τον Βαρουφάκη.
Μπίρι – μπίρι κάποια στιγμή έρχεται. Το bank run είναι πλέον καταστροφικό και το απόγευμα της Κυριακής 28 Ιουνίου, η ΕΚΤ καλείται να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει να χορηγεί ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, καθώς το πρόγραμμα στήριξης τυπικά λήγει την Τρίτη. O Μάριο Ντράγκι διστάζει να λάβει μια τέτοια κατεξοχήν πολιτική απόφαση. Αποφασίζει ωστόσο να μην αυξήσει το ποσό της ρευστότητας που χορηγεί στις ελληνικές τράπεζες μέσω του ELA.
Μετά την απόφαση της ΕΚΤ, συνεδρίασε το ίδιο απόγευμα το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας που εισηγήθηκε στο υπουργικό συμβούλιο την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Αργά τη νύχτα της Κυριακής το υπουργικό συμβούλιο αποδέχτηκε την εισήγηση και τα ξημερώματα της Δευτέρας εκδόθηκε ΠΝΠ με την οποία η περίοδος από τις 28 Ιουνίου έως τις 6 Ιουλίου κηρύχθηκε τραπεζική αργία και τέθηκε ημερήσιο όριο αναλήψεων από τα ΑΤΜ τα 60 ευρώ. Βέβαια, ένα χρόνο μετά, ισχύει ακόμη.
Λίγες ώρες πριν την εκπνοή του προγράμματος, η Ελλάδα αιτείται με επιστολή ένα τρίτο πρόγραμμα στήριξης, ύψους 29,1 εκατ. ευρώ, το οποίο θα χρηματοδοτούνταν από τον ESM και θα κάλυπτε τα χρέη της Ελλάδας που έληγαν ως το 2017, μαζί με την αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας προς τον EFSF και την παράταση του ισχύοντος προγράμματος για να μη κηρυχθεί η Ελλάδα σε κατάσταση χρεοκοπίας.
Το αίτημα του Τσίπρα απορρίφθηκε σε έκτακτη τηλεδιάσκεψη του Eurogroup την ίδια ημέρα. Τα μεσάνυχτα της Τρίτης έληγε μια πληρωμή 1,5 εκατ. ευρώ προς το ΔΝΤ που δεν καταβλήθηκε.
«Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους;
Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» («Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού») και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» («Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους»). Όσοι από τους πολίτες της χώρας απορρίπτουν την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΟΧΙ. Όσοι από τους πολίτες της χώρας συμφωνούν με την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΝΑΙ».
Μοιραία ωστόσο το δημοψήφισμα μετατράπηκε για κάποιους «ναι» ή «όχι» στην Ευρώπη, και για κάποιους άλλους «ναι» ή «όχι» στις πολιτικές λιτότητας.
Έτσι ξεπήδησε το «Μένουμε Ευρώπη» που στηρίχθηκε από πολλά πολιτικά κόμματα. Κυρίως με τη χρήση των κοινωνικών δικτύων οργανώθηκαν μαζικές συγκεντρώσεις στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη αλλά και πολλές άλλες πόλεις. Φτάνοντας προς την 5η Ιουλίου οι συγκεντρώσεις γινόντουσαν ακόμη περισσότερες και τα δύο στρατόπεδα μετρούσαν τις δυνάμεις τους.
Η ΝΔ υποστήριξε ότι το ερώτημα ουσιαστικά είναι «Ναι» ή «Όχι» στο Ευρώ -θέση που ανέπτυξαν και Ευρωπαίοι. Ομοίως το Ποτάμι τάχθηκε υπέρ του «Ναι» και αποδοχή της συμφωνίας. Το ΠΑΣΟΚ θεώρησε το δημοψήφισμα αντισυνταγματικό. Η Μέρκελ ξεκαθαρίζει ότι πρώτα θα διεξαχθεί το δημοψήφισμα (που οι δημοσκοπήσεις σε εκείνη την φάση έδιναν προβάδισμα στο «ναι») και μετά θα γίνει η όποια συζήτηση για το πρόγραμμα. Διαδηλώσεις υπέρ του ναι και του όχι διεξάγονται σχεδόν καθημερινά. Οι φωνές για κίνδυνο Grexit και κούρεμα καταθέσεων είναι καθημερινές.
Ο Αλέξης Τσίπρας σε διάγγελμά του ξεκαθαρίζει ότι το δημοψήφισμα δεν είναι ναι ή όχι στο ευρώ, αλλά δύναμη στην διαπραγματευτική θέση της κυβέρνησης.
Οι δημοσκοπήσεις που έγιναν πριν το δημοψήφισμα, απέδειξαν για ακόμη μια φορά ότι αδυνατούν να κάνουν τη δουλειά τους: να σφυγμομετρήσουν τις προθέσεις των ψηφοφόρων. Οι περισσότερες έδειχναν επικράτηση του «ναι», ελάχιστες οριακή επικράτηση του «όχι» και μια (Prorata) επικράτηση του «όχι» με διαφορά. Καμία όμως δεν μπόρεσε να προβλέψει την συντριπτική επικράτηση του «όχι».
Η εβδομάδα που μεσολάβησε της αναγγελίας του δημοψηφίσματος και της ψηφοφορίας είναι εξαιρετικά διχαστική. Συγκεντρώσεις από το στρατόπεδο του «ναι» και του «όχι» διοργανώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Δύο ημέρες πριν το δημοψήφισμα, την Παρασκευή 3 Ιουλίου διοργανώνονται στην Αθήνα δύο συγκεντρώσεις. Του «ναι» στο Καλλιμάρμαρο και του «όχι» στο Σύνταγμα.
Οι εικόνες που φτάνουν στους δέκτες μας δίνουν την απάντηση για το ποιος θα είναι ο νικητής, ακόμη και αν πολλοί δεν θέλουν ή φοβούνται να το πιστέψουν.
Ο Τσίπρας, μπροστά στην ασφυκτικά γεμάτη πλατεία Συντάγματος και εμφανώς συγκινημένος, ζήτα από τους πολίτες να πουν ένα «μεγάλο και περήφανο “όχι” στα τελεσίγραφα».
Διεξάγεται το πρώτο δημοψήφισμα στην Ελλάδα μετά το 1974. Η Ελλάδα ψηφίζει «όχι» σε ποσοστό 61,31%, διαψεύδοντας όλα τα προγνωστικά. Η διαφορά μεταξύ του «ναι» και του «όχι» έφτασε το 22,62%. Η συμμετοχή έφτασε το 62,50%. Η Ευρώπη παγώνει. Ο Ντάισελμπλουμ χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα «πολύ λυπηρό για το μέλλον της Ελλάδας». Το μέλλον, μετά από αυτό το αποτέλεσμα, είναι λίγο πολύ γνωστό σε όλους...
Διαβάστε επίσης: