Κάποιες πρώτες εκτιμήσεις για την επόμενη ημέρα του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν -που δεν φαντάζει τόσο ευοίωνη τελικά- μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του, αλλά και για το θέμα με τους 8 Τούρκους στρατιωτικούς που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα, μοιράζεται με την HuffPost Greece ο Δημήτρης Χριστόπουλος, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Όπως τονίζει κατηγορηματικά, οι 8 δεν θα πρέπει να εκδοθούν, όσο ο πρόεδρος Ερντογάν κρατάει ανοιχτό το θέμα της επαναφοράς της θανατικής ποινής και μάλιστα αναδρομικά . Καλεί επίσης την ελληνική κυβέρνηση να προστατεύσει το διεθνές της κύρος και τη νομιμότητά της και να συνεννοηθεί με την ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Χαρακτηρίζει δε «επιζήμιες και βιαστικές» τις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών που έσπευσαν να χαρακτηρίσουν ισχυρό το επιχείρημα της Τουρκίας υπέρ της έκδοσής τους. «Μου προκαλεί ενόχληση μια Αριστερά η οποία, από την αφελή ευκολία με την οποία υπερασπίζονταν τον καθένα που έρχονταν από την Τουρκία, τώρα με κυνισμό τείνει να υποτάσσει στοιχειώδεις ανθρωπιστικές αρχές στις διπλωματικές σκοπιμότητες», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όσο για το μέλλον του Ερντογάν, εκτιμά ότι «με την άφρονα πολιτική των εκκαθαρίσεων προκαλεί το ενδεχομένως βίαιο τέλος του, παρά το ότι σήμερα φαίνεται ενισχυμένος».
Θα ήθελα μια πρώτη εκτίμηση για το τι μέλλει γενέσθαι στην Τουρκία μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος.
Ενός κακού μύρια έπονται. Εδώ και πολύ καιρό η Τουρκία έχει μπει στο σπιράλ της πολιτικής βίας σε όλα σχεδόν τα επίπεδα: από την παύση της εκεχειρίας με τους κούρδους και τα τρομοκρατικά χτυπήματα των συμπαθούντων το ISIS, ως την απόπειρα πραξικοπήματος. Η χώρα δοκιμάζεται συστηματικά και φυσικά δοκιμάζει κι εμάς που είμαστε πλησίον της. Αυτά που γίνονται στην Τουρκία μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος είναι το δεύτερο χειρότερο σενάριο μετά από εκείνο της ενδεχόμενης επιτυχίας του, που νομίζω ότι λίγο έλειψε για να επέλθει. Όντως, το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί στη γείτονα τα ξημερώματα του Σαββάτου θα ήταν να βρεθεί με μια ακόμη δικτατορία στην ταραγμένη ιστορία της. Πέραν του αυτοτελούς κακού που αυτό θα επέφερε στο πολίτευμα, μια δικτατορία σήμερα στην Τουρκία θα οδηγούσε, νομίζω, σε εμφύλιο. Από την άλλη, ο τρόπος με τον οποίο ο πρόεδρος της χώρας επιχειρεί να εδραιώσει την εξουσία του πλέον, δείχνει ότι δεν μπορεί να την εγκαταλείψει με θεσμικά προσήκουσες διαδικασίες.
Τι εννοείτε με αυτό;
Εννοώ ότι στο πολίτευμα της Τουρκίας εξαφανίζονται και τα τελευταία στοιχειώδη θεσμικά αντίβαρα στην εκτελεστική εξουσία του προέδρου που θα επέτρεπαν μια ειρηνική διαδοχή του. Δεν υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας, που λέμε. Ο ίδιος ο Ερντογάν με την άφρονα πολιτική των εκκαθαρίσεων προκαλεί το ενδεχομένως βίαιο τέλος του, παρά το ότι σήμερα φαίνεται ενισχυμένος. Το ερώτημα είναι αν αυτό θα μπορέσει να γίνει χωρίς να κυλήσει η χώρα στον ολοκληρωτικό πόλεμο. Έχοντας ταξιδέψει σε αποστολές της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην Τουρκία την τελευταία τριετία παρακολουθώ διαρκώς τον εκφυλισμό της Τουρκικής Δημοκρατίας σε ένα πολίτευμα που το μόνο που έχει απομείνει από δημοκρατία είναι οι εκλογές. Ωστόσο, ναι μεν οι εκλογές είναι απαραίτητες για να υπάρχει δημοκρατία, δεν είναι όμως κι αρκετές. Όπως πηγαίναμε, αυτό που μόνο έμενε ήταν να σπάσει και το κέλυφος των εκλογών.
Πολύς κόσμος πιστεύει ότι επρόκειτο για ένα στημένο πραξικόπημα. Για τις θεωρίες που λένε ότι το διοργάνωσε ο ίδιος ο Ερντογάν, τι πιστεύετε;
Κοιτάξτε: ένα πράγμα είναι ότι ο Ερντογάν αξιοποιεί το πραξικόπημα προκειμένου να κάνει πιο δραστικές εκκαθαρίσεις των εχθρών του και άλλο πράγμα ότι το προκάλεσε ο ίδιος. Το πρώτο ισχύει, το δεύτερο είναι λάθος. Κανείς άνθρωπος δεν προκαλεί το ενδεχόμενο του αφανισμού του προκειμένου μετά να έχει ένα λόγο να τιμωρήσει τους δράστες. Αυτά είναι θεωρίες συνομωσίας που θολώνουν τα νερά. Ξέρετε, η πολιτική και η ιστορία έχουν κάτι βαθιά αστάθμητο στην έκβασή τους.
Δεν σας προβληματίζει πχ. η ώρα του πραξικοπήματος;
Τα πραξικοπήματα δεν είναι ποδοσφαιρικοί αγώνες που μπορεί στην ώρα τους να στηθούν, αλλά σύνθετες πολιτικοστρατιωτικές διεργασίες των οποίων οι φορείς άλλοτε κάνουν σωστή εκτίμηση, άλλοτε λάθος, άλλοτε έχουν την τύχη με το μέρος τους, άλλοτε ατυχία και πάει λέγοντας. Κοινώς, είναι έρμαια των παθών τους και των συγκυριών, όπως όλα τα πολιτικά υποκείμενα. Αν το πραξικόπημα ήταν στημένο, τότε και η 11η Σεπτεμβρίου 2001 στημένη ήταν, και όλα τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα στημένα είναι. Δεν είναι όμως. Φυσικά ένα πραξικόπημα είναι μια συνομωσία και αυτό εξάπτει την φαντασία των απανταχού συνομοσιολόγων και κάνει και πολλούς κανονικούς ανθρώπους να σκέφτονται «βρε, μπας και;» Ωστόσο, την ιστορία δεν την στήνουν αθέατες συνομωσίες πίσω από το παραβάν. Το αντίθετο συμβαίνει. Η ιστορία συνέχεια μας στήνει εκπλήξεις.
Πάμε και στα εσωτερικά και στο θέμα με τους 8 πιλότους που αναζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα. Καταρχάς, τι προβλέπει το διεθνές και το ελληνικό δίκαιο για αυτές τις περιπτώσεις;
Η χώρα μας λόγω μιας αντίληψης που υπαγορεύει πως «ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος μου» έχει μακρά παράδοση μη έκδοσης πολλών ανθρώπων που η Τουρκία θα ήθελε να τιμωρήσει στο έδαφός της. Αυτή η παράδοση δέχθηκε βαρύ χτύπημα με την υπόθεση Οτσαλάν και πλέον οπισθοχωρεί σημαντικά. Το ελληνικό Σύνταγμα είναι για λόγους ιστορικούς ιδιαιτέρως φιλόξενο προς την έννοια του πολιτικού εγκληματία και προβλέπει στο άρθρο 5, παρ. 2 πως «απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας». Είναι εμφανές ωστόσο ότι ένας στρατιωτικός πραξικοπηματίας δεν μπορεί, κατά την εκτίμησή μου, να υπαχθεί στην κατηγορία αυτή, όσο αυταρχικό και να είναι το τουρκικό καθεστώς. Δεν θα έλεγα το ίδιο εφόσον συζητούσαμε για μια λαϊκή εξέγερση σε βάρος του καθεστώτος Ερντογάν.
Άρα υποστηρίζετε ότι οι 8 πρέπει να εκδοθούν;
Όχι, όσο ο πρόεδρος Ερντογάν κρατάει ανοιχτό το θέμα της επαναφοράς της θανατικής ποινής και μάλιστα αναδρομικά. Είναι ανθρωπιστικά αδύνατο η Ελλάδα να εκδώσει στην Τουρκία τους 8 στρατιωτικούς που κρατούνται στην Αλεξανδρούπολη. Ακόμη και τον χειρότερο εγκληματία, δεν τον στέλνεις στον θάνατο, ούτε καν σε μια χώρα που δεν μπορεί να εξασφαλίσει μια στοιχειωδώς δίκαια δίκη. Υπάρχει σωρεία αποφάσεων προσωρινών μέτρων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που αποφαίνονται πως η ύπαρξη θανατικής ποινής συνιστά αυτοτελή λόγο μη έκδοσης κατηγορουμένων. Επομένως, θεωρώ πως αν – ω μη γένοιτο – η Ελλάδα πάει να εκδώσει τους ανθρώπους αυτούς, μάλλον, με βάση την υπάρχουσα νομολογία, θα πρέπει να καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Άρα τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει σε αυτή την περίπτωση;
Τι να γίνει; Υπάρχουν επιτροπές ασύλου, που μόλις μάλιστα επανασυστάθηκαν με τη συμμετοχή δικαστικών και υπάρχει και η δικαστική οδός του Συμβουλίου Εφετών και του Αρείου Πάγου που θα αποφανθεί οριστικά για την έκδοση. Η ελληνική έννομη τάξη μάλιστα εισάγει κι ένα τεκμήριο υπέρ του προσώπου που απειλείται με έκδοση: ακόμη κι αν ο Άρειος Πάγος αποφασίσει να εκδοθεί, τότε ο Υπουργός Δικαιοσύνης έχει το δικαίωμα να εμποδίσει την έκδοση. Αν, αντιθέτως, ο Άρειος Πάγος αποφασίσει τη μη έκδοση, ο Υπουργός Δικαιοσύνης δεν έχει δικαίωμα να τη δρομολογήσει. Βλέπετε πως υπάρχουν θεσμοί και συντεταγμένες δικαστικές διαδικασίες που αποφαίνονται. Δεν αποφασίζει ούτε η κυβέρνηση, ούτε η Βουλή. Έτσι είναι στα κράτη δικαίου. Τι να κάνουμε; Να τα καταργήσουμε;
Και το όποιο διπλωματικό επεισόδιο μπορεί να προκύψει από τη μη έκδοσή τους; Ή το πολιτικό κόστος;
Η χώρα θα πρέπει σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης, να προστατέψει το διεθνές κύρος της και τη νομιμότητά της. Θα παρατηρήσατε ότι το θέμα της θανατικής ποινής είναι ένα ταμπού για την Ευρώπη και πως αμέσως μετά την ανακίνησή του από την Τουρκία, η γραμμή ήταν πολύ αυστηρή απέναντι τον Ερντογάν. Έχω απόλυτη συναίσθηση ότι αυτό δημιουργεί εξαιρετικές δυσκολίες για την ελληνική διπλωματία, αλλά δεν γίνεται αλλιώς. Ας πρόσεχαν κάποιοι της κυβέρνησης που προ τρέξανε, χωρίς να προ(σ)κληθούν, να πούνε γιατί οι 8 θα εκδοθούν στη γείτονα. Αυτή η σπουδή ήταν και διπλωματικά επικίνδυνη, διότι εγείρει προσδοκίες, αλλά και κυρίως θεσμικά απαράδεκτη καθώς προτρέχει των αποφάσεων άλλων θεσμών.
Αναφέρεστε σε δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών ότι είναι ισχυρό το επιχείρημα της Τουρκίας υπέρ της έκδοσης. Πως το εκτιμάτε;
Σε αυτά αναφέρομαι και κάτι διαρροές. Εκτιμώ ότι οι δηλώσεις αυτές είναι επιζήμιες και βιαστικές. Ξαναλέω: στην χώρα μας υπάρχουν θεσμοί που θα αποφανθούν σχετικά. Μέχρις ότου γίνει αυτό, η σιωπή της κυβέρνησης είναι χρυσός. Αυτό μου φαίνεται απλός, σύντομος και αυστηρός κανόνας. Να σας πω τέλος, ότι μου προκαλεί ενόχληση μια Αριστερά η οποία, από την αφελή ευκολία με την οποία υπερασπίζονταν τον καθένα που έρχονταν από την Τουρκία, τώρα με κυνισμό τείνει να υποτάσσει στοιχειώδεις ανθρωπιστικές αρχές στις διπλωματικές σκοπιμότητες.
