Τέτοια μέρα πριν από 76 χρόνια, 28η Οκτωβρίου του 1940, η Ελλάδα έπαιρνε το βάπτισμα του πυρός στην πιο αιματοβαμμένη πολεμική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Η φασιστική Ιταλία απαιτεί να αναλάβει τον έλεγχο στρατηγικών σημείων της χώρας- στα βουνά της Ηπείρου αρχίζει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος. Το Έπος του ’40.
Τους ανθρώπους που τον έζησαν, στην πρώτη γραμμή ή στα μετόπισθεν, τους άντρες που πολέμησαν και δεν άφησαν τα κόκκαλά τους στο χιόνι, νέες τότε γυναίκες, νηστικά, σκελετωμένα παιδιά- αυτούς τους ανθρώπους τους έχουμε ζήσει κι εμείς. Και κάποιοι ζούνε ακόμα.
Οι ιστορίες και τα βιώματά τους, ακόμα κι αν πολλοί απέφευγαν να μιλούν εκτενώς, υπάρχουν σαν πρωτογενείς ιστορικές μαρτυρίες στο μνημονικό και των περισσότερων νεότερων Ελλήνων. Αν κάποια ιταλική ή γερμανική σφαίρα δεν είχε περάσει ξυστά από τον πρόγονό μας, δε θα είχαμε ποτέ υπάρξει- δεν είναι ο πόλεμος του ’40, ο αντιφασιστικός και αντιναζιστικός αγώνας της Ελλάδας, ένα ηρωικό γεγονός, σήμερα ανεπαίσθητο. Οι γενιές του τότε και του τώρα είναι πολύ κοντινές για να μην συνδέονται συναισθηματικά.
Στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήναςαυτή η συλλογική μνήμη του λαού είναι απτή. Τα εκθέματα της περιόδου ’40- ’41 οπτικοποιούν ιστορίες που έχουμε ακούσει με συναρπαστικό τρόπο, όπως μόνο η ορατή πραγματικότητα, το αυθεντικό ιστορικό αντικείμενο και το φωτογραφικό στιγμιότυπο μπορούν. Μια εικόνα, χίλιες λέξεις: η χλαίνη του λοχία που πέθανε μια μέρα μετά, ακόμα κομμένη πρόχειρα, σίγουρα με πολύ γρήγορες κινήσεις, στο σημείο του τραυματισμού. Το χιτώνιο του συνταγματάρχη Δαβάκη, τρύπιο κι αυτό στο σημείο της πληγής.
Στους τοίχους αρκετές εμβληματικές φωτογραφίες της περιόδου- οι περισσότερες έχουν συμπεριληφθεί σε αφιερώματα και ντοκιμαντέρ της περιόδου ’40- ’41 και της Κατοχής που ακολούθησε. Στο υπόγειο του Μουσείου, σε ογκώδεις φακέλους και ηλεκτρονικούς υπολογιστές του φωτογραφικού αρχείου, φυλάσσονται χιλιάδες ακόμα. Επιλέξαμε 75 από αυτές.
Το σύνολο του φωτογραφικού υλικού του Πολεμικού Μουσείου συνθέτει ένα οπτικοποιημένο «Αξιον Εστί»- στις 75 εικόνες που παρουσιάζουμε σήμερα προσπαθήσαμε να εικονογραφήσουμε έναν στίχο του έστω.
Για όλους αυτούς που σε ‘κείνο τον πόλεμο χάσανε (ή χαλάσαν) τις ζωές τους