Τι μας επιφυλάσσει το κοντινό μέλλον στο κομμάτι της τεχνολογίας και πώς θα επηρεάσει τις επιχειρήσεις; Ή τον άνθρωπο; Ποια είναι τα όρια της ευθύνης που πρέπει να παραχωρούμε στην τεχνολογία και πώς μπορεί η Ελλάδα να την αξιοποιήσει για να βγει από την κρίση; Ο συγγραφέας και μελλοντιστής *Gerd Leonhard ξεκίνησε να εργάζεται στη βιομηχανία της μουσικής τη δεκαετία του '90 κάνοντας μερικές start up από όπου και κατάλαβε πως δεν ήταν τόσο καλός στο να χτίζει εταιρείες, όσο στο να καταλαβαίνει και να παρατηρεί το μέλλον και να το σχεδιάζει για άλλους. Μετά το μπεστ σέλερ του «Το μέλλον της μουσικής», αποφάσισε να κάνει αυτή την ικανότητά του επάγγελμα και εδώ και περίπου 15 χρόνια δείχνει στις εταιρείες «που δουλεύουν στο σήμερα, πώς να επικεντρωθούν στο μετά το σήμερα, ανακαλύπτοντας νέες δυνατότητες».
-Τι δουλειά κάνει ένας μελλοντιστής;
-Δεν είμαι ένας τυπικός μελλοντιστής, γιατί η δουλειά μου αφορά το παρόν, αλλά δουλεύω σε σενάρια για τα επόμενα 5-7 χρόνια. Δεν προβλέπω το μέλλον, αυτό δεν είναι δυνατόν, σχηματίζω παρατηρήσεις για πράγματα που θα συμβούν στο μέλλον. Η δουλειά μου είναι να παρατηρώ τα προφανή που συμβαίνουν γύρω μας και μετά να σκέφτομαι τι θα σημαίνει αυτό για τα επόμενα 5 χρόνια. Η προσέγγισή μου είναι να βλέπω όλα αυτά που δεν βλέπει κάποιος επειδή είναι πολυάσχολος. Συγκεντρώνω για τους πελάτες μου τα πιο σημαντικά πράγματα και κάνω πιθανότητες για σενάρια που μπορεί να συμβούν.
-Λέτε πως η ανθρωπότητα θα αλλάξει περισσότερο στα επόμενα 20 χρόνια από ότι στα προηγούμενα 300. Με ποιο τρόπο το εννοείτε;
Αυτό που λέω είναι πως η επιστημονική φαντασία είναι πλέον γεγονός (science fiction is becoming science fact). Σε 5 χρόνια θα μπορούμε να μιλάμε σε υπολογιστές σα να ήταν άνθρωποι ή φίλοι μας, αυτό πριν 5 χρόνια φαινόταν απίθανο. Αυτό που συμβαίνει τώρα, είναι ότι όλα τα πράγματα που κάποτε θεωρούσαμε απίθανα, πλέον συμβαίνουν. Θα μπορούμε π.χ. να καταπολεμάμε τις ασθένειες, να έχουμε ανεξάντλητη ενέργεια, να λύσουμε το πρόβλημα της σίτισης του πλανήτη. Όλα αυτά θα συμβούν στα επόμενα 20 χρόνια. Είναι πλέον πιθανά. Δε θα πιστεύουμε στις αλλαγές που θα έρθουν. Πλήρως αυτοματοποιημένα οχήματα, αεροπλάνα χωρίς πιλότους κ.α.
-Η αλλαγή που περιγράφετε θα γίνει με γεωμετρική πρόοδο. Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι άνθρωποι;
-Οι άνθρωποι σκέφτονται βήμα-βήμα. Δε λειτουργούν με τη γεωμετρική πρόοδο της τεχνολογίας. Έτσι αυτή μας προσπερνά και θα πρέπει να έχουμε την ικανότητα να καταλάβουμε αυτές τις αλλαγές. Το πιο σημαντικό είναι αυτό, να καταλάβουμε αυτές τις αλλαγές που έρχονται με ραγδαίο ρυθμό και να φτιάξουμε διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα. Για παράδειγμα, το 1999 είχαμε το Napster, τότε ήταν ξεκάθαρο ότι το cloud θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στη μουσική, ότι δε θα είναι ένα υλικό προϊόν. Αν η μουσική βιομηχανία το είχε καταλάβει αυτό, θα είχε δημιουργήσει διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα, αντί να περιμένει 15 χρόνια να συμβεί αυτό.
-Αυτή η αλλαγή που περιγράφετε, μπορεί να επηρεάσει τη δουλειά μας; Πώς μπορούμε να αποφύγουμε την αντικατάστασή μας από μια μηχανή, για παράδειγμα;
-Οι μηχανές θα γίνουν τόσο έξυπνες και γρήγορες στο κοντινό μέλλον κι όταν αυτό συμβεί, πολλές δουλειές που κάνουμε σήμερα θα γίνουν από ρομπότ και υπολογιστές. Άρα εμείς θα πρέπει να μπορούμε να κάνουμε τις δουλειές που δε μπορούν να κάνουν οι υπολογιστές. Για μας είναι σημαντικό να προετοιμαστούμε για να μη μας αγγίξει αυτό το φαινόμενο, όχι να ανταγωνιστούμε τις μηχανές. Θα πρέπει δηλαδή να είμαστε περισσότερο «ανθρώπινοι». Σε περίπου 5 χρόνια οι υπολογιστές θα έχουν τις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Θα μπορείς π.χ. να θες να κάνεις ένα ταξίδι και θα μιλάς στον υπολογιστή σου, θα του λες ότι θες να πας από την Αθήνα στο Ντουμπάι και αυτός θα κάνει τη δουλειά αυτή σαν ταξιδιωτικός πράκτορας. Ο τελευταίος θα χάσει τη δουλειά του, γιατί η μηχανή θα είναι πιο γρήγορη, πιο αποτελεσματική και πιο φτηνή. Άρα πρέπει να επικεντρωθούμε σε δουλειές που δε μπορούν να κάνουν οι υπολογιστές, όπως η κατανόηση, η δημιουργικότητα, οι διαπραγματεύσεις, η συναισθηματική νοημοσύνη. Κατά κάποιο τρόπο πρέπει να γίνουμε ένας νέος Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Να γίνουμε πιο «ανθρώπινοι». Αυτό σημαίνει ότι θα χάσουμε πολλές δουλειές, αλλά θα δημιουργηθούν και πολλές νέες που θα επιβλέπουν τους υπολογιστές. Στον τραπεζικό τομέα, στις πιο πολλές δουλειές θα παίζει ρόλο το προσωπικό στοιχείο, κατανόηση του πελάτη, συναισθημάτων κ.α. Γιατί οι υπολογιστές δεν είναι καλοί στο να καταλαβαίνουν συναισθήματα, είναι καλοί στο να καταλαβαίνουν δεδομένα. Αυτό είναι καλό νέο, γιατί θα δημιουργηθούν νέες δουλειές. Θα έλεγα 70-80% όλων των νέων θέσεων εργασίας δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα.
Σήμερα έχουμε υπολογιστές που μπορούν να νικήσουν τον πρωταθλητή του σκάκι, του Γκο, του πόκερ, αλλά δε μπορούν να καταλάβουν ένα παιδί δύο ετών, ή αξίες, ή ηθική. Η διαφορά μηχανών και ανθρώπων είναι πως οι πρώτες μπορούν να κάνουν πολύ καλή δουλειά σε ό,τι έχει να κάνει με αριθμούς και υπολογισμούς. Δε θεωρώ πιθανό το να αντικατασταθούν οι άνθρωποι από μηχανές, ούτε πιστεύω ότι θα έρθουν τα ρομπότ ή οι μηχανές και θα μας σκοτώσουν ή να μας πάρουν τα πάντα. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς οι άνθρωποι μοιάζουμε όλο και περισσότερο στις μηχανές. Κι εδώ είναι και το μεγάλο πρόβλημα της τεχνολογίας: δίνουμε περισσότερη ευθύνη στην τεχνολογία και λιγότερη στους ανθρώπους.
Πρέπει να επικεντρωθούμε σε δουλειές που δε μπορούν να κάνουν οι υπολογιστές, όπως η κατανόηση, η δημιουργικότητα, οι διαπραγματεύσεις, η συναισθηματική νοημοσύνη. Κατά κάποιο τρόπο πρέπει να γίνουμε ένας νέος Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
-Έχετε επαφή με την Ελλάδα, γνωρίζετε για την οικονομική κρίση, πώς μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία από την πλευρά της;
-Η τεχνολογία δίνει χιλιάδες ευκαιρίες τις οποίες η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεται αυτή τη στιγμή. Παράδειγμα, η βιομηχανία τρισεκατομμυρίων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι «έξυπνες» πόλεις, η «έξυπνη» κίνηση, η ανακάλυψη νέων θέσεων εργασίας. Όλα αυτά είναι ενδιαφέρουσες ευκαιρίες. Επίσης, πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να βρίσκονται στην Ελλάδα και να δουλεύουν εκεί, γιατί είναι ένα ωραίο περιβάλλον. Η κοινωνία της ήταν για χρόνια εσωστρεφής και θα πρέπει να στραφεί σε αυτό το κομμάτι. Η οικονομική κρίση δε μπορεί να εξηγηθεί σε μία πρόταση, αλλά αν δείτε τι έκανε η Ισπανία και η Πορτογαλία, που στόχευσαν σε μια ψηφιακή οικονομία, θα καταλάβετε. Και οι δύο έχουν τουρισμό, όπως η Ελλάδα, επενδύουν όμως στο να γίνουν τεχνολογικά κέντρα, η Λισαβόνα γίνεται κέντρο για τις start up και την καινοτομία. Το ίδιο μπορεί να γίνει και στην Ελλάδα.
Το μεγάλο πρόβλημα στη χώρα σας είναι η πολιτική και το ότι πρέπει να συμφωνηθεί μια μελλοντική στρατηγική. Αυτό χρειάζεται η χώρα. Αυτή τη στιγμή δε βλέπω ιδιαίτερη συνεργασία ανάμεσα στην κυβέρνηση και τη βιομηχανία. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πως και οι προηγούμενες κυβερνήσεις και η τωρινή δεν είχαν ενεργοποιηθεί για τη δημιουργία ενός σχεδίου για το μέλλον. Εκμεταλλεύονταν τη ναυτιλία και τον τουρισμό, αλλά δε σχεδίαζαν για ένα πιο ευρύ μέλλον.
Η Ελλάδα έχει όμως πολλά πλεονεκτήματα: ανθρώπους που θέλουν να δουλέψουν εδώ, καινοτομία, τους αρχαίους φιλοσόφους που ενέπνευσαν την ανθρωπότητα κι ακόμα εμπνέουν την πολιτική και τους πολιτικούς. Χρειάζεστε ένα σχέδιο για να δημιουργήσετε την Ελλάδα του μέλλοντος, που φυσικά είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την Ευρώπη. Η παρούσα κυβέρνηση έχει μερικές ενδιαφέρουσες ιδέες, δεν είναι όλες κακές, αλλά δε βλέπω ιδιαίτερη συνέργεια ανάμεσα στις επιχειρήσεις και την κυβέρνηση.
-Έχετε να προσθέσετε κάτι κλείνοντας;
-Το μέλλον είναι καλύτερο από όσο νομίζουμε. Έχουμε τόσες ευκαιρίες, τόσα πράγματα να επανεφεύρουμε και προβλήματα να λύσουμε. Πρέπει όμως να καταλάβουμε ποια είναι και μετά να επενδύσουμε σε αυτά. Όσο πιο πολύ σκεφτόμαστε το μέλλον, τόσο πιο καλά μπορούμε να σχεδιάζουμε το σήμερα.
-Τέλος, μιας και δε σας βλέπω**, πώς ξέρω ότι δεν είστε μηχανή;
-Εύκολο. Επειδή κάνω λάθη.
*Ο Gerd Leonhard θα είναι ομιλητής στο 6ο Σεμινάριο Ηγεσίας της Sargia Partners.
**Η συνέντευξη έγινε τηλεφωνικά.
Διαβάστε ακόμα: Δεν είμαι ρομπότ
2017: Aντίο στην αντιγραφή, καλωσόρισμα στην πρωτοτυπία - Η αποδοτικότητα είναι για τα ρομπότ