Η Σώτη Τριανταφύλλου συζητιέται συχνά. Άλλες φορές για το λογοτεχνικό της έργο συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση ίσως, για την πολιτική της σκέψη, αρθρογραφία και συγγραφή. Μάλλον φυσιολογικά συμβαίνει αυτό. H Τριανταφύλλου «προσπαθεί σκληρά για να γράφει απλά», αδιάφορο αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί της, ενοποιητικός δεσμός όλης της πνευματικής της παραγωγής είναι η διαύγεια και η ντομπροσύνη. Ειδικά σε μια κοινωνία σαν την νεοελληνική όπου κάθε λογής βυζαντινισμοί, η επιτήδευση και τα «ήξεις αφήξεις», είναι ακόμη ενεργά, κυρίαρχα παραδείγματα. Θέλει άντερα και guts η αυτόνομη στάση της. Στις 2 Ιουλίου θα εκδικαστεί η μήνυση που πρόσφατα κατέθεσε εναντίον της ο Παναγιώτης Δημητράς με την κατηγορία της υποκίνησης (ισλαμοφοβικής) βίας.
Τέλη του 2016 κυκλοφόρησε το τελευταίο της βιβλίο, τα «Αστραφτερά Πεδία»: ένα απάνθισμα ελεύθερων κειμένων που διαβάζονται- σε μένα έτσι συνέβη- μονορούφι. Διηγήματα, άρθρα, μικρές, πολύ μικρές ιστορίες, εμπειρίες, επιρροές και συμπεράσματα ζωής, «φωτογραφίες» από μνήμης εναλλάσσονται σε μια φυσική ροή που κάνει τις σελίδες να τρέχουν.
Οι ερωτήσεις της συνέντευξης ''πατάνε πάνω'' στα κείμενα των «Αστραφτερών Πεδίων»: για την ίδια και την κοσμοπολίτικη, χειραφετημένη ζωή της, το γράψιμο και το ταξίδι, την Ελλάδα και την Ευρώπη, τους φασίστες, την αριστερά, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό, τη μετανάστευση και το ζητούμενο της ενσωμάτωσης, το Ισλάμ και την πολυπολιτισμικότητα. Ελάχιστο χώρο καταλαμβάνει η υπόθεση της μήνυσης καθαυτή - μια γραφικότητα θα ήταν κρίμα να στερήσει λέξεις από τα ουσιώδη.
- Λέτε πως γράφετε κάθε μέρα, συνέχεια, πως προσπαθείτε σκληρά να γράφετε απλά, πως είστε «δύσπιστη μπροστά στους συγγραφείς που παλεύουν με μια λέξη στο σκοτάδι, που κοιτούν τη λευκή σελίδα μέχρι να στάξει μια σταγόνα αίμα». Λέτε επίσης «δεν έχω ανάγκη κανέναν για να γράφω». Και ότι η λογοτεχνία είναι σπουδαιότερη απ’ τον έρωτα. Σταχυολόγησα τα παραπάνω από τα «Αστραφτερά Πεδία». Θα ήθελα να μου μιλήσετε για αυτόν τον «Τρόπο Ζωής» σας: τη συγγραφή.
H συγγραφή είναι ένας τρόπος ζωής και ένα επάγγελμα. Ωστόσο, θα μπορούσα να έχω αφοσιωθεί σε κάτι άλλο: θα μπορούσα να γίνω φυσικός ή χημικός ή να ερευνήσω τη γλώσσα ή να ασχοληθώ αποκλειστικά με την εκπαίδευση. Δεν υπάρχει τίποτα μοιραίο στο ότι έγινα συγγραφέας ― απλώς, ακολούθησα αυτόν τον δρόμο κι όχι έναν άλλο δρόμο.
- Έχουν γραφτεί όλα τα κείμενα του βιβλίου στο Παρίσι;
Στο Παρίσι ζω τον μισό χρόνο περίπου. Ξεχειμωνιάζω κατά κάποιον τρόπο. Δεν έχει παίξει ιδιαίτερο ρόλο το Παρίσι αν και έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου γενικά. Μετά από τόσα χρόνια σχέσης με το Παρίσι, καταγράφω συχνά σκέψεις για τη Γαλλία. Στα «Αστραφτερά πεδία» υπάρχουν κάποιες σκέψεις για τη γαλλική πολιτική, τη γαλλική νοοτροπία και τη ζωή μου ανάμεσα στους Γάλλους. Μερικές από αυτές δεν αρέσουν ούτε στους Έλληνες ούτε στους Γάλλους.
- Γράφετε πολύ ντόμπρα, ευθέως. Έχει κόστος η απόλυτη ειλικρίνεια στη γραφή; Στο λογοτεχνικό μικρόκοσμο, στις βραβεύσεις, ακόμα και στις πωλήσεις ή στην «αποδοχή» του κοινού- στον δρόμο ή στα social media… Σας ενδιαφέρουν αυτά- ή κάποιο εξ αυτών;
Το έχω πει πολλές φορές επειδή έχω ρωτηθεί πολλές φορές. Γράφω για να χτίσω ένα έργο, δεν με ενδιαφέρει τίποτε άλλο, ούτε ασχολούμαι. Είμαι ο σκληρότερος κριτής του εαυτού μου και ξέρω τι κάνω, πού βαδίζω. Προσπαθώ να μη χάνω χρόνο σε μάταιες πράξεις και σκέψεις.
- Γράφετε “travel is not for sissies”, ότι είστε ευπροσάρμοστη και χρειάζεστε ένα 24ωρο για να νιώσετε οικεία σε έναν νέο τόπο. Τι αγαπάτε στο ταξίδι, τι σας προσφέρει η ζωή «αλλού»;
Έτσι μεγάλωσα και αυτό ήταν ανέκαθεν το σχέδιό μου. Να είμαι νομάς της σύγχρονης ζωής. Δεν θα μπορούσα να μένω στο ίδιο σπίτι ή στην ίδια πόλη. Θα ήμουν, νομίζω, δυστυχισμένη. Ή εν πάση περιπτώσει θα ήμουν κάποια άλλη. Αν και ποτέ δεν ξέρει κανείς πώς θα ήταν η ζωή του αν είχε διαλέξει διαφορετικό δρόμο.
«Οι υποσχέσεις ευρυμάθειας που είχα δώσει στον εαυτό μου έχουν αθετηθεί. Παρ’ όλα αυτά πασχίζω ακόμα: σπουδάζω διαρκώς, διαβάζω πολύ»»- Στο «Νεανικές Αναγνώσεις» γράφετε «δεν θυμάμαι τίποτα, δεν θυμάμαι σχεδόν τίποτα». Εγώ (on the contrary) θέλω να σας ρωτήσω πως μάθατε και πως θυμάστε τόσα πολλά... Η καλή μνήμη και η ευρυμάθεια είναι απαραίτητα για να γράψεις καλά;
Είμαι μεγάλη αναγνώστρια κι όταν ήμουν μικρή φαινόταν ότι θα μάθω πολλά. Αυτό διαψεύστηκε θλιβερά. Όταν ανοίγω παλιά βιβλία, δεν αναγνωρίζω τις σημειώσεις που έχω κρατήσει. Οι υποσχέσεις ευρυμάθειας που είχα δώσει στον εαυτό μου έχουν αθετηθεί. Παρ’ όλα αυτά πασχίζω ακόμα: σπουδάζω διαρκώς, διαβάζω πολύ.
- Σας έχουν επηρεάσει οι beat γραφιάδες; Σαν κοσμοθεωρία και κατ’ επέκταση στο γράψιμο.
Μερικοί beats ήταν σπουδαίοι ποιητές, αλλά γενικά πρέπει να δυσπιστεί κανείς μπροστά στις σχολές και στις λογοτεχνικές ομάδες. Οι καλοί συγγραφείς θέλουν να είναι μοναχοί τους.
- Γράφετε στο «Εφτά Χρόνια»: «Η νεότητα έμοιαζε σαν μια αρρώστια από την οποία αναρρώναμε μαζί». Η σημερινή Σώτη Τριανταφύλλου έχει ιαθεί από τα «συμπτώματα» της νεότητας της;
Όχι. Μερικές φορές τρώω τα νύχια μου. Χορεύω με κίνδυνο να σπάσω το ισχίο.
- Στο “Primal Scream” γράφετε «το ροκ εν ρολ ήταν, είναι και θα είναι το πιο μεγαλειώδες, το πιο συγκινητικό γεγονός της ζωής μου». Ποιο θα διαλέγατε σαν soundtrack του έργου σας;
Το soundtrack περιέχει χιλιάδες ροκ και μπλουζ κομμάτια. Κιθάρες, τρελές κιθάρες. Λευκά μπλουζ, μαύρα μπλουζ.
Περιγράφετε εντελώς αντιδιαμετρικά το ελληνικό και το γαλλικό πανεπιστημιακό περιβάλλον και τη ζωή σας, αντίστοιχα, εκεί. Είναι τόσο πνευματικά και ηθικά υποβαθμισμένο, αποτυχημένο το ελληνικό πανεπιστήμιο;
Φαντάζομαι ότι υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, αλλά η δική μου εμπειρία από δύο ελληνικές σχολές ήταν πικρή. Μερικοί καθηγητές είναι αληθινοί ήρωες. Και άλλοι είναι συνένοχοι μιας άρρωστης κατάστασης. Αν δεν είχα φύγει το 1979 αλλά το 1974 θα είχα γλιτώσει από μια οδυνηρή εμπειρία, από τον εξευτελισμό στη Φαρμακευτική Αθηνών, από κακές συναναστροφές με αμπεχονοφόρους μουστακαλήδες.
«Η αριστερά συγγενεύει με τον φασισμό, έχει τις ίδιες κοινωνικές ρίζες και όραμα ολοκληρωτισμού. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν δημοκράτες στον χώρο της ευρύτερης αριστεράς»
- Στις «Προσωπικές Εξεγέρσεις» γράφετε πως ο κόσμος δεν θα ήταν ωραιότερος αν επιτυγχάνονταν η προσωπική εξέγερση του καθενός, «ίσως μάλιστα να ήταν πολύ τρομακτικός».
Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς κοινωνικό συμβόλαιο. Το κοινωνικό συμβόλαιο περιορίζει όλα τα ένστικτα και όλες τις επιθυμίες. Και σωστά.
- Στο «Μιττερράν» γράφετε «καθώς περνούσε ο καιρός έβρισκα όλο και περισσότερο νόημα στον ελευθεριακό κυνισμό... στον αγώνα εναντίον της μπουρδολογίας παρά της πλουτοκρατίας».
Ο μοναδικός αγώνας που έχει σημασία είναι ο αγώνας εναντίον της ανθρώπινης βλακείας.
- Για τις απόψεις και τα γραπτά σας, έχετε αμφιβολίες;
Όχι.
- Γιατί είναι πιο δύσκολο για όσους αυτοχαρακτηρίζονται αριστεροί να αντικρίσουν τον «φασίστα στον καθρέφτη τους»;
Οι αριστεροί αποκαλούν τους εχθρούς τους φασίστες κι εγώ αποκαλώ φασίστες τους περισσότερους από τους αριστερούς. Η αριστερά συγγενεύει με τον φασισμό, έχει τις ίδιες κοινωνικές ρίζες και όραμα ολοκληρωτισμού. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν δημοκράτες στον χώρο της ευρύτερης αριστεράς.
«Tο παράδοξο δεν είναι η φύση και η πολιτεία του ΚΚΕ αλλά ο σεβασμός που εμπνέει και η αυταρέσκεια που επιδεικνύει»
- Γράφετε «δεν έχω τόση μεγαλοψυχία ώστε να παραδεχτώ ότι υπήρχαν έντιμοι ναζί». Είναι ο ναζισμός το απόλυτο κακό; Και παρά τα κοινά, ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά με την κομμουνιστική δικτατορία, ποιο «ίδιον» του τον καθιστά εφιαλτικότερο; Ο φυλετισμός, η απαξίωση και εξολόθρευση των αδύναμεων φύσεων;
Ο ναζισμός δεν είχε ελκυστικό πρόγραμμα με παγκόσμια εμβέλεια όπως είχε ο κομμουνισμός. Και γι’ αυτό ταυτίζεται με το Κακό, ενώ ο κομμουνισμός έχει ακόμα αρκετούς θαυμαστές, πολλοί εκ των οποίων πιστεύουν ότι απλώς δεν εφαρμόστηκε σωστά. Αλλά το πρόβλημα βρίσκεται στην ίδια την ιδεολογία, στην ηθική της.
- Στο «Λογοτεχνία των Ερειπίων» σημειώνετε- «οι τύψεις συγκρατούσαν το πάθος των Γερμανών για ανωτερότητα». Είναι επικίνδυνο αυτό το πάθος για ανωτερότητα των Γερμανών για την σημερινή και μελλοντική Ευρώπη; Και διατυπώνετε, στο ίδιο κείμενο, το ερώτημα: «είναι όλες οι φυλές ικανές για φρικαλεότητες ή οι Γερμανοί εμφανίζουν υπεροχή στην ποταπότητα;».
Πιστεύω στα λεγόμενα «εθνικά χαρακτηριστικά» που διαμορφώνονται από την κοινή ιστορία, την κοινή θρησκεία και την κοινή καθημερινότητα. Οι Γερμανοί είναι ικανοί για το χειρότερο και το καλύτερο. Τώρα που η γενιά η οποία πήρε μέρος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει φύγει από τη ζωή, η γερμανική ενοχή έχει εξασθενίσει. Το θεωρώ επικίνδυνο: οι Γερμανοί έχουν ηθικές υποχρεώσεις έναντι ολόκληρου του κόσμου.
- Στο «Επανάσταση» γράφετε: «Μεγαλύτερη επιτυχία είχε η κομμουνιστική ιδεολογία σε χώρες χριστιανικής ορθοδοξίας και στην Ανατολή όπου τα συμβολικά δεδομένα είναι πολύ ισχυρά». Και στο «Κορακιστί φθέγγεσθε» ότι «το ΚΚΕ πάσχει από βαθιά ψυχασθένεια». Ποια χαρακτηριστικά της ελληνικής κομμουνιστικής αριστεράς την καθιστούν ιδιάζουσα περίπτωση;
Είναι μεγάλη συζήτηση. Το ΚΚΕ έχει επηρεάσει βαθιά την ελληνική κοινωνία από τα πολιτικά ήθη μέχρι το γλωσσικό ιδίωμα. Είναι ένα κόμμα νοσηρά συντηρητικό, που έχει στοιχίσει πολύ ακριβά στην Ελλάδα και στους ίδιους τους ανθρώπους που το πίστεψαν. Κατέστρεψε γενιές Ελλήνων. Σήμερα δεν έχει καμιά επαφή με την πραγματικότητα. Η έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα ισοδυναμεί με ψυχασθένεια. Όμως το παράδοξο δεν είναι η φύση και η πολιτεία του ΚΚΕ αλλά ο σεβασμός που εμπνέει και η αυταρέσκεια που επιδεικνύει.
- Στο «Αντικομμουνισμός» γράφετε: «... οι αντικομμουνιστές κινούνταν από άρνηση, όχι από θέση. Ο αντικομμουνισμός, ως πυρήνας της ιδεολογίας τους, δεν αρκούσε για να χτίσουν κάτι στον σύγχρονο κόσμο». Πόσο σημαντικός παράγοντας ανάσχεσης, πνευματικής και υλικής, υπήρξε ο μεταπολεμικός αντικομμουνισμός στην Ελλάδα;
Ο στείρος αντικομμουνισμός, ο βασιλοχουντικός αντικομμουνισμός, δημιούργησε θύματα και ήρωες από τους οποίους δεν μπορούμε να απαλλαγούμε. Αν οι αντικομμουνιστές είχαν σεβαστεί τους εχθρούς τους και τους είχαν παραχωρήσει την αμνηστία, δεν θα συνεχιζόταν αυτό το ψυχόδραμα.
«Δεν ξέρω αν είναι σωτήριο το να προστατεύουμε νέους με συντάξεις παππούδων. Πρέπει να βγουν έξω από την οικογένεια και να βρουν τον τρόπο να ζήσουν»- «Στην Ελλάδα δεν αγαπάμε την πραγματικότητα». Αυτό το συλλογικό μας χαρακτηριστικό, που ακούγεται και ρομαντικό έως υπερβατικό, είναι και το κοινό μας βαρίδι;
Η Ορθοδοξία δεν αγαπάει την πραγματικότητα. Οι Έλληνες είναι προσηλωμένοι στη θρησκεία ακόμα κι όταν δεν το ομολογούν. Οι αξίες τους είναι θρησκευτικές, όχι κοσμικές.
- «Στο σπίτι του Πρόκλου» γράφετε «Εμείς οι Νεοέλληνες, παρότι αποτελούμε συμπίλημα φυλών, έχουμε όλα τα ελαττώματα των αρχαίων Ελλήνων.... Η μοίρα μας είναι ατελής- προσπαθώντας να ξεφύγουμε από τον νόμο των μέσων όρων μοιάζουμε με μικρά, κομπλεξικά σκυλάκια που γαβγίζουν στα μεγαλύτερα». Και στο «Τραγουδάκι του Αττίκ», ανατρέχετε στους στίχους ενός μεσοπολεμικού άσματος του Αττίκ: «Τι μυστήρια που είναι η Ελλάδα/ δάνεια κλείνει, φράγκο δεν δίνει». Πως ερμηνεύετε τον Νεοέλληνα και την κοινωνία του;
Αττίκ: Κλέων Τριανταφύλλου. Αυτοκτόνησε ο άνθρωπος: δεν άντεξε τη χωριατιά γύρω του. Εν πάση περιπτώσει, έχουμε και πολύ καλά χαρακτηριστικά· όλοι οι λαοί έχουν τα στραβά τους. Οι Γάλλοι, για παράδειγμα, μου φαίνονται τσιγκούνηδες στα χρήματα και στα αισθήματα. Εμείς πάλι όχι. Αλλά λείπει η πολιτική παιδεία, η πολιτική αρετή, στην ουσία ο πολιτισμός βάθους. Είμαστε καταναλωτές, δεν είμαστε πολίτες.
- Γράφετε, «η ιδέα μου για το ανθρώπινο είδος επιδεινώνεται όταν βλέπω σκηνές από το χρηματιστήριο... ποια είναι άραγε η συνταγή της επιτυχίας του πιθήκου που έγινε πολυεκατομμυριούχος;». Νιώθετε αποστροφή για τον καπιταλισμό;
Ο καπιταλισμός έχει πάρει τρελό μονοπάτι. Από τότε που απο-υλοποιήθηκε η οικονομία χάθηκαν οι αξίες της ελεύθερης οικονομίας. Αλλά υπάρχουν λύσεις: κράτος Πρόνοιας (δωρεάν υγεία, δωρεάν παιδεία), ελεύθερη αγορά εργασίας πλαισιωμένη από νόμους, έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των πολυεθνικών, ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου.
- Αναφέρεστε στην «δυσφορία του πολιτισμού», όπως έγραψε ο Φρόιντ. Δυσφορείτε από τον δυτικό πολιτισμό;
Δυσφορώ διότι κάθε τόσο αναγγέλλει την παρακμή του. Πιστεύω στον δυτικό πολιτισμό και είμαι έκθαμβη μπροστά στα επιτεύγματά του. Με εξοργίζει η αυτοκαταστροφικότητα και η έλλειψη αυτοπεποίθησης που καταλήγει σε διαδοχικές υποχωρήσεις έναντι της βαρβαρότητας.
- Γράφετε, «Η πνευματική και κοινωνική τεμπελιά εμφανίζονται όπου οι προσπάθειες ενός ατόμου δεν είναι άμεσα ορατές αλλά συνδυάζονται με εκείνες της ομάδας.... Το άτομο κρύβεται πίσω από το πλήθος...». Σας απωθούν τα πλήθη, τα νιώθετε καταπιεστικά «κοπάδια», δυσλειτουργικά, αντιπαραγωγικά, για εσάς ή εν γένει; Και πόσο σημαντική σας είναι η ατομικότητα (σας);
Είμαι μοναχικός χαρακτήρας και έχω την τάση της ιδρυματοποίησης. Όταν εργαζόμουν σε εφημερίδες, σε γραφεία δηλαδή, δεν ήμουν καθόλου ευχαριστημένη. Δεν μου αρέσουν οι ανταγωνισμοί, τα κουτσομπολιά και οι δημόσιες σχέσεις.
- «Ποιος θα δουλεύει για εμάς; Α, μα οι σκλάβοι στον Τρίτο Κόσμο», γράφετε. Ο δυτικός πολίτης που στρέφεται κατά του «συστήματος» και της παγκοσμιοποίησης επιδιώκει τη διατήρηση αυτής της συνθήκης; «Βγαίνει στο δρόμο» για την τσέπη του και τη βολή του;
Και λίγα λέτε. Ο βολεψίας Γάλλος είναι το απαύγασμα αυτής της στάσης όπου τα κεκτημένα παραμένουν κεκτημένα παρά την καταστροφική επίδρασή τους στο κοινωνικό σύνολο.
- Στο «Συντηρητικοί και προοδευτικοί» σημειώνετε: «οι περισσότερες συντηρητικές φιλοσοφικές σχολές δεν έχουν θεωρητική σχέση με τον φασισμό». Σε θεωρητικό επίπεδο ισχύει όπως το γράφετε- στη «βάση» όμως; Δεν «λανθάνει ο φασισμός» στην εκλογική βάση της Δεξιάς;
Πράγματι, από τη δεξιά μπορούν να προκύψουν φασιστοειδή. Ο φασισμός είναι κοντά στην ακατέργαστη ανθρώπινη φύση.
- Η οικογένεια- και δη η ελληνική, που τόσο έχει υμνογραφηθεί ως «σωτήρια» στη συγκυρία της κρίσης ειδικά- γράφετε ότι είναι «ανθρωποφάγα»...
Δεν ξέρω αν είναι σωτήριο το να προστατεύουμε νέους με συντάξεις παππούδων. Πρέπει να βγουν έξω από την οικογένεια και να βρουν τον τρόπο να ζήσουν. Αυτό που φαίνεται σωτήριο ίσως συντελεί σε καθήλωση. Όσο για μένα είμαι χωρίς οικογενειακή προάσπιση από την ηλικία των δεκαέξι ετών: όπως το πάρει κανείς...Πάντως δεν το θεωρώ τραυματικό ούτε με εμπόδισε να γίνω ευτυχισμένη.
- Πώς βιώσατε την κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα στη Γαλλία πριν από την εκλογή Μακρόν; Και ποια η γνώμη σας για τον Μακρόν και την επικείμενη προεδρία του, όσον αφορά τις προκλήσεις και τις ρεαλιστικές πιθανότητες να επιτύχει τους στόχους του;
Ένα ωραίο ανοιξιάτικο αεράκι φυσάει στο Παρισάκι.
- Κριτικάρετε την πολιτική ορθότητα αλλά είστε υπέρ της αστικής ευγένειας. Δεν εφάπτονται κάπως αυτά τα δύο σε συμπεριφορικό και ηθικό επίπεδο;
Η μη πολιτική ορθότητα είναι η ελευθερία της γνώμης. Δεν σημαίνει ότι εκφράζουμε τη γνώμη μας με βωμολοχίες. Η πολιτική ορθότητα είναι ανορθολογισμός και μεροληψία. Μπορούμε να επικρίνουμε τους Αμερικανούς αλλά όχι τους Άραβες. Οι Αμερικανοί είναι φονιάδες των λαών και ηλίθιοι ενώ οι Άραβες είναι ειρηνικοί, αθώοι και έξυπνοι;
- Γράφετε, «η Μαρίν Λεπέν έχει άδικο σε όλα, αλλά έχει δίκιο ως προς την απειλή που εγείρει το Ισλάμ στον κοσμικό χαρακτήρα του γαλλικού κράτους και την κοινωνική συνοχή στη Δύση». Έχει, όντως, την δυναμική το Ισλάμ να αλλοιώσει και να βλάψει εκ των έσω και τόσο καίρια τις δυτικές κοινωνίες;
Το έχει ήδη κάνει. Το πρόβλημα δεν είναι η τρομοκρατία ― ένα φαινόμενο με σποραδικά επεισόδια ― αλλά η άρνηση της ένταξης και το μίσος των μουσουλμάνων εναντίον του κοσμικού κράτους και της Δύσης. Όποιος έρχεται στη Δύση πρέπει να υπακούει στους νόμους και στο έθος της Δύσης.
«Όχι, δεν είμαι αρνητική. Αλλά το τέμενος πρέπει να ανήκει στο ελληνικό κράτος και να ελέγχεται από αυτό. Όλες του οι δραστηριότητες πρέπει να υπόκεινται στην ελληνική εξουσία»- Έχουν κατορθώσει οι ισλαμιστές να φιμώσουν τις κριτικές, έναντι του Ισλάμ, φωνές; Να μην τολμάμε να κριτικάρουμε το Ισλάμ, όπως τον χριστιανισμό π.χ.;
Προφανώς. Το δείχνει η σημερινή κατάσταση. Κινητοποιούνται νόμοι περί βλασφημίας. Το Ισλάμ γίνεται πολιτικό ταμπού ή απλώς θεωρείται τόσο τρομακτικό ώστε πρέπει να βουβαθούμε για να μη μας κατασπαράξει.
- Αν είχατε σαρκάσει τους χριστιανούς, όπως τους μουσουλμάνους, νομίζετε πως και πάλι θα βρισκόταν κάποιος να κινηθεί εναντίον σας νομικά; Κάποιος σεβασμιώτατος δεσπότης παραδείγματος χάριν, ή θεολόγος της «Νέας Ζωής»...
Μπορεί αλλά όλοι, σχεδόν όλοι, θα τον θεωρούσαν γραφικό.
- Εκπλαγήκατε από τη μήνυση του κ. Δημητρά; Θα παραστείτε στη δίκη; Στα social media «διοργανώνονται» events, εναντίον αλλά και υπέρ σας.
Δεν εξεπλάγην. Ο καθένας κάνει αυτό που πιστεύει σωστό. Κι εγώ επίσης. Όσο για τα events, το να καλείς όχλο στο δικαστήριο για να καθυβρίσει δικηγόρους και μάρτυρες είναι κάτι που μπορεί να κρίνει ο καθένας. Αυτή είναι η ποιότητα του καθεστώτος στο οποίο ζούμε.
- Γράφετε, «Πολιτικό σχέδιο του Ισλάμ είναι ο σκοταδισμός, ο προσηλυτισμός, ο πόλεμος, η βία». Θεωρείται πως εκπορεύεται αυτό το σχέδιο από συγκεκριμένα κέντρα ή ενυπάρχει στο δόγμα του Ισλάμ, οπότε αντανακλαστικά και αναπότρεπτα συμβαίνει;
Το Ισλάμ δεν είναι μόνο θρησκεία, δεν είναι πνευματικότητα. Είναι πολιτικό πρόγραμμα, τρόπος ζωής, δικαιικό σύστημα: έχει στρατηγική βίαιης επιβολής. Πίσω του βρίσκονται ισχυρές ισλαμικές χώρες και μεγάλα συμφέροντα.
- Είστε αρνητική όσον αφορά την ανέγερση τζαμιού στην Αθήνα;
Όχι, δεν είμαι αρνητική. Είναι πολύ αργά για να κάνουμε πίσω. Αλλά το τέμενος πρέπει να ανήκει στο ελληνικό κράτος και να ελέγχεται από αυτό. Όλες του οι δραστηριότητες πρέπει να υπόκεινται στην ελληνική εξουσία προκειμένου να μην παραβιάζονται οι νόμοι.
- Στα «Παρισινά προάστια» ευθύνεται μόνο η θρησκεία για την «αποκομμένη ένταξη» των μουσουλμανικών πληθυσμών στην γαλλική κοινωνία; Το οικονομικό σύστημα, οι τάσεις αποκλεισμού των νεοφερμένων, η ξενοφοβία, ο «τοπικισμός» των λευκών γηγενών, ακόμα και η δική τους χριστιανική ταυτότητα όταν αναπόφευκτα λειτουργεί σαν «σύνορο», δεν είναι και αυτά κρίσιμα σημεία ενός πολυπαραγοντικού ζητήματος;
Όχι. Δεν υπάρχει καμιά διάκριση, το σχολείο είναι δωρεάν και υποχρεωτικό για όλους και γίνονται σκληρές προσπάθειες ένταξης, με πλήθος θετικές διακρίσεις. Στις οποίες δεν ανταποκρίνονται αυτοί οι πληθυσμοί διότι βρίσκονται στον αστερισμό της ισλαμικής προπαγάνδας και δέχονται αφόρητη πίεση από τις ίδιες τις κοινότητες.
- Γράφετε, «όπου υπάρχει πολύ θεός, υπάρχει εις βάρος των ανθρώπων», «δεν καταλαβαίνω πως φωτισμένοι άνθρωποι γίνονται ιμάμηδες ή παπάδες». Είστε εναντίον της θρησκοληψίας λοιπόν, όποιον θεό κι αν αυτή προσεταιρίζεται, όμως το Ισλάμ βρίσκεται στην προμετωπίδα της κριτικής σας. Γιατί; Ποιες διαφοροποιήσεις του από τον Χριστιανισμό και τις άλλες θρησκείες καθιστούν σήμερα το Ισλάμ περισσότερο επικίνδυνο;
Ο χριστιανισμός πέρασε από πλείστες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις καθώς και από τον Διαφωτισμό. Και μετά από κάμποσες σφαγές, ενσωματώθηκε στον δυτικό πολιτισμό και προκάλεσε πολιτισμό ο ίδιος. Το Ισλάμ σταμάτησε να παράγει πολιτισμό από τα μέσα του Μεσαίωνα. Το Ισλάμ γεννήθηκε και παρέμεινε στην έρημο.
«Η πολυπολιτισμικότητα είναι μια πολιτική κοινωνικού κατακερματισμού που εξασθενεί τον νόμο και το κράτος δικαίου»- Δεν υπάρχει πραγματικά μετριοπαθές Ισλάμ; Είναι η πλειονότητα των μουσουλμάνων ευεπίφοροι στην εξτρεμιστική κατήχηση; Το Ντάες θεωρεί πως επαναφέρει την εκκοσμικευμένη (για τα δικά του μέτρα) μεγάλη μάζα των μουσουλμάνων στον δρόμο του Αλλάχ. Αλλά τα τεράστια προσφυγικά ρεύματα από τις περιοχές που ελέγχει το Ι.Κ., δεν αποδεικνύουν ότι η πλειονότητα των μουσουλμάνων δεν αντέχουν στην πράξη, στην καθημερινή τους ζωή, τη ριζοσπαστική διαστρέβλωση, ή την «μέχρι κεραίας» εφαρμογή του Κορανίου;
Υπάρχουν φυσικά άνθρωποι που έχουν μουσουλμανική παιδεία, που προέρχονται από μουσουλμανικές οικογένειες αλλά που δεν εφαρμόζουν τη θρησκεία: δεν προσεύχονται, δεν πάνε στο τζαμί, δεν κάνουν Ραμαζάνι και τα λοιπά. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εξοργισμένοι με την πορεία που έχει πάρει το Ισλάμ και εκφράζονται πολύ πιο αιχμηρά από μένα.
Επίσης, υπάρχουν μετριοπαθείς που απορρίπτουν την τζιχάντ και θέλουν να ζήσουν ειρηνικά στη Δύση. Ωστόσο, οι θεσμοί και οι ηγέτες των μουσουλμανικών πληθυσμών στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ κρατούν ασαφή θέση έναντι του εξτρεμισμού. Μπορείτε να βρείτε έγκυρες δημοσκοπήσεις όπου οι μουσουλμάνοι διαφόρων χωρών εκφράζουν τη στήριξή τους ή την απόρριψή τους στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τα αποτελέσματα έχουν ενδιαφέρον και διαρρηγνύουν κάμποσους μύθους.
- Πολυπολιτισμικότητα. Γράφετε, «η εφαρμογή της πολυπολιτισμικότητας εμποδίζει την αφομοίωση και κατακερματίζει την κοινωνία, η οποία δεν επιτυγχάνει εθνική ταυτότητα» και «η πολυπολιτισμικότητα είναι το αντίθετο της κοινωνικής συνοχής».
Η πολυπολιτισμικότητα είναι μια πολιτική κοινωνικού κατακερματισμού που εξασθενεί τον νόμο και το κράτος δικαίου. Αναγνωρίζει διαφοροποιήσεις του νόμου, αποθεώνει τη λεγόμενη «διαφορετικότητα» και καταλήγει στα κινήματα αντιρατσισμού που είναι στην πραγματικότητα υποτίμηση και συρρίκνωση των μελών των μειονοτήτων σε αθώα νήπια. Ο αντιρατσισμός είναι εκδοχή του ρατσισμού.
- Η κοινωνική συνοχή δεν εξαρτάται κυρίως από την μετουσίωση φιλελεύθερων αρχών, όπως η αξιοκρατία, η ισοπολιτεία, σε κοινωνικές νόρμες και πολιτικές πρακτικές;
Η κοινωνική συνοχή είναι μία ηγεσία, μία γλώσσα, ένας πολιτισμός, δηλαδή ενιαίο σύστημα αξιών. Δεν μιλάμε για κουλτούρα (φαγητά, τραγούδια κτλ), μιλάμε για πολιτισμό: ηθική, νομοθεσία, τέχνη, φιλοσοφία, επιστήμη.
- Δεν είναι η πολυπολιτισμικότητα, όπως και η (οικονομική) παγκοσμιοποίηση, μια αναπότρεπτη εξέλιξη που εδράζει πρωτίστως στην τεχνολογική πρόοδο; Ο άνθρωπος μετακινείται σε μακρινές χώρες, απλά γιατί, πλέον, μπορεί να το κάνει. Το να στρέφεσαι σήμερα εναντίον της πολυπολιτισμικότητας δεν μοιάζει λίγο με «κυνήγι ανεμόμυλων»;
Πολυπολιτισμικότητα δεν είναι η συνύπαρξη πολλών φυλών ή πολλών θρησκειών στην ίδια χώρα. Είναι η δημιουργία ξεχωριστών κοινοτήτων που ζουν με τους δικούς τους νόμους αγνοώντας ή παραβιάζοντας τους νόμους του κράτους. Αυτό που περιγράφετε είναι ο πλουραλισμός.
- Δεν είναι ο μεγαλύτερος όγκος των μουσουλμάνων οικονομικών μεταναστών, οι πιο φιλοπρόοδοι και εκκοσμικευμένοι στις κοινωνίες των χωρών προέλευσής τους; Μήπως είναι άνθρωποι που ασφυκτιούσαν στο ισλαμικό περιβάλλον, έχοντας οι ίδιοι κατά κόρον καταπιεστεί εντός του;
Υπάρχουν κάθε λογής άνθρωποι με κάθε λογής υπόβαθρο και επιδιώξεις. Γενικά πάντως η ρητορική περί αποικιοκρατίας έχει δημιουργήσει πάθη: οι μουσουλμάνοι έρχονται να ζήσουν σε χώρες που μισούν εκ προοιμίου. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα ήταν ο τρόπος με τον οποίον έγινε η απο-αποικιοποίηση ― και βλέπουμε τα αποτελέσματα: λιγοστές χώρες προχώρησαν αφού πέταξαν τους Ευρωπαίους στη θάλασσα. Δεν τους πέταξαν για να ιδρύσουν δημοκρατίες, τους πέταξαν για να ιδρύσουν εθνικιστικά και θεοκρατικά καθεστώτα.
- Οι μετανάστες, ειδικά η β΄γενιά τους, θεωρείται μια πληθυσμιακή μάζα δυναμική και παραγωγική, ένας εν δυνάμει κινητήριος μοχλός των κοινωνιών που υποδέχτηκαν τους γονείς τους. Θεωρείτε πως η ισλαμική θρησκεία λειτουργεί ως κρίσιμος παράγοντας ανατροπής της παραπάνω γενικής παραδοχής;
Η πρώτη γενιά ήταν δυναμικότερη και εμφορούνταν συχνά από αριστερές ιδέες που τότε περιελάμβαναν το κοσμικό κράτος. Οι επόμενες γενιές είναι επιρρεπείς στο Ισλάμ και στην εγκληματικότητα. Εξαιρέσεις υπάρχουν, περιττό να το λέμε. Σήμερα, παρατηρείται εθνοτική αναδίπλωση, νοσταλγία ενός παρελθόντος που δεν υπήρξε ποτέ. Το ίδιο συμβαίνει στις αφροαμερικανικές κοινότητες στις ΗΠΑ: οι Αφροαμερικανοί δημαγωγοί καλλιεργούν μίσος για τη λευκή πλειοψηφία που εξάλλου δεν είναι πια πλειοψηφία. Εκδίκηση, σύμπλεγμα θύματος...
- Γιατί το «αμερικανικό χωνευτήρι» είναι επιτεύξιμο και λειτουργικό, ενώ το ευρωπαϊκό (ή το ελληνικό), όχι; Θα περίμενε κανείς χώρες με σαφέστερη εθνική ταυτότητα, όπως οι ευρωπαϊκές έναντι των ΗΠΑ, να μπορούν να αφομοιώσουν με λιγότερους κραδασμούς.
Δεν υπάρχει πια χωνευτήρι στις ΗΠΑ. Στη θέση της πολιτικής αφομοίωσης εφαρμόζεται, αντιθέτως, η πολιτική της πολυπολισμικότητας. Δημιουργούνται ξεκομμένες κοινότητες που ζουν με τους δικούς τους νόμους χωρίς στενές επαφές με το mainstream.
- Χαρακτηρίζετε «εθελοτυφλία» την πολιτική των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων αναφορικά με την παρουσία του ισλάμ στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Χωρίς να εκτραπεί σε πρακτικές που δεν συνάδουν με τις αξίες του, πως μπορεί ο δυτικός πολιτικός κόσμος να διαχειριστεί ζητήματα, όπως το Ισλάμ και η μετανάστευση; Ώστε να μην καταντά το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα μια παθογένεια- επιχείρημα στην πολιτική φαρέτρα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς.
Τα εθνικιστικά και ακροδεξιά κόμματα οφείλουν την όποια δημοτικότητά τους στην ανάλυση αυτού του προβλήματος. Αν το πρόβλημα περάσει στα χέρια πιο αγαθών πολιτικών δυνάμεων πιθανώς να έχουμε κάποια εργαλεία να το αντιμετωπίσουμε. Η αριστερά έκανε δώρο στους εθνικιστές την ιδέα της περί κοσμικού κράτους. Μπράβο.
- «Αυτό είναι το πρώτο που κατάλαβα: ο χρόνος είναι η ηχώ ενός τσεκουριού μέσα σε ένα δάσος». Αλλάζει η αίσθησή σας του χρόνου όσο μεγαλώνετε; Η επίδρασή του, η διαχείρισή του;
Όταν είμαστε νέοι παρασυρόμαστε ευκολότερα σε απώλεια χρόνου. Θα έλεγα πάντως ότι είχα ανέκαθεν κάποια δυσκαμψία. Το πρόγραμμά μου και η εργάσιμη μέρα μου δεν αλλάζουν από εξωτερικά ερεθίσματα και πειρασμούς.
- Στο «Ο φόβος του θανάτου» γράφετε: «Η καλή ζωή συνδέεται με την καταπολέμηση των φόβων μας, ιδίως του φόβου του θανάτου, του δέους μπροστά στην ανθρώπινη περατότητα». Το έχετε κατορθώσει;
Δεν τα πάω άσχημα.
- Και συνεχίζετε, «Τι αρμόζει άραγε να κάνουμε; Πώς να τη ζήσουμε με τον καλύτερο τρόπο, μαζί με τους άλλους, ιδίως όσους αγαπάμε και που είναι θνητοί όπως εμείς;».
Ζω ανάμεσα στην αγάπη και τη φιλία. Μεγαλώνουμε μαζί, αρρωσταίνουμε, γερνάμε. Μου φαίνεται αρκετά συγκινητικό. Όσες φιλίες χάνονται δεν αξίζουν να μη χαθούν. Προσπαθώ να ζήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δεν έχω χρόνο και ενέργεια για τοξικές σχέσεις.