Περίπου τέσσερα εκατομμύρια μετανάστες στην ΕΕ θα επηρεαστούν από το Brexit και ορισμένοι είναι πιο ευάλωτοι από τους άλλους. Τα δικαιώματά τους ως Ευρωπαίων πολιτών θα βρεθούν στο επίκεντρο των ιστορικών διαπραγματεύσεων για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η πρωθυπουργός της χώρας, η Τερέζα Μέι, σχεδιάζει την Πέμπτη κατά τη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ να τους διαβεβαιώσει για μια γενναία προσφορά αναφορικά με τους Ευρωπαίους πολίτες που διαμένουν στη Βρετανία και τώρα βρίσκονται σε νομικό κενό.
Ωστόσο η ΕΕ θέλει όλοι οι μετανάστες να παραμείνουν υπό τον ευρωπαϊκό νόμο και να προστατεύονται από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια ακόμη και αν ζουν στην εκτός ΕΕ Βρετανία. Όμως η βρετανική πλευρά αντιτίθεται σε κάτι τέτοιο, καθώς αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα οι Ευρωπαίοι υπήκοοι στη βρετανική επικράτεια να έχουν περισσότερα δικαιώματα από τους Βρετανούς πολίτες.
Σε αυτό το πλαίσιο οιFinancial Times αριθμούν 13 κατηγορίες ανθρώπων που κινδυνεύουν να χάσουν τα δικαιώματα που τους διέπουν μέχρι σήμερα. Πρόκειται για τρία εκατομμύρια Ευρωπαίους που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα εκατομμύριο Βρετανούς που ζουν στην Ευρώπη.
Κάτοικος που ζει στη Βρετανία λιγότερο από πέντε χρόνια
Πότε ένας μετανάστης απολαμβάνει πλήρη δικαιώματα ως μόνιμος κάτοικος; Βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ, αυτό μπορεί να συμβεί έπειτα από πέντε χρόνια και αφορά περισσότερα από δύο εκατομμύρια Ευρωπαίους μετανάστες στη Βρετανία. Όμως εκατοντάδες χιλιάδες ,μετανάστες ενδεχομένως δεν πληρούν τις προϋποθέσεις. Βέβαια αυτό θα εξαρτηθεί από το πως θα προσδιοριστεί το νέο χρονικό πλαίσιο. Εκτιμάται ότι η Βρετανία θα τους επιτρέψει να παραμείνουν αρκετά ώστε να δικαιούνται τον τίτλο του μόνιμου κατοίκου, όμως μεγάλο ρόλο θα παίξουν οι λεπτομέρειες της όποιας συμφωνίας. Το πακέτο των δικαιωμάτων μπορεί να διαφέρει μέχρι τότε κα το στάτους των μεταναστών να αλλάξει (για παράδειγμα το να χάσουν τη δουλειά τους μπορεί να επηρεάσει). Οι Πολωνοί ανησυχούν ιδιαίτερα από την αλλαγή των προϋποθέσεων για να χαρακτηρισθεί κάποιος μόνιμος κάτοικος.
Συγγενείς Ευρωπαίων
Πρόκειται για ένα από τα πιο ευαίσθητα πολιτικά ζητήματα. Τα μέλη των οικογενειών των μεταναστών, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, αυτή τη στιγμή μπορούν εύκολα να μετακινηθούν σε χώρες όπου ζουν οι Ευρωπαίοι συγγενείς τους. Οι κανονισμοί είναι πιο αυστηροί για μη Ευρωπαίους μετανάστες που ζουν στη Βρετανία. Ακόμη και συγγενείς Βρετανών πολιτών βρίσκονται αντιμέτωποι με χρηματικά τέλη για βίζα, ελάχιστο οικογενειακό εισόδημα και τεστ αγγλικών. Όλα αυτά δεν ισχύουν για τους συγγενείς Ευρωπαίων μεταναστών. Η κ. Μέι εδώ και καιρό επιθυμεί πιο αυστηρό καθεστώς για όλους.
Φοιτητές που γίνονται εργαζόμενοι
Το πρόβλημα με τους φοιτητές προκύπτει από τη στιγμή που θα λήξει το φοιτητικό καθεστώς που τους διέπει. Σήμερα μπορούν να εργαστούν με το που θα τελειώσουν οι σπουδές τους ή να κάνουν εγγραφή για νέο κύκλο μαθημάτων με μειωμένα δίδακτρα. Μετά το Brexit ίσως να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη Βρετανία προκειμένου να κάνουν αίτηση για εργασία όπως ισχύει τώρα για τους μη Ευρωπαίους φοιτητές. Το Ηνωμένο Βασίλειο το έχει λύσει αυτό με το να δίνει στους φοιτητές ένα ειδικό καθεστώς διαμονής (settled status) επιτρέποντας τους έτσι να εργάζονται νόμιμα.
Μετανάστες με ελλιπή δικαιολογητικά
Μεγάλη πρόκληση για τα τρία εκατομμύρια Ευρωπαίων που ζουν στη Βρετανία είναι να έχουν τα απαραίτητα έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι πληρούν τις προϋποθέσεις. Η Βρετανία δεν έχει σύστημα με ταυτότητες (ID card) και κεντρικό μητρώο. Οι αιτήσεις για να γίνει κάποιος μόνιμος κάτοικος έχουν να κάνουν με ένα σύνολο εγγράφων, όπως φορολογική ενημερότητα, αποδείξεις από οργανισμούς κοινής ωφελείας, ασφάλιστρα υγείας. Για πολλούς, όπως για παράδειγμα τους 300.000 αυτοαπασχολούμενους Ευρωπαίους μετανάστες στη Βρετανία, ίσως να είναι δύσκολο να τα συγκεντρώσουν. Όμως για κάποιους ίσως και να είναι αδύνατο. Κάποιοι οικονομικά ανενεργοί μετανάστες, όπως φοιτητές ή συνταξιούχοι, ήξεραν ότι ιδιωτική ασφάλιση ήταν προϋπόθεση για να μόνιμη παραμονή (οι περισσότεροι εξαρτώνται από το NHS, το Εθνικό Σύστημα Υγείας). Η ΕΕ θέλει διαβεβαιώσεις ότι η Βρετανία δεν θα εφαρμόσει με ζήλο το νόμο μέσω πολύπλοκων και χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών.
Τύποι εργαζομένων
Υπάρχουν πολλοί τύποι εργαζομένων στην ΕΕ και δεν θα έχουν όλοι την ίδια μεταχείριση μετά το Brexit. Για παράδειγμα υπάρχουν αποσπασμένοι στη Βρετανία εργαζόμενοι οι οποίοι πληρώνουν εισφορές στο κράτος απ΄όπου προέρχονται. Αυτοί είναι νόμιμοι προσωρινοί εργαζόμενοι που προσφέρουν υπηρεσίες και όχι πολίτες που εξασκούν το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης. Αυτοί μπορεί να μην συμπεριλαμβάνονται σε μια συμφωνία που θα ακολουθήσει το Brexit. Υπολογίζεται ότι περίπου 40.000 τέτοιοι εργαζόμενοι ζουν στη Βρετανία και αντίστοιχος αριθμός Βρετανών σε άλλα κράτη της Ευρώπης.
Συνταξιούχοι
Οι κανονισμοί της ΕΕ βοηθούν του συνταξιούχους να μετακινούνται μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ ή να εισπράττουν τη σύνταξή τους απ΄όπου και εάν βρίσκονται. Το ίδιο ισχύει και για όσους Βρετανούς ζουν σε άλλα κράτη της ΕΕ. Μετά το Brexit οι διευκολύνσεις που υπάρχουν εκτιμάται πως θα αλλάξουν.
Σύζυγοι από κράτη που δεν ανήκουν στην ΕΕ
Ορισμένοι μη Ευρωπαίοι μετανάστες αποκτούν δικαιώματα παραμονής από τους Ευρωπαίους συζύγους τους ή πρώην συζύγους τους. Όμως όλοι αυτοί ενδεχομένως να εγκλωβιστούν σε ένα αυστηρότερο καθεστώς όπου θα πρέπει να αποδείξουν ελάχιστον όριο εισοδήματος ή επάρκεια όσον αφορά την αγγλική γλώσσα. Αυτό μπορεί να επηρεάσει Βρετανούς υπηκόους που ζουν στην Ευρώπη και σκοπεύουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με τη ή τον σύζυγό τους μετά το Brexit.
Ποινικό μητρώο
Μη Ευρωπαίοι με ειδική άδεια διαμονής στη Βρετανία πρέπει να περάσουν με επιτυχία ένα τεστ προσωπικότητας – χαρακτήρα. Πρόσφατες καταδίκες για παραβάσεις του ποινικού κώδικα ακόμη και για μικροαδικήματα είναι δυνατό να οδηγήσουν σε απορριπτική απόφαση όσον αφορά στην απόδοση του τίτλου του μόνιμου κατοίκου. Αν η Βρετανία δεν συμφωνήσει να άρει το συγκεκριμένο τεστ τότε ορισμένοι Ευρωπαίοι μετανάστες που ζουν στη χώρα ίσως να δουν το παρελθόν τους να γίνεται εμπόδιο όσον αφορά στην παραμονή τους.
Θύματα και άλλες ειδικές περιπτώσεις
Η νομική αβεβαιότητα είναι το χαρακτηριστικό του Brexit ειδικά για όσους εμπίπτουν στην κατηγορία των ειδικών περιπτώσεων. Αυτό συμπεριλαμβάνει μη Ευρωπαίους γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν ευρωπαϊκά ή βρετανικά διαβατήρια, θύματα ενδοοικογενειακής βίας που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πλήθος εγγράφων από τους πρώην συζύγους τους και θύματα εμπορίας ανθρώπων ή άτομα που έχουν νομικά ζητήματα με την εργοδοσία.
Άνεργοι
Υπάρχουν ξεκάθαροι όροι από την ευρωπαϊκή νομοθεσία όσον αφορά τους αιτούντες εργασία και τους ανέργους. Ανάλογα με την περίπτωση το δικαίωμα να παραμείνει κάποιος στη χώρα περιορίζεται μεταξύ των τριών ή των έξι μηνών. Αυτή τη στιγμή στη Βρετανία ζουν χονδρικά 100.000 άνεργοι Ευρωπαίοι. Επίσης δεκάδες χιλιάδες αντίστοιχοι Βρετανοί ζουν στη Γηραιά Ήπειρο. Με τα σημερινά δεδομένα η απέλασή τους είναι σπάνια ακόμη και όταν υπερβαίνουν το νόμιμο χρονικό όριο παραμονής. Όμως αυτό είναι πιθανό να αλλάξει μετά το Brexit.
Παιδιά και αγέννητα παιδιά
Κάθε συμφωνία για Brexit μπορεί να επηρεάσει το εάν ένας έφηβος δικαιούται έκπτωσης όσον αφορά στα δίδακτρα τρία ή 10 χρόνια από σήμερα. Επίσης μπορεί να σημαίνει όταν ένα παιδί που θα γεννηθεί από Ευρωπαίους μετανάστες στη Βρετανία θα έχει διαφορετικά δικαιώματα από ένα παιδί που θα γεννηθεί το 2018.
Λιχτενστάιν
Οι πολίτες ορισμένων χωρών που δεν είναι κράτη μέλη της ΕΕ έχουν τα προνόμια ενός ειδικού καθεστώτος στη Βρετανία. Μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, η Νορβηγία η Ελβετία και το Λιχτενστάιν θα πρέπει ξεχωριστά το καθένα να διαπραγματευθεί τα των πολιτών τους που ζουν στη Βρετανία. Επίσης η Ελβετία έχει συνάψει συμφωνίες όμοιες με αυτές της ΕΕ τις οποίες θα πρέπει να επαναδιαπραγματευθεί.