Όταν ο Κωνσταντίνος Μηλιώνης το 2014 έγινε πατέρας για πρώτη φορά, δεν τον ένοιαζε αν πρέπει να διαθέσει ένα επιπλέον ποσό για να διατηρηθούν τα βλαστοκύτταρα της κόρης του, που συλλέχθηκαν από τον ομφάλιο λώρο κατά τη διάρκεια της γέννας. Ο ίδιος ήταν αποφασισμένος και συνειδητοποιημένος για τα επιτεύγματα της επιστήμης και θεώρησαν μαζί με τη γυναίκα του ότι πρόσφεραν στο παιδί τους μια ασπίδα προστασίας. Εκείνη την εποχή επέλεξε να υπογράψει σύμβαση με την ιδιωτική τράπεζα συλλογής βλαστοκυττάρων που είχε έδρα μέσα στις εγκαταστάσεις του Ομίλου Υγεία χωρίς να μπορεί να προβλέψει τι θα επακολουθήσει. «Είχαμε αποφασίσει από καιρό, κανένας δεν μας πίεσε. Το κάναμε συνειδητά».
Ο Κωνσταντίνος Μηλιώνης μιλά στο πλαίσιο μιας τηλεοπτικής Έρευνας του ΑΠΕ-ΜΠΕ, σε μια προσπάθεια να διαλευκανθεί η πολύκροτη υπόθεση για τα βλαστοκύτταρα.
Με ένα οδοιπορικό και συνεντεύξεις από όλους ανεξαιρέτως τους εμπλεκόμενους φορείς προκύπτει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια επιστημονική αντιπαράθεση για το τι είναι καλύτερο για μια οικογένεια. Οι δημόσιες ή οι ιδιωτικές τράπεζες για την εναπόθεση των εμβρυακών βλαστοκυττάρων; Είναι το ίδιο, δηλαδή, κάποιος να γίνει δωρητής και να τροφοδοτεί μια παγκόσμια δεξαμενή απ' όπου -αν χρειαστεί- μπορεί να ψάξει μόσχευμα συμβατό μεν, αλλά ξένου, από κάποιον που αποφασίζει να φυλάξει για τουλάχιστον 20 χρόνια τα εμβρυακά κύτταρα του ίδιου του παιδιού του; Στην πρώτη περίπτωση είναι δωρεάν στη δεύτερη έναντι αμοιβής.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η οικογένεια του Κωνσταντίνου Μηλιώνη δεν είναι η μοναδική που είτε συνειδητά, είτε γιατί πείθεται ακόμη και την τελευταία στιγμή, μέσα στο μαιευτήριο που εμπιστεύεται, να συντηρήσει τουλάχιστον για 20 χρόνια τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους. Ολοένα και περισσότερες οικογένειες ακόμη και σε συνθήκες κρίσης θεωρούν πρωτεύον να επενδύσουν ιατρικά σε κάτι που πήρε τεράστιες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια.
Αλλά τι είναι τα βλαστοκύτταρα;
Είναι αυτά που βρίσκονται στον ομφάλιο λώρο. Είναι διαφορετικά από όλα τα υπόλοιπα. Παρουσιάζονται ως ικανά να γιατρέψουν οποιοδήποτε σημείο του ανθρώπινου σώματος. Το δέρμα, το ήπαρ ή τον νωτιαίο μυελό. Μπορεί να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα θεραπείας αιματολογικών παθήσεων, λευχαιμίας ακόμη και νευρολογικών ασθενειών. Και τα πιο ισχυρά βρίσκονται στον ομφάλιο λώρο των νεογέννητων.
«Ο γονιός οφείλει να ενημερωθεί και ευτυχώς υπάρχουν πολλοί τρόποι ενημέρωσης» τονίζει η Αικατερίνη Σταυροπούλου Γκιόκα, διευθύντρια της τράπεζας ομφαλοπλακουντιακού αίματος στο Ίδρυμα Μικροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Είναι μια από τις τρεις δημόσιες τράπεζες στην Ελλάδα. Οι άλλες δύο είναι στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη.
Ξεκάθαρα η διευθύντρια υποστηρίζει ότι οι γονείς πρέπει να δωρίζουν αυτά τα κύτταρα στην ανθρωπότητα και να μην τα διατηρούν για ίδιο όφελος, καθώς για εκείνη «επιστημονικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε μια απλαστική αναιμία που είναι μια περίπτωση σε διακόσιες χιλιάδες». «Και πάλι», προσθέτει, «αν δεν συλλεχθούν κύτταρα σε μεγάλο αριθμό, όπως θέλουν οι μεταμοσχευτές, πάλι δεν μπορεί να λειτουργήσει».
Την άποψη αυτή δεν συμμερίζονται καθόλου οι ιδιωτικές τράπεζες, που αντιθέτως προβάλλουν μια σειρά πλεονεκτήματα. Συναντήσαμε τον Πρόεδρο της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος Γιώργο Καραβάνα, βιολόγος ο ίδιος.
«Πρέπει να ξεχωρίσουμε λέει το ρόλο των δημόσιων και ιδιωτικών τραπεζών. Στις δημόσιες τράπεζες στόχος μας είναι να μαζέψουμε όσο περισσότερα μοσχεύματα, προκειμένου να καλύψουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ασθενείς. Ασθενείς είτε μικρού είτε μεγαλύτερου σωματικού βάρους. Ο ρόλος όμως της ιδιωτικής φύλαξης όταν απευθύνεται σε διαφορετικό άτομο είναι τελείως διαφορετικός. Μπορεί να φυλαχθεί εν γνώσει των γονέων για ένα περιορισμένο ηλικιακό εύρος. Αλλά το σημαντικό είναι να ενημερωθούν γι αυτό».
Η συνέχεια στην έρευνα μας, δίνεται στο Παρίσι. Στη Γαλλία απαγορεύονται οι ιδιωτικές τράπεζες. Ογδόντα, και πλέον, μαιευτήρια εξασφαλίζουν τη συλλογή εμβρυακών βλαστοκυττάρων. Στο video καταγράφεται με εικόνα τι ακριβώς έγινε σε μία από αυτές όταν ο Τζόναθαν και η Αφιντά έφεραν στον κόσμο ένα αγόρι, του οποίου έδωσαν μάλιστα το ελληνικό όνομα Γιάννης. Με ποιο τρόπο συλλέγονται τα βλαστοκύτταρα και πως συντηρούνται. «Αν σωθεί κάποιος από αυτά θα είναι μαγικό», δηλώνει με περηφάνια η μητέρα. Μαζί με τη Γαλλία, και η Ιταλία απαγορεύει τις ιδιωτικές τράπεζες, ενώ πολύ αυστηρό πλαίσιο έχει και η Ισπανία.
Το γαλλικό μοντέλο επιλέγει, όπως φαίνεται από τις δηλώσεις του, και ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) Ανδρέας Καραμπίνης, που υποστηρίζει καθαρά τις δημόσιες από τις ιδιωτικές τράπεζες. Ο ΕΟΜ είναι ο θεσμός, ο οποίος πρέπει να εγκρίνει τις άδειες για τη συλλογή βλαστοκυττάρων.
«Πρέπει να διατίθενται σε μια παγκόσμια δεξαμενή, όπου οι αιματολόγοι θα μπορούν να βρίσκουν τον κατάλληλο δότη» υποστηρίζει και προσθέτει: «πουθενά δεν είναι αποδεκτό, ότι για την ίδια χρήση αυτά τα βλαστοκύτταρα μπορεί να προσφέρουν κάτι στο ίδιο το παιδί, το οποίο έχει διαθέσει αυτά τα βλαστικά κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο».
Αντίλογος στον κ.Καραμπίνη και πάλι η τοποθέτηση του Προέδρου της ΕΕΤΟΑ Γ.Καράβανα: «Ας αναρωτηθούμε. Αν η ιδιωτική φύλαξη δεν ήταν επιστημονικά χρήσιμη θα επιτρεπόταν να λειτουργούν ιδιωτικές τράπεζες σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Ελβετία, το Βέλγιο, οι ΗΠΑ, η Μ.Βρετανία για να αναφέρω ελάχιστες. Στην πραγματικότητα οι ιδιωτικές τράπεζες λειτουργούν σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο».
Η μεγάλη αντιπαράθεση, ωστόσο, που προκύπτει στο πρώτο μέρος της έρευνας μας είναι η ασάφεια που συνεχίζει να καλύπτει το νομικό καθεστώς λειτουργίας των ιδιωτικών τραπεζών. Ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ την υπουργική απόφαση, υπογραμμίζοντας ότι εκδόθηκε προκειμένου «να ελεγχθούν οι ιδιωτικές τράπεζες και όσες προσαρμοστούν, και πρέπει να προσαρμοστούν στους κανόνες, θα συνεχίσουν να λειτουργούν». «Εμείς», συνεχίζει, «ενισχύουμε τις δημόσιες τράπεζες, δημιουργήσαμε την τράπεζα στην Κρήτη και θα ενισχύσουμε αυτό το επιστημονικό πεδίο, ώστε το σύνολο των ασθενών που έχουν ανάγκη να δέχονται βοήθεια από τα μοσχεύματα που φυλάσσονται εκεί».
Η Bio-Hellenika είναι μια ιδιωτική εταιρεία που έχει καταθέσει πλήρη φάκελο και την οποία επισκεφθήκαμε στα γραφεία της στο Παγκράτι.
Ο πρόεδρος της, καθηγητής Γιώργος Κολιάκος, ζητάει ευθέως μέσω του ΑΠΕ-ΜΠΕ από τον κ. Πολάκη, να γίνει το γρηγορότερο ο έλεγχος που ζητάει.
«Εγώ θέλω να ευχαριστήσω τον υπουργό, διότι επιτέλους έχουμε αυτό που ζητάμε από το 2005 που ξεκινήσαμε τη λειτουργία μας. Ζητάμε ξεκάθαρο νομικό καθεστώς, ζητάμε κανόνες αυστηρούς και ζητάμε τους κανόνες αυτούς να τούς εφαρμόζει η Πολιτεία. Θα ήθελα να παρακαλέσω τον κ.υπουργό να μας στηρίξει ελέγχοντας μας και επιβάλλοντας τους κανόνες αυτούς ίσους για όλους», υπογραμμίζει στην κάμερα.
Το μπρα-ντε-φερ πάντως μεταξύ Πολιτείας και ιδιωτικών τραπεζών, έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και ένα παρασκήνιο από αντικρουόμενα συμφέροντα μετά την πτώχευση της Sterm Health και τη δραματική κατάσταση πολλών οικογενειών που δεν βρίσκουν υπεύθυνη ενημέρωση από την εταιρεία για το που βρίσκονται 30.000 βλαστοκύτταρα. Αλλά αυτό είναι το αντικείμενο του δεύτερου μέρους της έρευνάς μας, όπου θα μιλήσουν ο επιθεωρητής του Σώματος Επιθεωρητών Υγείας Χάρης Ευαγγελάτος, ο Συνήγορος του Καταναλωτή Λευτέρης Ζαγορίτης, αλλά και οι εκπρόσωποι των οικογενειών δικηγόροι. Τη στάση τους απέναντι στο πρόβλημα εξηγούν και οι εκπρόσωποι των ιδιωτικών τραπεζών.
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)