Αφορμή για το παρόν κείμενο αποτελεί η απεργία των συμβασιούχων ιδιωτικού δικαίου των Ο.Τ.Α. στον τομέα της καθαριότητας, η οποία δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους ρύπανσης του περιβάλλοντος και κατ' ακολουθία ανησυχία για τη δημόσια υγεία.
Οι κινητοποιήσεις των συμβασιούχων ξεκίνησαν έπειτα από τη δημοσίευση των πρακτικών της 9ης Γενικής Συνεδρίασης της Ολομελείας του Ελεγκτικού Συνεδρίου της 10ης Μαΐου 2017, σύμφωνα με τα οποία η αυτοδίκαιη παράταση, κατ' εφαρμογή του άρθρου 16 του ν. 4429/2016, των συμβάσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου οκτάμηνης διάρκειας του άρθρου 205 του ΚΚΔΚΥ, για την κάλυψη των αναγκών των Ο.Τ.Α. στον τομέα της καθαριότητας, αντιβαίνει στο Σύνταγμα και ειδικότερα στις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της ισότητας, που διασφαλίζονται με τους όρους του άρθρου 103 Συντάγματος.
Ειδικότερα, οι παράγραφοι 2, 3, 7 και 8 του άρθρου 103 Σ ορίζουν τα εξής:
«[...]2. Kανένας δεν μπορεί να διοριστεί υπάλληλος σε οργανική θέση που δεν είναι νομοθετημένη. Eξαιρέσεις μπορεί να προβλέπονται από ειδικό νόμο, για να καλυφθούν απρόβλεπτες και επείγουσες ανάγκες με προσωπικό που προσλαμβάνεται για ορισμένη χρονική περίοδο με σχέση ιδιωτικού δικαίου.
3. Oργανικές θέσεις ειδικού Eπιστημονικού καθώς και τεχνικού ή βοηθητικού προσωπικού μπορούν να πληρούνται με προσωπικό που προσλαμβάνεται με σχέση ιδιωτικού δικαίου. Nόμος ορίζει τους όρους για την πρόσληψη, καθώς και τις ειδικότερες εγγυήσεις τις οποίες έχει το προσωπικό που προσλαμβάνεται. [...] 7. Η πρόσληψη υπαλλήλων στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, πλην των περιπτώσεων της παραγράφου 5, γίνεται είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια και υπάγεται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής, όπως νόμος ορίζει.
Νόμος μπορεί να προβλέπει ειδικές διαδικασίες επιλογής που περιβάλλονται με αυξημένες εγγυήσεις διαφάνειας και αξιοκρατίας ή ειδικές διαδικασίες επιλογής προσωπικού για θέσεις το αντικείμενο των οποίων περιβάλλεται από ειδικές συνταγματικές εγγυήσεις ή προσιδιάζει σε σχέση εντολής.
8. Νόμος ορίζει τους όρους, και τη χρονική διάρκεια των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, για την κάλυψη είτε οργανικών θέσεων και πέραν των προβλεπομένων στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 3 είτε πρόσκαιρων είτε απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών κατά το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2. Νόμος ορίζει επίσης τα καθήκοντα που μπορεί να ασκεί το προσωπικό του προηγούμενου εδαφίου. Απαγορεύεται η από το νόμο μονιμοποίηση προσωπικού που υπάγεται στο πρώτο εδάφιο ή η μετατροπή των συμβάσεών του σε αορίστου χρόνου. Oι απαγορεύσεις της παραγράφου αυτής ισχύουν και ως προς τους απασχολουμένους με σύμβαση έργου. [...]».
Με το άρθρο 103 του Συντάγματος επιβάλλονται στον κοινό νομοθέτη και στη Διοίκηση αυστηροί όροι σχετικώς με την πρόσληψη προσωπικού για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του Δημοσίου και των άλλων νομικών προσώπων του δημόσιου τομέα, με σκοπό τη μέγιστη δυνατή διασφάλιση των συνταγματικών αρχών της διαφάνειας, της ισότητας ενώπιον του νόμου και της αξιοκρατίας.
Σύμφωνα με τις ανωτέρω παραγράφους, τη θέση του δημοσίου υπαλλήλου μπορεί να διεκδικήσει κάποιος μόνον εφόσον υπάρχει πρόβλεψη οργανικών θέσεων για την κάλυψη των πάγιων και διαρκών αναγκών του Δημοσίου, των ΟΤΑ και των λοιπών ΝΠΔΔ και μόνον έπειτα από διαγωνισμό ή επιλογή βάσει προκαθορισμένων και αντικειμενικών κριτηρίων. Η διαδικασία δε αυτή υπάγεται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής, με την επιφύλαξη των ειδικών ρυθμίσεων του άρθρου 118 Σ.
Πλούσια είναι και η νομολογία επί του θέματος της συνταγματικότητας της μετατροπής των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε αορίστου. Αναφέρω επιλεκτικά απόσπασμα από την ΑΠ 64/2010: «[...]... Σύμβαση μισθώσεως έργου, που καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες, είναι αυτοδικαίως και καθ` ολοκληρίαν άκυρη. Περαιτέρω, με την αναθεώρηση του Συντάγματος του έτους 2001 προστέθηκε στο άρθρο 103 αυτού η παράγραφος 8, με της οποίας τα εδάφια α` και γ` ορίζεται ότι νόμος ορίζει τους όρους και τη χρονική διάρκεια των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, για την κάλυψη είτε οργανικών θέσεων και πέραν των προβλεπομένων στην παρ. 3 εδ. α` αυτού, είτε πρόσκαιρων, είτε απροβλέπτων και επειγουσών αναγκών κατά την παρ. 2 εδ. β` αυτού. Απαγορεύεται η από το νόμο μονιμοποίηση προσωπικού, που υπάγεται στο πρώτο εδάφιο ή η μετατροπή των συμβάσεων του σε αορίστου χρόνου. Στους κανόνες αυτούς, τους οποίους πρώτος διατύπωσε ο κοινός νομοθέτης με τις ως άνω διατάξεις του Ν. 2190/1994, υπάγεται, ενόψει της αδιάστικτης διατύπωσης του άρθρου 103 παρ. 7 και 8 του Συντάγματος, τόσο το προσωπικό, που συνδέεται με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα άλλα νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα με υπαλληλική σχέση δημοσίου δικαίου, όσο και το προσωπικό, που προσλαμβάνεται με σύμβαση εργασίας, ιδιωτικού δικαίου για την πλήρωση οργανικών θέσεων, σύμφωνα με το άρθρο 103 παρ. 3 και 8 του Συντάγματος. Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου, που συνάπτονται υπό την ισχύ των εν λόγω διατάξεων των άρθρων 103 του Συντάγματος και 21 του Ν. 2190/1994 με το Δημόσιο, τους ΟΤΑ και όλους τους λοιπούς φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, δεν μπορούν να μετατραπούν σε συμβάσεις αορίστου χρόνου, έστω και αν αυτές καλύπτουν πάγιες και διαρκείς και όχι πρόσκαιρες ή απρόβλεπτες ανάγκες. [...]». (Βλ. επίσης ΑΠ 422/2010, ΕφΑθ 2808/2005, 6886/2004, ΜονΠρΠάτρας 1872/2003 κλπ).
Εκ των ανωτέρω, προκύπτει ρητώς η απαγόρευση μονιμοποίησης των συμβασιούχων του Δημοσίου με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου, αφ' ενός από το ίδιο το Σύνταγμα και αφ' ετέρου από πάγια νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων. Οποιαδήποτε διαφορετική προσέγγιση τους θέματος, είτε με φωτογραφικές διατάξεις δημόσιου διαγωνισμού, είτε με συνεχείς ανανεώσεις των συμβάσεων εργασίας αντίκειται στο Σύνταγμα και στις προαναφερθείσες γενικές αρχές της αξιοκρατίας και της διαφάνειας.