Ο Ίρβιν Γιάλομ γράφει σε ένα βιβλίο του ότι τα συμπτώματα των ψυχικών νόσων είναι «υπερπεριεκτικά με πολλά νοηματικά επίπεδα». Κάθε διαταραχή συνοδεύεται από συμπτώματα, πιθανολογήσεις σχετικά με τα αίτια και δυνατές ή αδύνατες θεραπευτικές προσεγγίσεις που έρχονται να ντύσουν κάτι που μοιάζει αρχικά απροσδιόριστο ή απόκοσμο. Τις τελευταίες μέρες, η νόσος της ψυχογενούς ανορεξίας έχει εμφανιστεί τόσες φορές στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης ώστε να έχουν ανδρωθεί χτίσματα θεωριών που κοιτούν την συγκεκριμένη διαταραχή από όλες τις προσβάσιμες σκοπιές.
Σκοπός του παρόντος κειμένου δεν είναι να παραθέσει ψήγματα ψυχολογικών θεωριών που αναλύουν την ανορεξία, αλλά να ασχοληθεί με έναν μόνο παράγοντα πρόκλησης, συντήρησης ή εξάπλωσής της: την ηρωοποίηση του λεπτού σώματος που έχει τόσο πολύ εισβάλει στα συστήματά μας ώστε να έχει γίνει πια ένα με το σώμα, τις επιθυμίες και τα σχέδια δράσης μας. Τα πρότυπα, με άλλα λόγια, σχετικά με το ποιο σώμα είναι «σωστό», ποιο σώμα είναι «επιθυμητό», ποιο σώμα είναι «πετυχημένο» και ποιο σώμα είναι «θελκτικό».
Παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες δημοσιογράφους, γνωστούς και συγγενείς ενός ανθρώπου που απεβίωσε πρόσφατα από τη νόσο να απορούν δημοσίως, να αναρωτιούνται και να σηκώνουν τα χέρια ψηλά ως προς τα αίτια, τους πυροδότες και το γόνιμο έδαφος στο οποίο ρίζωσε η συγκεκριμένη διαταραχή που στέρησε τη ζωή από αυτόν τον άνθρωπο. Και ύστερα αλλάζω κανάλι και ακούω «πώς να προλάβω να χάσω τα κιλά του χειμώνα πριν βγω στην παραλία». Ανοίγω όποιο περιοδικό βρω μπροστά μου και βλέπω «πώς να αποκτήσω το ιδανικό σώμα», «ποια γυμναστική θα με κάνει ποθητή», «ποιοι συνδυασμοί καίνε το λίπος», «ποια δίαιτα εγγυάται επιτυχία». Κοιτάζω το κινητό μου και απορώ με την ποσότητα των posts στα οποία εκτίθεμαι κάθε μέρα σχετικά με δίαιτες και γυμναστικές. Από συμβουλές ευεξίας μέχρι σαρκαστικά βίντεο, τα social media είναι πνιγμένα στα σώματα. Πώς μοιάζουν, πόσο χώρο πιάνουν, σε ποιες διαστάσεις χωράνε, πώς ντύνονται, πώς παρουσιάζονται, πώς κινούνται. Σώματα, σώματα, σώματα.
Δεν θέλω να βγάλω τον εαυτό μου έξω από αυτό. Γράφοντας κείμενα για διεθνείς εκδόσεις της HuffPost (Ελλάδα, Αμερική, Καναδάς, Μαρόκο, Μαχρέμπ, Γαλλία), έχω την ευτυχία να έρχομαι συχνά σε επαφή με αναγνώστες που επικοινωνούν μαζί μου ζητώντας συμβουλές ευεξίας, ευτυχίας και όποιου άλλου θέματος σκεφτούν. Σε όλες τις χώρες στις οποίες έχω δημοσιεύσει άρθρα μου, η κοινή ερώτηση που στέκεται περίτρανα ανάμεσα στα αιτήματα που λαμβάνω είναι: πες μου πώς να γίνω πιο λεπτή. Πες μου πώς να σταματήσω να τρώω και να σταματήσω να ντρέπομαι για τον εαυτό μου. Πες μου πώς να χάσω κιλά και να γίνω επιτυχημένη. Πες μου πώς να μάθω να κάνω γυμναστική, να μάθω να φροντίζω το σώμα μου, να μάθω να τρώω σωστά, να τα κάνω όλα όπως πρέπει. Πες μου τι πρέπει να καταπιώ και πόσο πρέπει να τρέχω για να είμαι ευτυχισμένη.
Και απαντώ. Γράφω άρθα κι άλλα άρθρα για την δύναμη της θέλησης, τεχνικές επιμονής, μηνύματα ενθάρρυνσης και μέσα κινητοποίησης. Μπαίνω στον χορό και χορεύω. Λες και η καλή φυσική κατάσταση ή - χειρότερα - η φυσική κατάσταση που φαίνεται «όπως πρέπει» ανεξάρτητα από το τι ισχύει στην πραγματικότητα, είναι η πανάκεια για κάθε κακό. Λες και είναι το κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες ευτυχίας.
Η εξιδανίκευση του λεπτού και η ενοχοποίηση του λίπους ως δείγμα αδυναμίας χαρακτήρα και άλλων μιασματικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας θρέφουν και θρέφονται από τις διατροφικές διαταραχές όπως ένας βλαστός συνεργάζεται με τη γη ώστε να υψωθεί επάνω της αλλά και να οργανωθεί μέσα της. Γυναίκες από διαφορετικά οικογενειακά, κοινωνικά και μορφωτικά πλαίσια συσπειρώνονται γύρω από το πάθος της αδυναμίας όπως οι Αχαιοί γύρω από την Τροία.
Δεν γνωρίζω, ούτε διατείνομαι ότι γνωρίζω με ποιους παράγοντες συνυπήρχε η νόσος στην περίπτωση του γνωστού προσώπου που έχασε τη ζωή του πρόσφατα από μιας μορφής διατροφική διαταραχή. Εάν όμως μπορώ να αναλάβω την ευθύνη ως άνθρωπος με δημόσιο βήμα, είναι στη συντήρηση ή τουλάχιστον στην απάντηση αιτημάτων που επικυρώνουν την υπόθεση ότι το πάχος ισοδυναμεί με λάθος. Για αυτό επιλέγω να ξεκαθαρίσω, τώρα τη θέση μου:
Ακούγεται αυτονόητο αλλά επειδή προφανώς δεν είναι, κανένα σώμα δεν είναι λάθος. Τα σώματα δεν είναι ατράνταχτες αποδείξεις ποιότητας χαρακτήρα και δεν είναι μέσα σχηματισμού συμπερασμάτων για τους ανθρώπους που βρίσκονται μέσα τους. Κανένα σώμα δεν είναι άσχημο.
Και αυτό που θέλω να πω κυρίως στις γυναίκες που με διαβάζουν αυτή τη στιγμή είναι ότι είμαστε πολύ - μα πάρα πολύ περισσότερα από αυτό. Γιατί να υποβιβάζουμε τον εαυτό μας σε αριθμούς; Γιατί να κρίνουμε τους εαυτούς μας πριν από όλους βάσει κατανομής λίπους, μυών και κοκκάλων μέσα μας και γιατί να συντηρούμε την τόσο μα τόσο επιφανειακή κουλτούρα της κατάκρισης βάσει εμφάνισης; Γιατί να μένουμε στα μετρήσιμα;
Ναι, το βάρος είναι κάτι που δίνει την ψευδαίσθηση ελέγχου, είναι κάτι μετρήσιμο και δυναμικό υπό την έννοια ότι αλλάζει. Αλλά γιατί να παραιτούμαστε από την πολυπλοκότητα της ζωής και να εμμένουμε στα εύκολα; Γιατί να αναλώνουμε όλη μας τη δημιουργική δυνατότητα στο να τρώμε τα σαρκία τα δικά μας και τών άλλων; Γιατί να παραιτούμαστε από όλη μας την παραγωγική αξία σαν μέλη της κοινωνίας, σαν μάνες και κόρες και αδερφές και πολιτικοί και επαγγελματίες και γιατροί και καθηγήτριες και εθελοντές και δικηγόροι και αθλήτριες και δημοσιογράφοι και επιστήμονες σε κάτι το τόσο, μα τόσο φαιδρό;
Ας το πούμε ξανά και ας το εννοήσουμε αυτή τη φορά: δεν είμαστε μόνο τα σώματά μας. Είμαστε πολλά, μα πάρα πολλά περισσότερα.