Ο προβολέας στην αγορά εργασίας
Με την τέταρτη αύξηση των επιτοκίων από το 2008 επιτοκίων, την Τετάρτη 14 Ιουνίου, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έστειλε μια αίσθηση επικρατούσας ομαλοποίησης. Όπως κατά τη μετάβαση από την κίνηση ενός αυτοκίνητου από αγροτικό αδιαπέραστο δρόμο σε ένα ασφαλή και επίπεδο, πλακόστρωτο αυτοκινητόδρομο. Μετά απ' όλα, τι άλλο μπορεί να ειπωθεί για μια οικονομία των οποίων το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο 4,7 τοις εκατό και ο πληθωρισμός είναι τώρα κοντά στο 2 τοις εκατό;
Το κύριο μήνυμα της απόφασης της Fed είναι ότι το καθεστώς στο οποίο η οικονομία κινείται έχει επιστρέψει να είναι η κανονικότητα και ότι, ως εκ τούτου, σε αυτό το πλαίσιο, η νομισματική πολιτική μπορεί να επιστρέψει να είναι «φυσιολογική». Τι σημαίνει κανονική νομισματική πολιτική;
Υπό το φως των τελευταίων οκτώ χρόνων κυρίως δύο πράγματα. Κατ 'αρχάς, είναι σε θέση να αυξήσει τα επιτόκια «εν ειρήνη», χωρίς το φόβο των δυσανάλογων αντιδράσεων των χρηματοπιστωτικών αγορών. Δεύτερον, να μπορούν να σχεδιάσουν τις μελλοντικές κινήσεις με διαφάνεια. Είναι πολύ πιο εύκολο και αποτελεσματικό να καθοδηγηθούν οι προσδοκίες κατά μήκος μιας εθνικής οδού (των οποίων οι κατευθύνσεις είναι προβλέψιμες, ακόμα και όταν δεν είναι ευθύγραμμες) απ' ό, τι σε ένα χωματόδρομο στο βουνό.
Σε σύγκριση με τις προηγούμενες συναντήσεις και δηλώσεις και ειδικότερα στη συνάντηση του Μαρτίου του τρέχοντος έτους, όταν σε εκείνη τη συγκεκριμένη συνάντηση τότε ένας αυξανόμενος αριθμός των μελών της FOMC (συντονιστική επιτροπή της Fed) δήλωσε και συνέχισε να δηλώνει στις μεταγενέστερες συναντήσεις ότι αναμένονται συνολικά τέσσερις αυξήσεις κατά τη διάρκεια του 2017. Μια σαφής ένδειξη ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ βλέπει συνεχή βελτίωση στην αγορά εργασίας (ο φάρος κάθε απόφασης της Fed επί Janet Yellen, όσο και οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν για τις αποφάσεις της Fed επί Alan Greenspan), με αποτέλεσμα την αύξηση των μισθών και κατά συνέπεια υψηλότερο πληθωρισμό. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ρυθμός αύξησης των μισθών επιταχύνεται, ειδικά για εκείνους που αλλάζουν θέσεις εργασίας. Ο δείκτης της καλής υγείας της αγαπημένης αγοράς εργασίας της κ. Yellen, δηλαδή, το ποσοστό της «εθελοντικής εγκατάλειψης» του χώρου εργασίας, παρουσιάζει συνεχή αύξηση εδώ και ένα χρόνο τώρα. Η συνέπεια είναι ότι τον Ιανουάριο του 2017, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών καταναλωτή ήταν πολύ κοντά στο 2 τοις εκατό, αυτός ακριβώς είναι ο επίσημος στόχος της Fed.
Αλλαγή καθεστώτος
Υπάρχουν όλα τα συστατικά για να πούμε ότι η ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής αντιστοιχεί σήμερα, παραδόξως, σε μια πραγματική αλλαγή καθεστώτος. Εκείνο που η Fed έψαχνε, με παρατεταμένη επιμονή, για να αναζωπυρώσει τη φωτιά του πληθωρισμού, είναι ένα νέο καθεστώς, όπου ο στόχος έχει γίνει μάλλον η σταθεροποίηση του πληθωρισμού. Η προσοχή των κεντρικών τραπεζιτών είναι πάντοτε να μην ρίχνουν λάδι στη φωτιά, διότι η απάντηση (ο υψηλότερος πληθωρισμός) θα μπορούσε να είναι υπερβολικά βίαιη. Αλλά τα τελευταία χρόνια φαινόταν να φυσούν κάρβουνα που πλέον δεν καιγόντουσαν: μια μεγάλη νομισματική τόνωση με πληθωριστικές επιπτώσεις σχεδόν μηδενικές. Πράγματι, σύμφωνα με ορισμένους, με την υπερβολική παραγωγή καπνού, δηλαδή μια υπερβάλλουσα ρευστότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και συμπίεση των περιθωρίων κέρδους των τραπεζών (με συνέπεια και παράδοξη, συμπίεση των πιστώσεων).
Η μεγάλη εξομάλυνση ως εκ τούτου, είναι να δει τα κάρβουνα (η αγορά εργασίας) να αναπυρώνονται. Διότι αυτό σημαίνει ότι οι πολιτικές τόνωσης (το φύσημα στα κάρβουνα) μπορεί να επιστρέψουν να παράγουν φυσιολογικά τις πληθωριστικές επιπτώσεις τους. Ο κόσμος έχει επιστρέψει να είναι εκείνος ο γνώριμος, στον οποίο η παλμική απόκριση στα νομισματικά ερεθίσματα ακολουθεί προβλέψιμους μηχανισμούς. Η μετάβαση είναι μια μεγάλη ανακούφιση (ακόμη και μια μεγάλη επιτυχία) για ένα κεντρικό τραπεζίτη.
Είναι σε αυτό το πλαίσιο που πρέπει να διαβαστεί η ηρεμία με την οποία η κ. Janet Yellen έστειλε ένα δεύτερο σημαντικό μήνυμα: διευκρινίζει ότι ο στόχος της Fed είναι συμμετρικός γύρω από το 2 τοις εκατό. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διαδρομή της σταθεροποίησης θα γίνουν ανεκτές άφοβα αποκλίσεις του πληθωρισμού άνω του 2 τοις εκατό. Από τη μία πλευρά, θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς γιατί τέτοιες δηλώσεις που είναι χρήσιμες να ωθούν προς τα πάνω τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, δεν είχαν γίνει νωρίτερα, όταν (στο παλιό καθεστώς της παγίδας ρευστότητας) κάθε ανακοίνωση αύξησης του πληθωρισμού γινόταν δεκτή με αγαλλίαση.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η σκέψη της Ευρωπαϊκής Κεντρική Τράπεζας. Ο Μάριο Ντράγκι δεν θα μπορούσε ποτέ να αναγνωρίσει (έστω και εμμέσως) ότι οι αποκλίσεις του πληθωρισμού πάνω από το 2 τοις εκατό θα γίνουν ανεκτές. Επειδή, ανεξήγητα και χωρίς την άνεση της οικονομικής θεωρίας, ο στόχος του πληθωρισμού της ΕΚΤ παραμένει από τις καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται μια ασύμμετρη κατάσταση, δηλαδή πλησίον αλλά κάτω από το 2 τοις εκατό. Ο μετασχηματισμός του στόχου από ασύμμετρος σε συμμετρικός θα είναι μια μεγάλη, αλλά και μικρή ταυτόχρονα μεταρρύθμιση με οικονομικό κόστος ισοδύναμο του μηδενός. Αλλά ακόμα και αυτές οι μεταρρυθμίσεις, δεδομένης της ευρωπαϊκής αδράνειας λήψης αποφάσεων, προφανώς έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος.