Ο πρωινός περίπατος στο κέντρο της Αθήνας πλημμύρισε μουσική, με ειδικές εκδόσεις δίσκων βινυλίου αποκλειστικά για την Record Store Day. Tο περασμένο Σάββατο, 18 Απριλίου, σε όλα τα μήκη της γης, η στρογγυλή, μαύρη πλάκα PVC, που αναδύει μελωδίες μόλις η βελόνα του πικ-απ την αγγίξει, είχε την τιμητική της. Ήδη από νωρίς το πρωί, πολλοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να εμπλουτίσουν την συλλογή τους με κάποια -περιορισμένων αντιτύπων- έκδοση του αγαπημένου τους καλλιτέχνη ή γκρουπ.
Η χαρούμενη ετούτη ατμόσφαιρα διέλυσε την σιωπηρή μελαγχολία που πλανάται στο «κορμί» του κοινωνικού συνόλου εδώ και καιρό. Η επιθυμία εκείνων που αγαπούν την μουσική, ανέδειξε μια νέα προοπτική, μέσα σε δισκάδικα, λίγα μέτρα πιο κάτω από το κτήριο της Πρυτανείας, απ' όπου λίγες μόλις ώρες πριν, αστυνομικοί έβγαζαν με χειροπέδες τους καταληψίες. Έτσι, επανεξέτασα ένα ζήτημα που με απασχολεί τελευταία, αυτό της «επαναστατικής πράξης». Ένα ζήτημα, με πολλούς πυρήνες συζήτησης και ακόμα περισσότερες πρακτικές εφαρμογής.
Η βία, ως μέσο διάπραξης μιας επαναστατικής πράξης ενάντια στο εκάστοτε κατεστημένο, έχει εδραιωθεί στη συλλογική συνείδηση των ανθρώπων. Η ενέργεια αυτής της πράξης διοχετεύεται στο χάος της μεταμοντέρνας κοινωνίας, μέσω μιας πορείας, μιας ιδιωτικής ή/και δημοσίας καταστροφής, μιας βόμβας μολότοφ.
Κι όμως, εν μέσω τέτοιων «αντιδιαδηλώσεων» εις το όνομα μια μεγάλης ιδέας, η προσέλευση κόσμου στα μέρη όπου η μουσική έχει τον κύριο λόγο, μου φάνηκε μια άκρως επαναστατική πράξη. Όχι βεβαίως με τον τρόπο που οι ένθερμοι υποστηρικτές της βαρβαρότητας προστάζουν, αλλά όπως μεγάλοι καλλιτέχνες ή φιλόσοφοι εξεμούν, «η μουσική είναι η κίνηση του ήχου να φτάσει την ψυχή και να της δείξει την αρετή», κατά τον Πλάτωνα.
Οι μουσικόφιλοι, προετοιμάζονταν για το νέο τους απόκτημα, που θα κοσμεί συλλογή τους. Αυτό το «δισκάκι», καίτοι δεν αποτελεί ζωογόνο εξάρτηση ως προς την επιβίωσή τους, εν τούτοις με κάποιο τρόπο τούς είναι απαραίτητο. Ο κος Γιώργος, συλλέκτης, μου είπε ότι «χωρίς μουσική, η ζωή είναι τελείως επιφανειακή», επισημαίνοντας ότι η σημασία της στην καθημερινότητά του, αντανακλάται στο τρόπο με τον οποίο ο ίδιος εντάσσει τον εαυτό του στο κοινωνικό σύνολο. «Εξάπτει τη φαντασία μου, την ώρα που όλα γύρω μου καταστρέφονται. Είναι στάση ζωής, όχι τρόπος ζωής, αλλά στάση ζωής», μου εξήγησε.
Σ' αυτούς τους άνανδρους καιρούς, όπου η έλλειψη παιδείας, παρρησίας και οιουδήποτε αισθήματος δικαίου, για τον κο Γιώργο, η αγορά ενός βινυλίου διαταράσσει την ράθυμη αντανάκλαση της ύπαρξής του εις τον ρουν των γεγονότων. Αυτή η διαπίστωση, μ' έφερε πιο κοντά σε ό,τι αναζητώ τον τελευταίο καιρό, γύρω από αυτό το ζήτημα. Κατάλαβα ότι η έννοια της επαναστατικής πράξης, για κάποιο λόγο, έχει εναρμονιστεί με την βαρβαρότητα της βίας. Την προϋποθέτει, την εμπεριέχει, την επιδιώκει.
Μέσω αυτής (της βίας), η επαναστατική πράξη ολισθαίνει στην απαξία της δημιουργίας, ξεχνώντας ότι η ίδια ξεπροβάλλει από μια δημιουργία! Και η δημιουργία υψηλών αισθήσεων απαιτεί την αρετή και τον εσωτερικό μόχθο του Προεγώ με Εγώ και το Υπερεγώ, προτού την βία μας συστήσουμε στον έξω κόσμο.
Στο μυθιστόρημα του Tolstoy «Kreutzer Sonata», εμπνευσμένο από την ομώνυμη σονάτα για βιολί και πιάνο Νο 9 του Ludwig van Beethoven, ο συγγραφέας αποδίδει με λέξεις ό,τι αισθάνεται στο άκουσμα αυτού του έργου, καταλήγοντας, πως η μουσική έχει τη δύναμη να μεταλλάσει το «είναι» ενός ανθρώπου, σε κάτι εντελώς καινούργιο και άγνωστο. Κι αν η αλλαγή δεν είναι η απόρροια μιας επαναστατικής πράξης, τότε τι είναι!
Μέσω της μουσικής, περιγράφει την ζωή του με τη γυναίκα του, τον έρωτα, την αγάπη, το θάνατο. Αυτή η διαδραστική σχέση, μεταμορφώνει, όπως και στη σονάτα του Beethoven, την ίδια την ύπαρξη του ήρωά του σε κάτι νέο, κάτι Άλλο, το οποίο δεν διστάζει να δολοφονήσει την σύντροφό του, νικημένο από το πάθος της ζήλειας.
Τί είναι λοιπόν -κατ' ουσίαν- η επαναστατική πράξη; Έχω την αίσθηση, πως μια σαφής, περικλείουσα την ακριβή της υπόσταση, εξήγηση παραμένει ανέφικτη. Η επαναστατική πράξη είναι μια πράξη καθαρώς προσωπική. Κορεννύει από την ανάγκη μας για πνευματική ανάταση και κάθαρση. Συγχρωτίζεται με την φιλευσπλαχνία μας, που αποφασίζει κατά το εξανθρωπισμένο ένστικτο της επιβίωσης. Η επαναστατική πράξη, όσο μικρή ή μεγάλη νοείται, συνδειπνεί με την υποχρέωσή μας απέναντι στην αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό μας. Είναι μια πράξη αλήθειας!
Η μουσική, πίσω από τους ρυθμούς και τις συγχορδίες της, ανατέλλει τις δύο αλήθειες, εκείνη του ιδίου του καλλιτέχνη και εκείνη του ακροατή. Αυτή η παραδοχή, αλλά και η ανάμνηση του στίχου του Arthur Cravan, «ακούω τη μουσική, άραγε θα παρασυρθώ;», κατέληξε στο ότι σε ετούτη την ατονία του 21ου αιώνα, της ηθικής κρίσης, της ηθικής αποσύνθεσης, του ηθικού ξεπεσμού, η τέχνη μπορεί ν' αποτελέσει τον κινητήριο μοχλό, οδηγώντας μας στην αυτοερώτηση, την φαντασία, την δράση.
Η αφοσίωσή μας στο εφήμερο, μάς έχει αποξενώσει από την συνειδητή πράξη. Η φαντασία μας φθίνει, το ίδιο και η ευφυΐα μας, που περιελθούσες στο προφανές, αντιδρούν στο άγνωστο, δίχως την επιθυμία να το εξερευνήσουν. Σε τέτοια δοκιμασία υποβάλλουμε τους εαυτούς μας, γεμίζοντας αβέβαιη αγωνία και ανασφάλεια.
Όταν όμως, ετούτη η ανασφάλεια προσκρούει στην αγάπη των ανθρώπων για την μουσική, που επιλέγουν να αγοράσουν ένα βινύλιο, όταν αυτή προσφέρεται απλόχερα και δωρεάν μέσω του διαδικτύου, μετασχηματίζεται σε τραγούδι χαράς, που διασπά την πεζή καθημερινότητά μας. Αυτό οπωσδήποτε, αποτελεί μιαν επαναστατική πράξη, έστω και σιωπηρή, απέναντι στην πλημμύρα της ασθενείας βάρβαρων ενστίκτων των ανθρωποκεντρικών μας υπάρξεων. Ας θυμηθούμε ό,τι έγραψε ο Rilke, «κι όμως, μέσα στην ίδια τη σιωπή γίνεται μια καινούργια αρχή, νεύμα κι αλλαγή» (Σονέτα στον Ορφέα Ι, 1). Και Αλλαγή εισχωρεί σε κάθε μας πράξη, μικρή ή μεγάλη, εκφράζοντας την επαναστατική πράξη του καθ' ενός.