Για την παροιμία «τα σκυλιά αλυχτούν, το καραβάνι προχωρά», που ακούστηκε από πρωθυπουργικά χείλη και γράφτηκε σε πρωθυπουργικά τιτιβίσματα.
Η παροιμία θεωρείται από πολλούς αραβική, αλλά αν ρωτήσεις π.χ. Πέρσες θα την κάνουν δική τους, οι Ούγγροι θα θεωρήσουν προσβολή αν τους πεις οτι δεν είναι αρχαία ουγγρική, οι Τούρκοι σκίζουν τα ρούχα τους πως είναι τουρκική γιατί στη γλώσσα τους κανει και ρίμα (it ürür kervan yürür), κάθε ηλικιωμένος Ρομά θα σε διαβεβαιώσει οτι είναι τσιγγάνικη κ.ο.κ. Εξαπλώθηκε λοιπόν η χρήση της στους λαούς που ζούσαν νομαδική ζωή κάποια στιγμή στην ιστορία τους (Άραβες, Τουρανικοί λαοί όπως οι Μαγυάροι ή οι Τούρκοι, Ρομά) ή που έκαναν εμπορική χρήση του καραβανιού (όπως οι Ιρανοί - Πέρσες). Με τη βασική αρχή «ίδια βιώματα των λαών, ίδιος λαϊκός πολιτισμός». Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν χιλιάδες.
psy szczekają, karawana idzie dalej
Θα μπορούσε βεβαια να είναι κι εκτεταμένο δάνειο από την εξάπλωση του αραβικού πολιτισμού και του Ισλάμ στον Μεσαίωνα. Ή εναλλακτικά, σκέφτομαι, ένα μιμίδιο που διασώθηκε στην πολιτισμική κοίτη του δρόμου του μεταξιού. Στην Ινδία ας πούμε -- ναι, είναι γνωστή έκφραση. Αλλά η προσπάθεια να βρεθεί κάτι ανάλογο στην κινεζική παράδοση, εύρημα που θα αποτελούσε έμμεση ένδειξη και θα ολοκλήρωνε την πιθανότητα μιας τέτοιας διεργασίας δεν καρποφόρησε. Φυσικά δεν είμαι --ούτε καν ερασιτέχνης-- σινολόγος ή γνώστης της κινεζικής παράδοσης. Αν κάποιος γνωρίζει κάτι παρεμφερές θα του ήμουν ευγνώμων να το μοιραστεί μαζί μου.
Η χρήση της παροιμίας στη Δύση ποτέ δε σταμάτησε αλλά μερικά χτυπητά παραδείγματα πριν την πρωθυπουργική --και λίγους μήνες νωρίτερα υπουργική, από τον ΥΠΕΞ Κοτζιά, και βουλευτική, από την τότε βουλευτή και σήμερα περιφερειάρχη Δούρου-- χρήση έχουν ξεχωριστό ενδιαφερον.
Στην λογοτεχνία, πέραν του Κίπλινγκ που την είχε βάλει πριν από 120 χρόνια στις σελίδες του Beast And Man In India, υπάρχει το βιβλίο του Τρούμαν ΚαπότεThe Dogs Bark (1973), μια ανθολογία ταξιδιωτικών δοκιμίων και ιδιωτικών στιγμών με το χαρακτηριστικό δημοσιογραφικό στυλ του μεγάλου Αμερικάνου στυλίστα. Ο τίτλος βγαίνει από την παροιμία μας, που του την είχε πει ο Αντρέ Ζιντ τη δεκαετία του '40 στην πολυπολιτισμική κι υπό διεθνή έλεγχο τότε Ταγγέρη, για να τον βάλει στη θέση του όταν παραπονέθηκε μπροστά του για μιαν άγρια επιθετική εναντίον του κριτική. Το βιβλίο σύμφωνα με τον ίδιο είναι «μορφές κι αναμνήσεις... από μια γραπτή γεωγραφία της ζωής μου» και είναι χαρακτηριστικό της non fiction, μη μυθοπλαστικής, γραφής του, αλλά --όπως όλα τα έργα του μετά το αριστουργηματικό In Cold Blood-- αποσπασματικό κι ανολοκλήρωτο, πανέμορφο αλλά στα όρια του κενόδοξου. Ο ίδιος είχε γίνει πρωταγωνιστής του προσωπικού του μεγάλου non fiction αριστουργήματος, της ίδιας της ζωής του, κι η τέχνη του μπροστά στην πραγματικότητα ωχριούσε.
Στην, ας πούμε, λογοτεχνία είμαστε υποχρεωμένοι να αναφέρουμε και την αναφορά του γνωστού Πάολο Κοέλιο, σε συνεντεύξεις, γραπτά και σε ανάρτηση στο λογαριασμό του στο Facebook. Η τελευταία μάλιστα, όπου και στη διαμάχη για την καταγωγή της φράσης ο Βραζιλιάνος Κοέλιο πήρε θέση υπέρ της αραβικής, αναπαράχθηκε όπως σχεδόν κάθε σοφία του από χιλιάδες οπαδούς του παγκοσμίως.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι κι αυτή ενός άλλου πορτογαλόφωνου που την χρησιμοποίησε, την παροιμία πάντα, για να ξορκίσει όσους τον προγκάρουν προσωπικά κι εξακολουθητικά - και δεν είναι λίγοι. Ο Ζοζέ Μουρίνιο στη νίκη της Τσέλσι τον Μάιο ενάντια στην Κρύσταλ Πάλας που του έδωσε και μαθηματικά το πρωτάθλημα της Premier League δήλωσε με τον γνωστό αγαπητό σε ολους υπεροπτικό του τόνο :«Φυσικά και το αξίζαμε. Όσοι λενε πως δεν το αξίζουμε είναι αυτοί που λέμε στην πατρίδα μου σκυλιά που γαβγίζουν ενώ το καραβάνι προχωρά». Κι έτσι έβαλε και την Πορτογαλία στους διεκδικητές της φράσης. Που είναι πια περισσότεροι από αυτούς του ελληνικού/τουρκικού/αραβικού/βουλγαρικού/περσικού/αρμένικου/κουρδικού/λιβανέζικου/και λοιπά και λοιπά, καφέ. Ή του παρομοίως διεκδικούμενου μπακλαβά.
Ειρήσθω εν παρόδω, άλλη μια ενδιαφέρουσα παροιμιώδης έκφραση της Ανατολής είναι αυτή που στα αραβικά γράφεται این قافله تا به حشر لنگه (συγνώμη αραβόφωνοι για την ανάποδη κι εναλλασσόμενη γραφή), η οποία μεταφράζεται περίπου «αυτό το καραβάνι θα κουτσαίνει μέχρι την Ημέρα της Κρίσεως». Και που σημαίνει εν ολίγοις πως «η κατάσταση δεν παίρνει γιατρειά».
του Γρηγόρη Καραγρηγορίου
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στο dimartblog.com