Κατακτώντας τα Χανιά, την εποχή της παντοδυναμίας τους, οι Τούρκοι θέλησαν άμεσα να αφήσουν στην πόλη το αποτύπωμά τους, τη σφραγίδα τους, χτίζοντας μνημεία, τόπους λατρείας, αλλά και τα περίφημα «τουρκικά χαμάμ», αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους, καθώς σύμφωνα με το Κοράνι, μόνο το τρεχούμενο νερό εξαγνίζει και γι' αυτό το σκοπό οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν τα δημόσια λουτρά (Χαμάμ) διαδίδοντας την παράδοση αυτή σε όλη τους την επικράτεια.
Σήμερα, περπατώντας στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης των Χανίων, ο επισκέπτης αναγνωρίζει τα σημάδια αυτά σε κάθε βήμα. Με μεγάλη πολιτιστική αξία πλέον, τα μνημεία που ανάγονται στην εποχή της τουρκικής κυριαρχίας στα Χανιά, αποτελούν σπουδαία αξιοθέατα που δίνουν στην πόλη τον αέρα του παρελθόντος που δεν έχασε ποτέ...
Σπλάντζια: Κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας ήταν η κατ' εξοχήν τουρκική συνοικία. Εκτείνεται νότια και ανατολικά από τον περιτειχισμένο λόφο του Καστελίου στην παλιά πόλη των Χανίων. Εκεί δημιουργήθηκε ο Τουρκικός μαχαλάς της πόλης με κεντρική πλατεία αυτή που τώρα έχει μετονομαστεί επισήμως σε «Πλατεία 1821». Την εποχή εκείνη, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην πλατεία της Σπλάντζιας, που αποτελούσε τμήμα της μονής των Δομηνικανών Μοναχών, μετατράπηκε στο κεντρικό τζαμί της πόλης προς τιμήν του Σουλτάνου Ιμπραήμ. Είναι ο μόνος ναός σήμερα στην Ελλάδα που διατηρεί και καμπαναριό και μιναρέ. Στη βορειοδυτική πλευρά βρίσκεται ο ενετικός ναός του Αγίου Ρόκκου, μία στρογγυλής κάτοψης ενετική εκκλησία που έμεινε ανεπηρέαστη από την τουρκοκρατία και τις μεταγενέστερες εποχές. Στο κέντρο της πλατείας στέκει ένας τεράστιος πλάτανος. Από κάτω υπήρχε ένα οκτάγωνο αραβικό κιόσκι, όπου είχαν δικαίωμα να κάθονται τιτλούχοι της πολιτείας, επιφανείς μπέηδες και αγάδες. Στον πλάτανο της Σπλάντζιας επί Τουρκοκρατίας, Έλληνες χριστιανοί απαγχονίστηκαν, εκτελέστηκαν και βασανίστηκαν. Τις πρώτες μέρες της Επανάστασης του 1821, οι Τούρκοι ανησυχώντας για μεταφορά της στην Κρήτη, απαγχόνισαν τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη (19 Μαΐου 1821). Τα τελευταία χρόνια η συνοικία της Σπλάντζιας έχει αναμορφωθεί πλήρως και από φτωχή περιοχή με σκοτεινά σοκάκια έχει μετατραπεί σε μια από τις πιο δημοφιλείς συνοικίες της πόλης. Δεκάδες καφέ, μεζεδοπωλεία και εστιατόρια πλημμυρίζουν επισκέπτες, κάνοντας την περιοχή σημείο συνάντησης όπου «παντρεύονται» όλοι οι πολιτισμοί που πέρασαν από τα Χανιά.
Τουρκική Υπόγεια Κρήνη: Θα την δείτε στην πλατεία Σπλάντζιας, περιφραγμένη με κάγκελα. Η κατασκευή της χρονολογείται τον 18ο αιώνα όταν ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται εκεί ήταν τζαμί και η Τουρκική Υπόγεια Κρήνη εξυπηρετούσε τις τελετουργικές νίψεις των μουσουλμάνων . Είκοσι έξι πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν στην αίθουσα της κρήνης, η οποία είναι χωρισμένη με τοξοστοιχίες δύο τόξων σε τρεις στενόμακρες αίθουσες. Ο δυτικός τοίχος είναι χτισμένος από λαξευτή τοιχοποιία με γείσα και ανάγλυφα οξυκόρυφα τόξα στα σημεία όπου είναι οι μαρμάρινοι κρουνοί. Πίσω από τον τοίχο υπάρχει δεξαμενή, που έχει ορθογώνιο άνοιγμα για την υπερχείλιση του νερού, αλλά και για τον καθαρισμό της. Συνδεόταν άμεσα με το δίκτυο δεξαμενών που είχε κατασκευαστεί επί Ενετοκρατίας, ενώ η δεξαμενή της είχε τέτοια χωρητικότητα ώστε να καλύπτει την πόλη των Χανίων για έξι μήνες.
Φρούριο Φιρκά: Δεσπόζει στην βορειοδυτική πλευρά, στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Κατασκευάστηκε από τους Ενετούς στα μέσα του 16ου αιώνα, λίγο πριν πέσει η πόλη στα χέρια των Τούρκων και ονομαζόταν τότε «Revellino del Porto». Η πτώση της πόλης το 1645, σήμανε αυτόματα πως το Φρούριο Φιρκά πέρασε στα χέρια των νέων κατακτητών. Τότε είναι που πήρε και το σημερινό όνομά του, καθώς «φιρκά» στα τουρκικά σημαίνει «στρατώνας». Στην βόρεια πλευρά υπήρχαν έξι συνεχόμενοι θόλοι για να στεγάζουν τις μεγάλες κανονιοθυρίδες, ώστε να «βλέπουν» προς την είσοδο του λιμανιού και να αντιμετωπίζουν ανεμπόδιστα τον επίδοξο εισβολέα. Οι (θολωτοί επίσης) χώροι βολής χρησιμοποιήθηκαν ως φυλακές από τότε έως και τον ελληνικό εμφύλιο του 20ού αιώνα. Επί Τουρκοκρατίας, το Φρούριο Φιρκά ήταν η έδρα του στρατιωτικού διοικητή της πόλης. Ο γωνιακός πυργίσκος του φρουρίου ήταν το μέρος όπου υψώθηκε η σημαία της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα την 1η Δεκεμβρίου 1913, παρόντος του τότε Βασιλιά, του Χανιώτη Πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και πλήθους κόσμου.
Γιαλί Τζαμισί: Θα ακούσετε να το λένε και «τζαμί του γιαλού» ή Τζαμί Κοιουτσούκ Χασάν (προς τιμήν του πρώτου Φρούραχου των Χανιών Κιουτσούκ Χασάν) και είναι το θρησκευτικό μνημείο που δεσπόζει στο Ενετικό λιμάνι των Χανίων, ενώ θεωρείται και ένα από τα γνωστότερα μνημεία της πόλης. Είναι το πρώτο τζαμί που χτίστηκε από τους Οθωμανούς στην Κρήτη. Είναι κυβικό κτίσμα που καλύπτεται από έναν μεγάλο τρούλο χωρίς τύμπανο, ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερα πέτρινα τόξα. Από τη δυτική και τη βόρεια πλευρά του περιβάλλεται από μια στεγασμένη στοά, στην οροφή της οποίας διακρίνονται επτά μικροί τρούλοι, επίσης χωρίς τύμπανο. Από το Γιαλί Τζαμισί απουσιάζει ο μιναρές, που κατεδαφίστηκε το 1920 (ή το 1939). Το τζαμί, λαμπρό δείγμα της ισλαμικής τέχνης της Αναγέννησης, ήταν έργο Αρμένιου αρχιτέκτονα. Στην αυλή του υπήρχαν φοινικόδεντρα και τάφοι πασάδων και γενιτσάρων. Λειτουργούσε ως μουσουλμανικός ναός μέχρι το 1923, οπότε έφυγαν από την Κρήτη οι τελευταίοι μουσουλμάνοι με την ανταλλαγή πληθυσμών. Κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκε ως Αρχαιολογικό Μουσείο, αποθήκη, μουσείο λαϊκής τέχνης και σήμερα φιλοξενεί εκδηλώσεις και εκθέσεις.
Σαντριβάνι: Η σημερινή «πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου» είναι η κεντρικότερη πλατεία στην Παλιά Πόλη των Χανίων. Βρίσκεται δίπλα στην πολυσύχναστη προκυμαία του Ενετικού Λιμανιού στην Ακτή Τομπάζη και είναι γεμάτη με καφετέριες, εστιατόρια και καταστήματα τουριστικών ειδών. Σήμα κατατεθέν της πλατείας είναι το σιντριβάνι από λευκό μάρμαρο που δεσπόζει στο κέντρο της. Αν και η πλατεία διαμορφώθηκε επί Ενετοκρατίας, πήρε την τελική της μορφή και το όνομά της επί Τουρκοκρατίας. Διέθετε κρήνη με λεοντοκεφαλές, τμήμα της οποίας βρίσκεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων. Κατά την Οθωμανική κατοχή οι Τούρκοι αντικατέστησαν την κρήνη με σιντριβάνι (Σαντριβάνι) δικής τους αρχιτεκτονικής. Στη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας στις αρχές του 20ου αιώνα το Σαντριβάνι ήταν η καρδιά της Πόλης, κέντρο συζητήσεων λογίων, πολιτικών και αριστοκρατών. Ήταν πλακόστρωτο, με καφενεία, ξενοδοχεία, λέσχες και καταστήματα πολυτελείας. Την περίοδο αυτή ονομαζόταν Πλατεία Μαυροβουνίων, προς τιμήν των εκπαιδευτών της Κρητικής Χωροφυλακής που είχαν έλθει από το Μαυροβούνιο. Στο Σαντριβάνι ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκφωνούσε τους πολιτικούς λόγους του και εκεί αποβιβάσθηκε η σορός του το 1936, την ημέρα της κηδείας του. Εκεί επίσης έγινε η κύρια συγκέντρωση κατά την κήρυξη του αντιδικτατορικού Κινήματος του 1938 εναντίον του Μεταξά. Μετά το θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, η πλατεία πήρε το όνομά του, αλλά παραμένει γνωστή ως Σαντριβάνι.
Τουρκικά Χαμάμ των Χανίων:
-Χαμάμ Τοπανά: Βρίσκεται στην ομώνυμη συνοικία Τοπανά στη βορειοδυτική πλευρά της παλιάς πόλης των Χανίων, στη διασταύρωση των οδών Ζαμπελίου και Δούκα. Το κτίσμα σώζεται σε καλή κατάσταση παρά τις μεταγενέστερες επεμβάσεις που έχουν γίνει. Πρόκειται για ένα οικοδόμημα με έξι μεγάλους ημισφαιρικούς τρούλους χωρίς τύμπανο, στο οποίο μεταγενέστερα προστέθηκε όροφος. Η σχετικά απλή και ταπεινή εξωτερική εμφάνιση είναι συνηθισμένη πρακτική στην κατασκευή των Τουρκικών Λουτρών. Τα γυάλινα «μάτια» σε σχήμα καμπάνας που κοσμούν τους θόλους αποτελούν την μοναδική πηγή φωτισμού, με εξαίρεση τις βορειοδυτικές πλευρές, όπου υπάρχουν τρία τοξωτά παράθυρα.
-Χαμάμ στην οδό Κατρέ: Βρίσκεται στην παλιά αριστοκρατική συνοικία Καστέλι της παλιάς πόλης των Χανίων και πρόκειται για ένα κτίσμα που περιβάλλεται από καμαροσκέπαστες στοές και μικρότερους τρουλους. Ο κεντρικός χώρος καλύπτεται από έναν χαμηλωμένο τρούλο χωρίς τύμπανο. Υπήρχε και δεύτερος όροφος ενώ, ένα μέρος των περιμετρικών κτισμάτων έχει καταστραφεί.
-Χαμάμ στην οδό Χάληδων: Χτίστηκε κοντά στη θέση ρωμαϊκού λουτρού με ψηφιδωτά δάπεδα. Είναι ένα κτίσμα με πολλούς μικρούς τρούλους στην οροφή του, είχε και δεύτερο όροφο και περιμετρική στοά που κατεδαφίστηκε το 1941.Σήμερα έχει μετατραπεί σε κατάστημα ενδυμάτων και διατηρεί στο εσωτερικό την σπουδαία αρχιτεκτονική του με τις κόγχες και τις αψίδες που σχηματίζουν οι τρούλοι.
Δείτε περισσότερα στο terrabook.com καθώς και πέντε θρησκευτικά μνημεία της πόλης των Χανίων που θα σας εντυπωσιάσουν.