Η λογοκρισία αποτελεί μια από τις δημιουργικές αφορμές της λογοτεχνίας που γράφει ο Θανάσης Βαλτινός. Όπως λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Ριζοσπάστης (22.10.1987, σ. 24), για να ξεπεραστεί ο σκόπελος της λογοκρισίας στα τέλη της δεκαετίας του '60, αποφάσισε να συνθέσει ένα βιβλίο από έντυπο υλικό σε δεύτερη χρήση χρησιμοποιώντας και μοντάροντας δημοσιεύματα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής με έναυσμα τους πηχιαίους τίτλους των αθλητικών εφημερίδων. Οι γραφηματικές καταβολές αυτού του εγχειρήματος που εξελίχθηκε στο μυθιστόρημά του με τίτλο «Στοιχεία για τη δεκαετία του ᾽60» αποτυπώνονται και στα Τρία ελληνικά μονόπρακτα, το πρώτο κείμενο του Βαλτινού που κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μορφή βιβλίου τον Νοέμβριο του 1978 από τις εκδόσεις Κέδρος χωρίς να έχει προηγηθεί αυτοτελής δημοσίευσή του σε κάποιο άλλο έντυπο. Όπως αναφέρεται ρητά στον κολοφώνα της πρώτης αυτής έκδοσης του βιβλίου, ο συγγραφέας είχε αρνηθεί να το τυπώσει για αντικειμενικούς λόγους τόσο μέχρι όσο και μετά το 1974.
Αν η λογοκρισία είναι, όπως πιστεύω, ένας από τους αντικειμενικούς λόγους, τότε το 1978 αυτός ο λόγος δεν παύει να συντρέχει, αφού τώρα λογοκρίνεται το εξώφυλλο των Τριών ελληνικών μονοπράκτων. Όπως επισημαίνει ο Θανάσης Βαλτινός σε προσωπική συνομιλία που είχε με τον Δημήτρη Παϊβανά (12.9.2004, βλ. Δημήτρης Παϊβανάς, Βία και αφήγηση, Αθήνα:Εστία 2012, σ. 155, σημ. 61), ο υπεύθυνος των εκδόσεων Κέδρος Λάμπης Ράππας λογοκρίνει τη μακέτα του εξωφύλλου, την οποία είχε φιλοτεχνήσει ο εικαστικός Γιάννης Βαλαβανίδης, για λόγους σεμνότητος, αφού η μακέτα βασιζόταν σε μια φωτογραφία ενός γυναικείου εφηβαίου με ημερομηνία 17.7.77. Θεωρώ ότι η αφιέρωση του επόμενου βιβλίου του Βαλτινού με τίτλο Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο (Αθήνα:Στιγμή 1985) «Στη Sigi H. | 17.VI.77», με την οποία ο Βαλτινός είχε συνάψει ερωτική σχέση από το 1977, παραπέμπει στη λογοκριμένη φωτογραφία.
Η Γερμανίδα εικαστικός και σύντροφος του Βαλτινού Sigrid Hacker εμφανίζεται με έργα της στα εξώφυλλα τόσο της επανέκδοσης των Τριών ελληνικών μονοπράκτων στις αγλαότεχνες εκδόσεις Στιγμή τον Ιούλιο του 1989 όσο και της πρώτης έκδοσης των Στοιχείων για τη δεκαετία του '60 από τον ίδιο εκδότη τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου. Στο πρώτο εξώφυλλο εικονίζεται ένας γυναικείος όλμος, ενώ το δεύτερο γίνεται η αφορμή μιας σειράς έργων της Hacker, η οποία από το 1995 αποφασίζει να επεξεργαστεί όλες τις σελίδες του μυθιστορήματος Στοιχεία για τη δεκαετία του ´60 δημιουργώντας πίνακες που αναπαράγoνται στα εξώφυλλα του έργου του Βαλτινού στις εκδόσεις του βιβλιοπωλείου της Εστίας από το 2006 μέχρι σήμερα στις παραμονές του 2016. Μεταξύ αυτών των έργων περιλαμβάνεται και το εξώφυλλο των Τριών ελληνικών μονοπράκτων στην Εστία (Αθήνα 2008) που αναδημιουργεί και ξαναγράφει τη σελίδα 97 των Στοιχείων για τη δεκαετία του ´60 και φέρει την τοποχρονολογία Tinos 11.10.99 και την υπογραφή S. Hacker.
Η άρση της εικαστικής και γραφηματικής λογοκρισίας του εξωφύλλου συνοδεύεται και από την λεκτική της αποτύπωση με τον τρόπο του Θανάση Βαλτινού στο έργο του με τίτλο Ημερολόγιο 1836-2011 (Αθήνα:Ωκεανίδα 2001). Ανάμεσα στα 154 φύλλα του βιβλίου αυτού τρία τουλάχιστον αφορούν τη Sigi H.: Το τρίτο φύλλο αποτελεί μια λογοκριμένη μορφή ενός κειμένου που έγραψε ο Βαλτινός τον Νοέμβριο του 1992 για μια έκθεση ζωγραφικής της Hacker στην Αθήνα πριν από 23 χρόνια (16.11-8.12.1992). Ο Βαλτινός περιλαμβάνει το κείμενο αυτό στο Ημερολόγιο 1836-2011 αλλά κόβει την τρίτη και τελευταία του παράγραφο, η οποία είναι η εξής:
Όλα τούτα η Σίγκριντ Χάκερ τα διατυπώνει έτσι:
«Δεν με ενδιαφέρει το γυμνό καθεαυτό, η εκτεθειμένη θηλύτης. Εκείνο που θέλω να εκφράσω είναι ένα αίσθημα ζωής, μια στάση ζωής. Αυτό το αίσθημα θα μπορούσε να ονομαστεί ηρεμία μέσα στον όλβο. Το αντικείμενο του γυναικείου γυμνού δεν είναι τίποτα παραπάνω ή παρακάτω από μια μεταφορά. Η πιο κοντινή και η πιο αυθεντική για μένα ως γυναίκα.»
Τον περασμένο Δεκέμβρη ο Βαλτινός στο κείμενό του με τίτλο «Μοντέλο FF-3D AF SUPER» αποκαλύπτει τη συνήθειά του να φωτογραφίζει γυναίκες γυμνές με τη φωτογραφική μηχανή που είναι ο τίτλος του κειμένου. Βέβαια τo 1977 το μοντέλο ήταν διαφορετικό, μια μηχανή Canon. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.
Tο κείμενο αποτελεί μέρος εισήγησης που θα πραγματοποιηθεί στα πλαίσια του συνεδρίου «Λογοκρισίες στην Ελλάδα», στις 17-19 Δεκεμβρίου. Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα στην ιστοσελίδα του Συνεδρίου.