Τον Οκτώβριο του 2015, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ακύρωσε το «Safe Harbor», τη διατλαντική συμφωνία που για 15 χρόνια ρύθμιζε τη μεταφορά προσωπικών δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών από την Ε.Ε. στις Η.Π.Α. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε τη θεσμική απάντηση της Ε.Ε. μετά τις αποκαλύψεις Snowden και την υπόθεση Max Schrems που ευθέως έθεσαν σε αμφισβήτηση το επαρκές της προστασίας του Safe Harbor και το ρόλο των ιδιωτικών αμερικανικών εταιρειών στις πρακτικές παρακολούθησης της NSA.
Το μετέωρο νομικό καθεστώς που ακολούθησε και οι θυελλώδεις τρίμηνες διαπραγματέυσεις μέχρι την ανακοίνωση του Privacy Shield προκάλεσαν σοκ στις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας των Η.Π.Α. - Google, Facebook, Amazon, Apple - που διαχειρίζονται κατά κανόνα προσωπικά δεδομένα και συχνά χρησιμοποιούν τέτοιες πληροφορίες για εμπορικούς και διαφημιστικούς σκοπούς. Υπό αυστηρότερη εποπτεία και το φόβο κυρώσεων, οι εταιρείες καλούνται τώρα να αναπροσαρμόσουν την πολιτική τους στις νέες απαιτήσεις του Privacy Shield και να λάβουν μέτρα για να περιφρουρήσουν αποτελεσματικότερα τις διατλαντικές ροές πληροφοριών.
Η ακύρωση του Safe Harbor ήταν ένα σοβαρότατο χτύπημα και δυναμίτισε τα λεγόμενα αυτών που κάνουν λόγο για ανεπίσημο πόλεμο που η Ε.Ε. έχει κηρύξει στους τεχνολογικούς κολοσσούς των Η.Π.Α. Τον τελευταίο καιρό οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας έχουν μπει στο μικροσκόπιο της Ευρώπης για παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής και φορολογικής νομοθεσίας καθώς και της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Ευρώπη εναντίον Google
Πρόσφατα η Google ήρθε αντιμέτωπη με κατηγορίες για φοροδιαφυγή πολλών εκατομμυρίων ευρώ σε Ιταλία και Γαλλία. Η εταιρεία φέρεται να εκμεταλλεύεται την πολυεθνική της δομή για να εμφανίζει τις διεθνέις συναλλαγές της μέσω Δουβλίνου, ώστε να επωφελείται από το χαμηλό φορολογικό συντελεστή της Ιρλανδίας.
Το 2014, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε το ψηφιακό «δικαίωμα στη λήθη» το οποίο επιτρέπει σε πολίτες να αιτηθούν τη διαγραφή αποτελεσμάτων που σχετίζονται με προσωπικές τους πληροφορίες από τις μηχανές διαδικτυακής αναζήτησης, συμπεριλαμβανομένης και της Google. Η Ε.Ε. κάλεσε την Google να σεβαστεί την απόφαση και το δικαίωμα των πολιτών «να ξεχαστούν» και πέραν των συνόρων αυτής.
Τον Απρίλιο του 2015, η Ε.Ε. κατηγόρησε τη Google για πρακτικές εκτροπής της κυκλοφορίας προς τους ανταγωνιστές και διοχέτευση αυτής σε δικά της προϊόντα και υπηρεσίες, κάνοντας κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης που κατέχει στη web αναζήτηση. Παράλληλα, η Κομισιόν διερευνά αν το λογισμικό Android για smartphones «επιβάλλει» στους κατασκευαστές των συσκευών να ευνοούν τις εφαρμογές και τις λοιπές υπηρεσίες της Google κατά παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της Ε.Ε.
Ευρώπη εναντίον Facebook
Τον Απρίλιο του 2015, οι επίσημες αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων της Γαλλίας και της Ισπανίας ξεκίνησαν να εξετάζουν την πολιτική απορρήτου της Facebook. Ακολούθησαν το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ολλανδία με βασικό ερώτημα το κατά πόσο η Facebook εξασφάλισε τη δέουσα συγκατάθεση των χρηστών πριν αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα τους.
Εν τω μεταξύ, η τρίμηνη προθεσμία που δόθηκε από τη γαλλική αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων στη Facebook προκειμένου να παύσει οποιαδήποτε μεταφορά προσωπικών δεδομένων από την Ε.Ε. στις Η.Π.Α. στηριζόμενη στο Safe Harbor εξέπνευσε την προηγούμενη εβδομάδα. Οποιαδήποτε μεταφορά δυνάμει της παλιάς συμφωνίας απειλείται με την επιβολή κυρώσεων. Παράλληλα, η γαλλική αρχή κινείται στα βήματα τoυ Βελγίου που εξανάγκασε την εταιρεία να σταματήσει τον εντοπισμό και τη συλλογή προσωπικών πληροφοριών μη χρηστών της πλατφόρμας μέσω cookies. Στο μικροσκόπιο είναι επίσης η χρήση cookies από τη Facebook με σκοπό τη δημιουργία εξατομικευμένων διαφημίσεων για τους χρήστες χωρίς τη γνώση και συγκατάθεσή τους.
Ευρώπη εναντίον Amazon
Το Μάϊο του 2015, η Amazon άλλαξε την φορολογική της δομή. Πλέον θα φορολογείται σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σε αντίθεση με τη μέχρι πρόσφατη πρακτική της όπου εμφάνιζε όλες τις πωλήσεις και φορολογούνταν στο Λουξεμβούργο. Πιθανολογείται ότι την εν λόγω μεταβολή υπαγόρευσαν οι πιέσεις των λοιπών μελών της Ε.Ε. καθώς και η διερεύνηση του «αθέμιτου φορολογικού deal» Amazon-Λουξεμβούργου με αποτέλεσμα η εταιρεία να πληρώνει δυσανάλογα λιγότερους φόρους.
Η Κομισιόν εξετάζει επιπλέον το ενδεχόμενο παράβασης των αντιμονοπωλιακών κανόνων στους όρους που η Amazon επέβαλε στις συμφωνίες της με Ευρωπαίους εκδότες για τα ηλεκτρονικά βιβλία (e-books). Οι όροι αξιώνουν την άμεση ενημέρωση της εταιρείας αν οι εκδότες παράσχουν ευνοϊκότερους όρους σε άλλα ψηφιακά καταστήματα e-books. Με αυτό τον τρόπο καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο για τους ανταγωνιστές να προσφέρουν e-books σε χαμηλότερες τιμές.
Ευρώπη εναντίον Apple
Από τον Ιούνιο του 2014, ο τεχνολογικός γίγαντας της Apple ελέγχεται εξονυχιστικά για τις φορολογικές τακτικές του καθώς και το κατά πόσο η Ιρλανδία της επεφύλαξε προνομιακή φορολογική μεταχείριση που οδήγησε σε φοροαποφυγή μαμούθ για τα εκτός Η.Π.Α. έσοδά της. Η Apple κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπη με το ποσό των 8 δισ. δολαρίων σε καθυστερούμενους φόρους.
Η αλλαγή στη στάση της Ε.Ε. μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς λόγους περισσότερο ή λιγότερο και συνδυαστικά. Η οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια αναγκαστικά την οδήγησε σε ενδοσκόπηση και αναθεώρηση των φορολογικών πολιτικών των κρατών-μελών. Οι φορολογικές διευκολύνσεις με στόχο την προσέλκυση πολυεθνικών εταιρειών οδήγησαν σε προστριβές ανάμεσα στα κράτη-μέλη και ανέδειξαν την αναγκαιότητα ενός πιο ενιαίου φορολογικού συστήματος χωρίς δραματικές αποκλίσεις. Επιπλέον, το ευρωπαϊκό τεχνολογικό οικοσύστημα και η start-up σκηνή αναπτύσσονται ολοένα και πιο δυναμικά. Η Ευρώπη φιλοδοξεί να αποκτήσει τη δική της Silicon Valley και τις δικές της εταιρείες Unicorns. Παράγει τεχνολογία, αποκτά νέο επενδυτικό περιβάλλον και αναγκάζεται να ωριμάσει θεσμικά και ρυθμιστικά εγκαταλείποντας τον μέχρι πρόσφατα παθητικό της ρόλο.