Όπως συμβαίνει πάντα με τις μεγάλες κρίσεις, έτσι και τώρα με την έξαρση της προσφυγικής κρίσης καταλάβαμε γι' άλλη μια φορά ότι κάτι δεν πάει καλά με το κοινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Τα γειτονικά μας κράτη κλείνουν τα σύνορα με τη χώρα μας - ζήσαμε να ακούσουμε ότι κλείνει τα μεταξύ μας σύνορα κι η Αλβανία - κι αυτό συμβαίνει κατόπιν χάραξης κοινής πλεύσης με κράτη «εταίρους» μας. Ζούμε το εξής πρωτοφανές, η Γερμανία δηλαδή να επικρίνει την Αυστρία για τη στάση της απέναντί μας - κι ας μένει στις επικρίσεις. Όλα αυτά δε μας είναι πρωτόγνωρα, δηλαδή οι Ευρωπαίοι «εταίροι» να μη συνεννοούνται μεταξύ τους, ο καθένας να τραβά κατά κει που του επιτάσσει το ξεχωριστό εθνικό συμφέρον του για τους επόμενους δυο - τρεις μήνες. Ξέρουμε πολλές από τις αιτίες της σύγχυσης που επικρατεί τώρα στις πρωτεύουσες της ΕΕ και στις Βρυξέλλες συγκεκριμένα, και τώρα και σε άλλες περιστάσεις. Οι κεφαλές, όμως, του οικοδομήματος και των συνιστωσών αυτού ίσως να μη σκέφτονται μια από τις βασικές πηγές προβλημάτων: μήπως μαζευτήκαμε πολλοί σ' αυτό το οικοδόμημα;
Δεν κομίζω γλαύκα εν Αθήναις ασφαλώς! Το ζήτημα αυτό έχει τεθεί όχι σε καιρούς κρίσης, αλλά κάθε φορά που επανεκκινείται η συζήτηση για εντατικοποίηση ή μη της ενοποιητικής διαδικασίας. Οι πολέμιοί της, αυτοί που θέλουν μια πιο χαλαρή ένωση, υποστηρίζουν την περαιτέρω εξάπλωση και γεωγραφική διεύρυνση της Ένωσης. Οι υποστηρικτές της πάλι υποστηρίζουν το σταμάτημα της γεωγραφικής εξάπλωσης και την προσπάθεια για σύσφιξη των δεσμών μεταξύ των ήδη υπαρχόντων μελών. Είτε συμφωνούμε είτε διαφωνούμε με τους φεντεραλιστές, πρέπει να τους αναγνωρίσουμε το εξής: τα βλέπουν εδώ και χρόνια αυτά τα προβλήματα που μελετάμε μετά τις αλλεπάλληλες κρίσεις εντός ΕΕ. Η ΕΕ μετρά σήμερα, ανεξαρτήτως ευρωζώνης, 28 κράτη μέλη. 28 κράτη, με διαφορετικά πολλές φορές συμφέροντα και διαφορετική νοοτροπία, είναι πάρα πολλά για να συνεννοηθούν μεταξύ τους κι ειδικά στις στιγμές που απαιτείται χάραξη κοινής στρατηγικής μέσα σε μια νύχτα. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που απαιτείται ομοψυχία για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος και κοινή γραμμή πλεύσης.
Αλήθεια όμως, πόσο μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο σε μιαν ένωση 28 διαφορετικών κρατών, 28 κρατών απλωμένων σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ευρώπης και με διαφοροποιημένες πολλές φορές ανάγκες;
Το πρόβλημα γίνεται ακόμα εντονότερο αν αναλογιστούμε τις τελευταίες διευρύνσεις της Ένωσης. Τα περισσότερα από τα κράτη που εντάχθηκαν, είναι πρώην κομμουνιστικά κράτη. Αυτό από μόνο του δεν είναι αρνητικό, μόνο που τα εν λόγω κράτη μπήκαν στην Ένωση για να θωρακίσουν τις οικονομίες τους, τις κρατικές τους δομές και την ελεύθερη μετακίνηση πολιτών εντός ΕΕ - τι ειρωνεία αυτή σήμερα! Τα συμφέροντά τους δεν επιτάσσουν καμιάν ευρωπαϊκή ενοποίηση κι ούτε έδειξαν ποτέ το παραμικρό ενδιαφέρον γι' αυτήν. Τους δεσμούς που ήθελαν να χτίσουν με τη Δύση, κατάφεραν να τους χτίσουν με την ένταξή τους στις ευρωατλαντικές δομές, η οποία τους εξασφάλισε επιπλέον την αποκοπή τους από τη ρωσική κηδεμονία. Υπάρχει, λοιπόν, διαφορετική αντίληψη του συμφέροντός τους μέσα στην Ένωση από τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Γεγονός που τα καθιστά λιγότερα συνεργάσιμα σε δύσκολους καιρούς, όταν προτιμούν να κλείνονται στο καβούκι τους περιμένοντας να ξεπεράσουν οι άλλοι το πρόβλημα για να βγουν, αδυνατώντας να εννοήσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των «εταίρων» που επιβάλλει την «αλληλεγγύη».
Αυτή η στιγμή, που η κατάσταση μας έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και τα καραβάνια των εξουθενωμένων προσφύγων και μεταναστών έρχονται το ένα μετά το άλλο στην πόρτα μας, δεν είναι σαφώς η ώρα να μιλήσουμε για ενοποίηση και προβλήματα συνεννόησης λόγω υπερεξάπλωσης. Όταν όμως ηρεμήσει η έξαρση της μπόρας, θα πρέπει να μιλήσουμε και γι' αυτό. Είναι ένα ζήτημα που διαρκώς μετατίθεται ώσπου να λυθούν τα φλέγοντα ζητήματα της Ένωσης, όμως με τη διαιώνιση αυτών διαρκώς μένει και τα επιδεινώνει.