Πειραιάς 1958. Το επιβατηγό πλοίο "Βασίλισσα Φρειδερίκη" ετοιμάζεται να αποπλεύσει με προορισμό την Αμερική. Στα δύο καταστρώματα του, πλήθος επιβατών κουνάει το μαντήλι στους συγγενείς τους που κουνάνε λυπημένα κι αυτοί λευκά μαντήλια απ' την προβλήτα, ως ένδειξη αποχαιρετισμού προς τους ανθρώπους τους που φεύγουν μετανάστες στα ξένα, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή ως ανειδίκευτοι εργάτες ή ως πλύστες πιάτων σε ελληνικά εστιατόρια της Αστόρια.
Η σκηνή αυτή προέρχεται από την ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα "Μια ζωή την έχουμε" με τον αξέχαστο Δημήτρη Χορν στο ρόλο του καταχραστή τράπεζας. Στην ίδια ταινία γίνεται πολλές φορές αναφορά από τους πρωταγωνιστές στο άπιαστο όνειρο ενός ταξιδιού στην Ευρώπη, το οποίο οι περισσότεροι δύσκολα θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν έστω μια φορά στη ζωή τους.
Παρακολουθώντας πριν μερικές μέρες αυτήν την παλιά αγαπημένη ταινία, θυμήθηκα πολλές ενδιαφέρουσες συζητήσεις που είχα στο παρελθόν με ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας σε σχέση με τη στερημένη ζωή που έζησαν σε σύγκριση με τη ζωή των νεώτερων ελλήνων, ακόμα και κατά τη διάρκεια της κρίσης που διανύουμε. Τα νούμερα το επιβεβαιώνουν: η Ελλάδα το 2008 βρισκόταν στην 36η θέση παγκοσμίως ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Πέντε χρόνια μετά (το 2013) και έχοντας υποστεί μια συρρίκνωση του ΑΕΠ της άνω του 25%, η Ελλάδα βρίσκεται στη θέση 44.
Αναντίρρητα, η ύφεση που βιώνουμε είναι κολοσσιαίων διαστάσεων και έχει οδηγήσει σε τεράστια ανεργία, κλείσιμο επιχειρήσεων, μετανάστευση των λαμπρότερων μυαλών της χώρας, εξαθλίωση μεγάλης μάζας πολιτών. Παρ' όλα αυτά, η πλειοψηφία των ελλήνων εξακολουθεί να ζει σχετικά αξιοπρεπώς και να διατηρεί ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης, ακόμα και αν έχουν υπάρξει σημαντικές προσαρμογές σε σχέση με κάποια χρόνια πριν.
Η Ελλάδα κόπιασε πολύ, αλλά διένυσε μια τεράστια απόσταση τα τελευταία 40 χρόνια από φτωχή βαλκανική χώρα, σε ανεπτυγμένη μεσαία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κεκτημένο αυτό βασίστηκε μεταξύ άλλων και στον πακτωλό χρημάτων που εισέρρευσαν από κοινοτικά κονδύλια (Πακέτο Ντελόρ, Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, ΕΣΠΑ, κλπ) τα οποία όμως σπαταλήσαμε κυρίως σε δημόσιες δαπάνες, προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων αλλά και διαφθορά, χωρίς ποτέ να καταφέρουμε να χτίσουμε ένα ευρωπαϊκό ευνομούμενο κράτος δικαίου. Αποτέλεσμα και αυτού του γεγονότος είναι η μεγάλη κρίση που ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Στην προσπάθεια της χώρας να βγει από αυτήν την κρίση έπρεπε να επιλέξουμε την κατάλληλη στρατηγική. Το μνημόνιο ήταν το σχέδιο που επιλέχτηκε από τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών ως λύση. Σε εφαρμογή αυτού έχουν παρθεί σειρά σκληρών μέτρων που οδήγησαν στην μεγάλη ύφεση των τελευταίων ετών. Λίγο πριν την ολοκλήρωση του σχεδίου αυτού και την επιβολή κάποιων τελευταίων μέτρων, η χώρα αποφάσισε να αλλάξει εντελώς στρατηγική. Να παίξει το χαρτί του συστημικού κινδύνου για την Ευρώπη και να "εκβιάσει" εμμέσως μια καλύτερη νέα συμφωνία από τους δανειστές.
Ο στόχος αυτός είναι θεμιτός και απολύτως επιθυμητός από όλους τους έλληνες. Στηρίζεται όμως σε λάθος υποθέσεις. Η Ελλάδα δεν αποτελεί πλέον τον τεράστιο κίνδυνο που αποτελούσε για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα το 2010 και το 2012. Ενδιάμεσα οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν ξεφορτωθεί τα τοξικά ελληνικά ομόλογα που διέθεταν, έχουν φτιαχτεί ευρωπαϊκοί μηχανισμοί έκτακτης ανάγκης (ESM, EFSM), έχει υπάρξει η τραπεζική ένωση των ευρωπαϊκών συστημικών τραπεζών με την ΕΚΤ, έχει ξεκινήσει η παροχή ανεξάντλητης φτηνής ρευστότητας από την ΕΚΤ (σχέδιο Ντράγκι), η παγκόσμια οικονομία έχει ανακάμψει από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008, οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες με προβλήματα ρευστότητας είτε βγήκαν είτε πρόκειται σύντομα να βγουν από τα δικά τους μνημόνια.
Φυσικά μία έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δημιουργεί αβεβαιότητες για τους ευρωπαίους και αποτελεί ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά για αυτούς. Δεν τους φοβίζει όμως όσο τους φόβιζε λίγα χρόνια πριν. Χαρακτηριστική ένδειξη αυτού είναι ότι τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια δεν καταρρέουν λόγω του ελληνικού κινδύνου και τα spreads των χωρών του Νότου δεν ανεβαίνουν επικίνδυνα όπως το 2012, αλλά αντιθέτως βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά.
Ο βασικός λόγος που η Ευρώπη επιλέγει να διασώσει την Ελλάδα είναι η γεωστρατηγική της θέση. Με την Μέση Ανατολή να φλέγεται, το Ισλαμικό Κράτος να ισχυροποιείται, την Ουκρανία σε εμφύλιο πόλεμο, τον Ψυχρό Πόλεμο με την Ρωσία να αναβιώνει, τις χώρες τις βόρειας Αφρικής σε αναταραχή και αλλαγή καθεστώτων, την Κίνα να επελαύνει σαν οδοστρωτήρας και να αναζητεί πύλη εισόδου στην Ευρώπη, το μόνο που δεν επιθυμούν οι μεγάλοι παίκτες της Δύσης και κυρίως οι Αμερικάνοι είναι να δουν μια χώρα με τη γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας να χάνεται από τη σφαίρα επιρροής τους. Μια σφαίρα επιρροής που έχει καθοριστεί μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν έχει διαταραχτεί ως σήμερα.
Είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα να χρησιμοποιήσει την γεωστρατηγική της θέση ως διαπραγματευτικό όπλο, χωρίς βέβαια να την υπερεκτιμά και χωρίς να απειλεί το status quo της ταραγμένης αυτής περιοχής του κόσμου. Το ευρωπαϊκό κεκτημένο της χώρας πρέπει να προστατευτεί ως κόρη οφθαλμού και να μην αμφισβητήσουμε την ευρωπαϊκή πορεία της, υποκινούμενοι από οργή και θυμό που η κρίση αυτή μας δημιουργεί. Η αυτοκαταστροφή της χώρας δεν θα λύσει τα προβλήματά της, αλλά αντιθέτως θα μας γυρίσει πολλά χρόνια πίσω σε εποχές που έχουμε διαγράψει τελείως από τη μνήμη μας.
Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε την αυτοκτονία της Ελλάδας ως απειλή απέναντι στους δανειστές, ακόμα και αν πιστεύουμε ότι αυτή θα διατάρασσε αρκετά την ησυχία τους. Το μεγάλο πρόβλημα το έχει πάντα ο αυτόχειρας και όχι οι θλιμμένοι συγγενείς που πενθούν για ένα διάστημα. Η Ελλάδα έχει πάψει δυστυχώς να είναι το κέντρο του κόσμου εδώ και χιλιάδες χρόνια. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόβλημα δεν αφορά κυρίως κάποιους άλλους και όχι εμάς, να πάψουμε να είμαστε τόσο ανυποψίαστοι και εφησυχασμένοι ότι όλα θα πάνε μια χαρά και να θυμόμαστε ότι ένα ατύχημα είναι πάντα πιθανό και θα μας γύριζε στη νεολιθική εποχή.
Να ευχόμαστε το ελληνικό ατύχημα να μην αποτελέσει ποτέ συνειδητή επιλογή από καμία πλευρά.
Γιατί τότε θα καταλάβουμε στο πετσί μας όλοι οι νεώτεροι τι σημαίνει "Εδώ είναι Βαλκάνια"...