«Η τραγωδία της Σρεμπρένιτσα θα μας στοιχειώνει για πάντα. Οι ευθύνες μας είναι τεράστιες».
Κόφι Ανάν, τ. Γεν. Γραμματέας ΟΗΕ
«Αυτό που συνέβη στη Σρεμπρένιτσα είναι ντροπή. Ντροπή, που πρέπει να μείνει στη μνήμη όλων των Ευρωπαίων».
Ζακ Ντελόρ, τ. Πρόεδρος Κομισιόν
«Ράντοβαν Κάρατζιτς, το δικαστήριο σάς καταδικάζει σε κάθειρξη 40 ετών» ανακοίνωσε ο πρόεδρος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY), Ο-Γκον Κουόν, στον 70χρονο πρώην πολιτικό ηγέτη των Σερβοβοσνίων, την περασμένη Πέμπτη. Ο Κάρατζιτς κηρύχθηκε ένοχος για γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα - το μεγαλύτερο έγκλημα σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο -, για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ απαλλάχθηκε από τη μία εκ των δύο κατηγοριών για γενοκτονία (σε επτά κοινότητες της Βοσνίας). Συνελήφθη στο Βελιγράδι το 2008 και η δίκη του ξεκίνησε το 2009.
Παράλληλα, εικοσιένα χρόνια μετά την τραγική σφαγή, ο φερόμενος ως υπαίτιος, πρώην στρατιωτικός ηγέτης των Σερβοβοσνίων, στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς που συνελήφθη το 2011, επικαλούμενος σοβαρά προβλήματα υγείας, με τις ευλογίες της Ρωσίας, παρελκύει την εκδίκαση της υπόθεσης με συνεχείς ματαιώσεις, ενώ ο πρώην πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, που συμμετείχε στο σχεδιασμό της εθνοκάθαρσης είναι ήδη νεκρός.
Η αλήθεια είναι πως η ανθρωπότητα είχε πιστέψει ότι μετά τον Χίτλερ και τον Στάλιν δεν θα έβλεπε ποτέ ξανά παρόμοια ειδεχθή και αποτρόπαια εγκλήματα. Όμως, τον Ιούλιο του 1995, στο πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου της Γιουγκοσλαβίας και στο όνομα της εθνοκάθαρσης, συντελέστηκε στη Σρεμπρένιτσα η μεγαλύτερη μεταπολεμική σφαγή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Από χρόνια άλλωστε, οι εθνικιστικές οργανώσεις είχαν αρχίσει να δρουν ανενόχλητες. Από το 2000 μέχρι σήμερα, αμερικανικοί δορυφόροι της CIA, χρησιμοποιώντας υπέρυθρους θερμικούς ανιχνευτές, εντόπισαν και εξακολουθούν να εντοπίζουν δεκάδες ομαδικών τάφων.
Αλλά, ας κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι συνθήκες που οδήγησαν στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα:
Η Σρεμπρένιτσα ήταν μια κωμόπολη 6.000 κατοίκων στη Νότια Βοσνία, όπου, πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος, η ζωή κυλούσε ήρεμα και αθόρυβα στους καθημερινούς ρυθμούς της. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ωστόσο, κατέφυγαν εκεί 20.000 πρόσφυγες Βόσνιοι, αφού η Σρεμπρένιτσα τελούσε υπό την απόλυτη προστασία του ΟΗΕ. Όμως, οι 100 Ολλανδοί κυανόκρανοι που επόπτευαν την περιοχή, αποδείχθηκαν ανεπαρκείς ποσοτικά και ποιοτικά, ενώ η βοήθεια που τους είχε υποσχεθεί ο ΟΗΕ έφτασε μετά τη σφαγή. Η Σρεμπρένιτσα ήταν ήδη στα χέρια του Μιλόσεβιτς, που την κατέλαβε ύστερα από μικρή αντίσταση.
Πράγματι, από τις 11 έως τις 18 Ιουλίου οι δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, υπό τον στρατηγό Μλάντιτς και την πολιτική κάλυψη του Κάρατζιτς και του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, προχώρησαν ανενόχλητοι στο εθνοκαθαρτήριο έργο τους, δηλαδή στην ανελέητη σφαγή περίπου 8.000 αμάχων ανδρών μουσουλμάνων 14 - 75 ετών, που στοιχειοθετεί γενοκτονία. Η αδυναμία των Ολλανδών στρατιωτών να υπερασπιστούν την πόλη εξ άλλου, οδήγησε σε παραίτηση σύσσωμης της ολλανδικής κυβέρνησης.
Σύμφωνα με αναφορά του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD) άλλωστε, στην επιχείρηση πολιορκίας της πόλης πήραν μέρος και δώδεκα Έλληνες, οι οποίοι ανήκαν στην Ελληνική Εθελοντική Φρουρά, αλλά δεν είναι εξακριβωμένο αν, και σε ποιο βαθμό, συμμετείχαν στα έκτροπα. Είναι πιθανό να ανήκαν σε ακραίες εθνικιστικές οργανώσεις, παρ' όλο που τίποτα ακόμα δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, καθ' ότι άκρα του τάφου σιωπή καλύπτει τις σχετικές δραστηριότητες της εποχής εκείνης. Γιατί, άραγε;
Σύσσωμος ο τότε πολιτικός κόσμος της Ελλάδας, πάντως, τάχθηκε στο πλευρό των «ορθόδοξων αδερφών Σέρβων» και οι εθελοντές πίστευαν ότι αγωνίζονται για να υπερασπιστούν το χριστιανισμό από τη λαίλαπα του ισλαμισμού! Ο ίδιος ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, μάλιστα, απένειμε σε τέσσερις έλληνες το μετάλλιο του Λευκού Αετού. Πολύ ενδιαφέρουσα η συνέντευξη του εθελοντή της ΕΕΦ, Γιώργου Μουρατίδη, που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Μολονότι η αλήθεια είναι δύσκολο να αποδειχθεί, ο Άξελ Χάγκεντορν, Γερμανός δικηγόρος και πρόεδρος του μεγαλύτερου δικηγορικού γραφείου της Ολλανδίας, εκπρόσωπος της οργάνωσης «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα», στρέφεται κατά των Ηνωμένων Εθνών και της ολλανδικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβάνοντας τρεις βασικές κατηγορίες στην αγωγή του:
Πρώτον, ο θύλακας της Σρεμπρένιτσα παραδόθηκε χωρίς προηγουμένως να έχουν μεταφερθεί οι άνθρωποι από τους κυανόκρανους σε ασφαλείς περιοχές.
Δεύτερον, παράλειψη παροχής βοήθειας στους ανθρώπους που κατέφυγαν στον καταυλισμό στο Ποτότσαρι της Σεμπρένιτσα.
Τρίτον, ελλιπής ενημέρωση. Αν είχαν μεταδοθεί περισσότερες πληροφορίες, η επέμβαση ίσως να είχε πετύχει.
Οι ολλανδικές αρχές παρ' όλα αυτά, ισχυρίζονται πως οι Ολλανδοί στρατιώτες δεν γνώριζαν τίποτα για τις σφαγές. Αντιθέτως, ο Χάγκεντορν πιστεύει ότι μπορεί να καταρρίψει και αυτό το επιχείρημα και γενικά εμφανίζεται αισιόδοξος ως προς την έκβαση της υπόθεσης.
Όπως και να 'χει το πράγμα ωστόσο, η ταπείνωση και ανεπάρκεια του ΟΗΕ, που θύμισε εκείνη της ΚτΕ, ανάγκασε τη διεθνή κοινότητα να βομβαρδίσει τις σερβοβοσνιακές περιοχές και η Βοσνία χωρίστηκε σε κροατομουσουλμανικό και σερβοβοσνιακό τομέα, ενώ το πρόβλημα δεν φαίνεται να παίρνει τέλος.
Στο μεταξύ, ο Σέρβος πρόεδρος και γνωστός οραματιστής της Μεγάλης Σερβίας, Τόμισλαβ Νίκολιτς, μολονότι σε παλαιότερη εκ βαθέων συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην κρατική βοσνιακή τηλεόραση είχε αναφέρει: «Πέφτω στα γόνατα και ζητώ συγχώρεση για τη Σερβία, για το έγκλημα που διαπράχθηκε στη Σρεμπρένιτσα... Απολογούμαι για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από οιοδήποτε πρόσωπο στο όνομα του κράτους μας και του λαού μας», εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του για την καταδίκη Κάρατζιτς. Όπως επισήμανε, μπορεί να αποτελέσει αφορμή αμφισβήτησης της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας.
Ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Ζέιντ Ρά'αντ Αλ Χουσέιν, εξ άλλου, χαρακτήρισε «εξαιρετικά σημαντική» την απόφαση του δικαστηρίου για τον Κάρατζιτς. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, πρόκειται για μια προειδοποίηση στους εθνικιστές ηγέτες σε όλη την Ευρώπη, αλλά και αλλού, οι οποίοι επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν το εθνικιστικό συναίσθημα και να μετατρέψουν τις μειονότητες σε αποδιοπομπαίους τράγους.
Τελειώνοντας την αναφορά σ' αυτή την τραγική σφαγή, που μόνο όνειδος μπορεί να αποτελέσει για την πολιτισμένη Ευρώπη, θα παραθέσω μια ισλαμική προσευχή που είναι χαραγμένη στα σλαβικά, αραβικά και αγγλικά στην επιτύμβια στήλη του νεκροταφείου του Ποτότσαρι, όπου χιλιάδες θύματα είναι ενταφιασμένα. Στο νεκροταφείο αυτό, απέναντι από ένα εργοστάσιο μπαταριών, όπου ατέλειωτες σειρές από πράσινα μνήματα στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες του μεγάλου και απίστευτου κρίματος, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά πόσο εύκολο είναι ο άνθρωπος να γίνει «απ-άνθρωπος». Τα λόγια που ακολουθούν παραπέμπουν νοηματικά, νομίζω, στην επιγραφή «Ποτέ ξανά», που είναι γραμμένη σε πολλές γλώσσες στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.
«Στο όνομα του Αλλάχ του πολυεύσπλαχνου και συμπονετικού, ευχόμαστε η οδύνη να γίνει ελπίδα, η εκδίκηση δικαιοσύνη, τα δάκρυα προσευχή, ώστε η Σρεμπρένιτσα να μην ξανασυμβεί ποτέ».
Πόσο εύκολα επαναλαμβάνεται η Ιστορία...
Ντοκυμαντέρ του BBC για τη Σρεμπρένιτσα