Και ξαφνικά το Ναγκόρνο Καραμπάχ ξαναμπήκε στην δημοσιότητα. Και όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις η αφορμή δόθηκε μέσα από ένα αιματηρό γεγονός. 12 Αζέροι στρατιώτες έχασαν την ζωή τους όταν ένα ελικόπτερο καταρρίφθηκε απο αρμενικές δυνάμεις κατα την διάρκεια μαχών. Το 2004 σαν φοιτητής του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαικών Σπουδών σε μία διάλεξη στο μάθημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αναφέρθηκε για πρωτη φορά το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Μη γνωρίζοντας τίποτα για το περίεργο όνομα που ακούστηκε σήκωσα το χέρι και ρώτησα την διδάσκουσα Κ. Ασδεράκη περι τίνος πρόκειται. Η απάντηση της ήταν «το θέμα της αυριανής δεκάλεπτης παρουσίασης σου» και έτσι πέρασα την υπόλοιπη ημέρα συλλέγοντας πληροφορίες για αυτή την «παγωμένη σύγκρουση».
Το Ναγκόρνο Καραμπάχ πρόκειται για μια περιφέρεια την οποια διεκδικούν η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Το 1988, λίγο πριν το τέλος του Ψυχρού πολέμου, Αζέροι στρατιώτες και Αρμένιοι αυτονομιστές ενεπλάκησαν σε έναν αιματηρό πόλεμο που άφησε κρατίδιο στα χέρια της Αρμενικής εθνότητας μετα την υπογραφή της ανακωχής το 1994. Μια σειρά αποτυχημένων διαπραγματεύσεων δεν έχουν καταφέρει να επιτύχουν μία μόνιμη συνθήκη ειρήνης και το Ναγκόρνο Καραμπάχ παραμένει μια από τις «παγωμένες συγκρούσεις» της μετά-Σοβιετικής Ευρώπης. Ιστορικά, η διαμάχη ανάμεσα στην χριστιανική πλειοψηφία των Αρμενίων και των Μουσουλμάνων Τούρκων διαρκεί πάνω απο έναν αιώνα. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ έγινε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας τον 19ο αιώνα.
Μετά το τέλος του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου και την επανάσταση των Μπολσεβίκων στην Ρωσία οι νέοι ηγέτες της Ρωσίας κύρηξαν το Ναγκόρνο Καραμπάχ ως αυτόνομο κράτος. Η χαλάρωση του Σοβιετικού ελέγχου κατα την δεκαετία του '80 και η ένταση ανάμεσα σε Αζέρους και Αρμενίους έλαβε διαστάσεις σύγκρουσης, όταν το κοινοβούλιο της χώρας ψήφισε την ένταξη στην Αρμενία. Σφοδρές συγκρούσεις ξέσπασαν μετά το ψήφισμα του κοινοβουλίου κατα την διάρκεια των οποίων οι απώλειες έφτασαν τις 20 με 30 χιλιάδες. Οι Αρμένιοι απέκτησαν τον πλήρη έλεγχο της περιοχής και κατέλαβαν περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, με συνέπεια τη δημιουργία «νεκρής ζώνης» που συνέδεε την Αρμενία με το Καραμπάχ.
Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το Ναγκόρνο Καραμπάχ ανακήρυξε την ανεξαρτησία του.
Σημειωτέον, μόνο η Αρμενία έχει αναγνωρίσει το κρατίδιο. Η κίνηση αυτή κλιμάκωσε περαιτέρω τις συγκρούσεις που πήραν διαστάσεις πολέμου. Με τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας επετεύχθη ανακωχή το 1994 αφήνοντας το Καραμπάχ καθώς και περιοχές του Αζερμπαϊτζάν στα χέρια των Αρμενίων. Το 2006 έλαβε χώρα ένα δημοψήφισμα, το οποίο η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν καταδίκασε ως παράνομο, επικύρωσε το νέο σύνταγμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Παρ 'όλα αυτά, υπήρξαν κάποια σημάδια προόδου στην ειρηνευτική διαδικασία λόγω των σποραδικών συναντήσεων αναμέσα στους προέδρους της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Οι ελπίδες για λύση κορυφώθηκαν το 2009 κατα την διάρκεια των διμερών συναντήσεων. Ωστόσο οι ελπίδες για πρόοδο διαψεύσθηκαν και έκτοτε έχουν λάβει χώρα αρκετά περιστατικά παραβίασης της ανακωχής. Σύμφωνα με αναλυτές η πρόφατη σύγκρουση ήταν απο τις σφοδρότερες μετά την ανακωχή του 1994. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, που εξοπλίζει με όπλα και τις δύο πλευρές, συνέστησε ψυχραιμία και παύση των εχθροπραξιών.
Και τώρα τι; Η ολοένα αυξανόμενη ένταση από το 2009 και έπειτα οδήγησε σε ένα νέο θερμό επεισόδιο. Για λίγο καιρό οι αναλυτές θα επαναφέρουν το θέμα και θα υπενθυμίσουν ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει αγνοηθεί από την διεθνή κοινότητα επειδή δεν υπάρχει κάποιο ζωτικής σημασίας συμφέρον εκτός από το Αζέρικο πετρέλαιο. Η προεδρία Ομπάμα πιθανώς να ενδιαφερθεί, μιας και φτάνει στο τέλος της θητείας και επιβάλλεται να αφήσει ένα θετικό πρόσημο στην εξωτερική της πολιτική, η Ευρωπαϊκή Ένωση φυσιολογικά θα ασχοληθεί επιδερμικά με το γεγονός, ίσως να γίνει κάποια δήλωση για τα θύματα και η Ρωσία θα βρει ακόμα μια ευκαιρία να εκμεταλλευτεί μια διαμάχη κοντά στα σύνορα της με σκοπό να δείξει για ακόμη μία φορά την επαναδραστηριοποίηση της στην διεθνή σκηνή.
Μετά από λίγο καιρό, όπως είναι φυσικό, το όλο θέμα θα χάσει πλέον την λάμψη του, εκτός ίσως και αν συνεχιστούν οι εχθροπραξίες, και θα περιμένουμε ίσως ακόμα 7 χρόνια και μία νέα επιθετική κίνηση για να ξαναθυμηθούμε πάλι το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η απόσχιση παραδοσιακά αποτελεί ένα θέμα ταμπού για τις κυβερνήσεις. Ιστορικά είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις ειρηνικών αποσχίσεων (π.χ. Ερυθραία). Το διεθνές δίκαιο δεν είναι ακόμα σε θέση να δώσει μία νομική λύση στο θέμα. Άρα το μόνο που απομένει είναι η πρωτοβουλία της διεθνούς κοινότητας για μια συμβιβαστική λύση. Βέβαια ακόμα και για αυτό το ενδεχόμενο οι πιθανότητες είναι ελάχιστες γιατί η διεθνής κοινότητα αποτελείται από κράτη που πρωτίστως θέλουν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα, τουλάχιστον σύμφωνα με τη ρεαλιστική προσέγγιση. Η μόνη λύση που μπορεί να έχει πραγματικό αποτέλεσμα είναι, δυστυχώς, ο πόλεμος. Και ναι, το 1.000.000 πρόσφυγες που δημιούργησε η προηγούμενη σύρραξη δεν είναι καθόλου ελκυστικό σενάριο, αλλά δυστυχώς η διπλωματία έχει περιορισμένες δυνατότητες και, συνήθως, το μόνο που καταφέρνει είναι να παρατείνει εις το διηνεκές τέτοιες καταστάσεις.