Πρόταση: Κατάργηση κομματικών νεολαιών και φοιτητικών παρατάξεων. Αιτιολόγηση: Αποτελούν μηχανισμούς καταστροφής των πανεπιστημίων και νόθευσης της δημοκρατίας.
Από τις 10 προτάσεις που έκανα πρόσφατα, η παραπάνω πρόταση συγκέντρωσε τις περισσότερες αντιδράσεις. Είμαι ευγνώμων σε όσους διαφωνήσανε και θεωρώ χρήσιμο να εξηγήσω τι εννοώ. Πολλοί αναρωτήθηκαν πώς θα γίνει κάτι τέτοιο. Δημοκρατία έχουμε. Φυσικά. Υπάρχουν τουλάχιστον 4 τρόποι. Πρώτος, κατάργηση λόγω έλλειψης μελών. Εξάλλου όλο και λιγότεροι φοιτητές ενδιαφέρονται να γίνουν μέλη ταγμάτων εφόδου. Δεύτερος, αυτοκατάργηση. Οι φίλοι κομματικοί νεολαίοι θα συνειδητοποιήσουν πόσο βλάπτουν και θα κλείσουν το μαγαζί. Τρίτος, κατάργηση από τα κόμματα. Όποιο κόμμα καταργήσει οριστικά τα τσικό του, θα κερδίσει αναμφίβολα την εμπιστοσύνη περισσότερων πολιτών, ειδικότερα νέων. Όποιος θέλει, ας είναι μέλος κόμματος, δε χρειάζεται ξεχωριστά μέχρι τα 40-κάτι να είναι και αιώνιος φοιτητοπατέρας. Τέταρτος, με την ισχύουσα νομοθεσία, φορείς διαπλοκής και ανομίας πρέπει να διαλύονται. Δεν ξέρω αν χρειάζεται καν νέος νόμος.
Επιθυμώ ολόκαρδα οι νέοι γενικότερα, και οι φοιτητές ειδικότερα, να μπορούν να πολιτικοποιούνται, να εκφράζουν δυναμικά τη γνώμη τους, να κινητοποιούνται, να αμφισβητούν με επιχειρήματα. Να ανατρέπουν με σύνεση, γνώση κι αποφασιστικότητα τα κακώς έχοντα, αντί να τραγουδούν απλώς σε μπουλούκι a cappella παραταξιακά μοτέτα τύπου «Και Α και Ου». Περιμένω από τους φοιτητές μου και νεότερους συναδέλφους να μου δείχνουν πόσο άδικο έχω. Πώς αλλιώς θα μάθω, ο αδαής; Αυτό ακριβώς το δικαίωμα δημοκρατικής έκφρασης και ουσιαστικής αμφισβήτησης στερούν από τους νέους σήμερα οι κομματικές νεολαίες και οι φοιτητικές παρατάξεις, καπελώνοντας τα πάντα. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις άδολων ιδεαλιστών που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Έχω επισκεφτεί εκατοντάδες πανεπιστήμια σε δεκάδες χώρες. Πουθενά δεν είδα κάτι ανάλογο με το ελληνικό κομματικό φοιτητικό κίνημα (το αθροιστικό ΦουΚού όλων των κομμάτων) των τελευταίων δεκαετιών. Ομολογουμένως, δεν έχω πάει παντού. Ίσως στη Βόρεια Κορέα ή στο Ουαγκαντουγκού υπάρχει κάτι ανάλογο και το αγνοώ. Μάλλον απίθανο. Η παλέτα ΦουΚού διαθέτει μοναδικά χρώματα δράσεων. Παραθέτω ενδεικτικά εμπειρίες από όταν υπηρέτησα στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Συχνά σε εκλογές καθηγητών, οι υποψήφιοι ζητούσαν επιστολές από φοιτητικούς συλλόγους. Όχι από φοιτητές που διδάξανε, αλλά από κομματικούς αντιπροσώπους. Καθηγητής που δεν είχε πατήσει στο αμφιθέατρο λάμβανε διθυραμβική επιβεβαίωση για το πόσο άριστος δάσκαλος είναι από φοιτητές που ομοίως δεν είχαν πατήσει σε μάθημα. Η κομματική υποστήριξη δεν σταματούσε σε επίπεδο εκλογής καθηγητών, έφτανε μέχρι τις πρυτανικές αρχές. Αν και η πλειονότητα των Ελλήνων πανεπιστημιακών είναι εξαιρετικοί ήρωες που εργάζονται σε δύσκολες συνθήκες, μια διακομματική διαπλεκόμενη μειοψηφία κατόρθωνε συχνά να επιβληθεί.
Ένα σημαντικό μέτρο επιστημονικής επιρροής είναι πόσους άλλους καθηγητές έχεις αναδείξει. Περηφανεύομαι ο αλαζόνας ότι μαθητές μου έχουν γίνει καθηγητές και διευθυντές σε πάνω από 40 ιδρύματα σε κάπου 12 χώρες. Σιγά τα λάχανα! Αυτό δεν είναι τίποτα. Το ΦουΚού έχει αναδείξει πάνω από χίλιους καθηγητές και εκατοντάδες προέδρους, κοσμήτορες, πρυτάνεις (δεν μετράω καν βουλευτές, υπουργούς, πρωθυπουργούς). Ας συνεννοηθούν τα κόμματα. Όχι για να συμφωνήσουν σε κοινά αποτελέσματα για το ποιος κέρδισε τις φοιτητικές εκλογές. Αυτό είναι παντελώς αδύνατον. Αλλά για να απευθυνθούν ενωμένα στη Σουηδική Ακαδημία για απονομή Νόμπελ στο ΦουΚού.
Δεύτερο φαινόμενο η διακίνηση βαθμών, πτυχίων και μεταπτυχιακών τίτλων σε ευνοούμενους με βάση την κομματική τους συναλλακτική ιδιότητα. Φοιτητικές παρατάξεις διαγκωνίζονταν στη φήμη προσφοράς προνομιακού καθεστώτος αντιγραφής και παραχάραξης στα μέλη. Σε μια εξέταση διαπίστωσα εκτεταμένη αντιγραφή σε μια αίθουσα. Έβγαλα ανακοίνωση ζητώντας από όσους αναγνωρίζουν πως αντιγράψανε να προσέλθουν και να αποσύρουν τα γραπτά τους πριν δημοσιοποιήσω τη βαθμολογία με ονόματα και μηδενισμούς. Ένας φοιτητής ήρθε συντετριμμένος κλαίγοντας γοερά. Είδα και έπαθα να τον συνεφέρω. Λίγο αργότερα εμφανίστηκε όμιλος από φοιτήτριες. Ζητήσανε να μιλήσουμε εμπιστευτικά στην αίθουσα ερευνητικών συναντήσεων. Μόλις έκλεισε η πόρτα, τρεις ανεβήκανε σταυροπόδι πάνω στο τραπέζι, τέσσερις με αποκλείσανε από την άλλη πλευρά. Οι επτά χάριτες περάσανε αμέσως στο ψητό, ανάβοντας και τσιγαράκι. Και ποιος νομίζω πως είμαι; Γιατί χαλάω την πιάτσα; Δεν πήρα χαμπάρι τι αντιγραφή πέφτει αλλού; Οι παρατάξεις μοιράζουν θέματα δεξιά κι αριστερά. Κάποια κομματόσκυλα γίνονται γιατροί (και μετά και βουλευτές και υπουργοί υγείας) αγνοώντας αν ο εγκέφαλος βρίσκεται στο θώρακα ή στο κρανίο. Από ποιον αστεροειδή προσγειώθηκα; Τους εξήγησα ευγενικά πώς στο εργαστήριο Υγιεινής απαγορεύεται το κάπνισμα και ότι σε άλλα πανεπιστήμια η αντιγραφή τιμωρείται ακόμα και με αποβολή από το πανεπιστήμιο. Μου συστήσανε να πάω σε αυτά τα άλλα πανεπιστήμια (κάτι που τελικά έκανα) και να αφήσω την Ελλάδα στην μακαριότητά της (κάτι που ακόμα αρνούμαι να κάνω).
Το μεγαλύτερο σοκ όμως ήταν όταν ήρθε να με βρει η καλύτερη φοιτήτρια του έτους. Από το δικό της γραπτό είχε γίνει η αντιγραφή.
Με προέλευση από συνδικαλιστική οικογένεια, μου εξήγησε ότι έπραξε σωστά και πως πρέπει να μοιραζόμαστε. Την ρώτησα τι θα γίνει αν κάποιος συνάδελφός της που πήρε πτυχίο αντιγράφοντας βρεθεί κάποτε μπροστά σε επείγον βαρύ περιστατικό. Τι θα πράξει χωρίς να μπορεί να αντιγράψει; Θα ήταν εκείνη πάντα παρούσα να σώζει την κατάσταση, κάθε φορά που η αγραμματοσύνη των συναδέλφων της θα απειλούσε τη ζωή αθώων ασθενών; Δεν την έπεισα. Μια άλλη φοιτήτρια με βρήκε μετά από χρόνια σε μια ομιλία μου. Ζήτησε συγγνώμη και την ευχαρίστησα που δεν χάθηκαν όλα.
Τρίτο παράδειγμα, οι πασίγνωστες καταλήψεις. Έχω γράψει αλλού πώς στη διάρκεια κατάληψης, όταν χρειάστηκα να μπω ένα λεπτό στο γραφείο μου για κάτι εξαιρετικά σημαντικό, φίλος φοιτητής-φρουρός με εμπόδισε. Είπε πως επειδή ήξερε ότι είμαι ο καλύτερος ερευνητής του πανεπιστημίου, έπρεπε να βεβαιωθεί ότι το έργο μου θα καταστραφεί ολοσχερώς. Δεν αποκάλυψα όμως πώς τον ξεγέλασα, αρκετές φορές μάλιστα. Από καθηγητής έγινα διαρρήκτης. Περασμένα μεσάνυχτα, σαν ΘουΒού πράκτωρ 000, παραβίαζα το αλυσομανταλωμένο εργαστήριό μου χωρίς να αφήνω ίχνη. ΦουΚού αυτοί, ΘουΒού εγώ.
Για ευνόητους λόγους, δε μπορώ να διδάξω εδώ δημόσια τα μυστικά της αρχαίας ληστρικής τέχνης. Μπορεί να ξαναχρειαστούν. Πάντως, τα πράγματα που έκλεβα στα κρυφά από τον εαυτό μου μεταμεσονύκτια συνήθως ήταν αρχεία υπολογιστή. Λυπάμαι τους συναδέλφους που χρειάζονταν ογκώδη εργαστηριακά όργανα που δε μπορούσανε να μεταφέρουν στην κουζίνα ή στον καμπινέ του σπιτιού τους για να συνεχίσουν την έρευνα. Θυμάμαι μια παλιά διαφήμιση: «Την Λόλα απ' τη φωτιά ποιος θα τη βγάλει; Ο Σοκολάτας που 'χει δύναμη μεγάλη!» Δυστυχώς, ακόμα κι αν είσαι ο Προφέσσορ Σοκολάτας, δεν μπορείς να βγάλεις από το κτίριο έναν βιολογικό καταψύκτη με διαστάσεις όσο 5 χοντρές Λόλες μαζί.
Διατηρώ μόνο αγάπη για όλα τα παιδιά των φοιτητικών νεολαιών. Ίσως είχαν δίκιο. Αλλά κι αν είχαν εκείνα άδικο, πάλι ίσως εγώ έφταιγα τελικά. Αν έκανα σαν καθηγητής κάτι πιο συναρπαστικό, ίσως θα έρχονταν να δουλέψουμε μαζί, παρά να γίνουν κομματικά πιόνια. Τους οφείλω επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ. Με τόσες καταλήψεις, βρέθηκα συχνά-πυκνά σπίτι μου χωρίς να έχω διοικητικές ή άλλες υποχρεώσεις. Είχα προστατευμένο χρόνο να κάνω υψηλή επιστημονική έρευνα στο σαλόνι μου.
Επίλογος: Το κείμενο αυτό γράφτηκε μεταξύ διαρρήξεων. Ήρθα στην Ελλάδα να κάνω Πάσχα με τους δικούς μου. Φτάνοντας Μεγάλο Σάββατο, βγήκαμε από το σπίτι δυο ώρες κι οι διαρρήκτες πήραν ό,τι λίγα πολύτιμα είχαμε και δυο υπολογιστές. Ζήτησα επειγόντως άλλον φορτωμένο μεταχειρισμένο υπολογιστή απ' την Καλιφόρνια, συνέχισα τις προσκεκλημένες τιμητικές ομιλίες στην Ευρώπη και γύρισα Αθήνα για λίγες ώρες. Πριν ξαναφύγω για Σιγκαπούρη, βγήκαμε πάλι για λίγο. Οι διαρρήκτες ξαναχτυπήσανε. Αρπάξανε τον υπολογιστή και όσα χρήματα είχα για το ταξίδι. Ζητώ συγγνώμη από τους ομότεχνους συναδέλφους διαρρήκτες που η περιουσία μου είναι κυρίως βιβλία. Για έναν διαρρήκτη, το να μπαίνει σε σπίτι που έχει σχεδόν μόνο βιβλία πρέπει να είναι τρομερά εκνευριστικό. Καταρρακώνει το όποιο ηθικό του πλεονέκτημα.
Δε γνωρίζω αν οι συνάδελφοι διαρρήκτες μπορέσανε να σπάσουν την κρυπτογράφηση των υπολογιστών του Στάνφορντ. Αν ναι, τους ευχαριστώ. Με συγκινεί το επαναλαμβανόμενο ενδιαφέρον που δείχνουν για τις επιστημονικές εργασίες, τα λογοτεχνικά κείμενα, και τις δημόσιες προτάσεις μου. Βέβαια, δεν έχω τίποτα να κρύψω στα αρχεία μου, τα λέω και τα γράφω όλα ανοιχτά. Ελπίζω να κλαπούν ευρύτατα οι ιδέες μου. Π.χ., θα ήταν ευχής έργο κάποια κόμματα (όποια και να 'ναι) να κλέψουν προτάσεις μου και οποιαδήποτε κυβέρνηση να τις εφαρμόσει. Αν όχι, τουλάχιστον το ενδιαφέρον να κλαπούν δυο φορές, έστω κι από σπείρα κοινών ληστών, είναι μια ηθική ικανοποίηση.