Το καλοκαίρι ήρθε και όσοι καλλιεργούν ή απλά συλλέγουν κάππαρη ξέρουν τη δυσκολίας της. Φυτό ιδιόμορφο, δύσκολο, που σε ανταμείβει με τις καταπληκτικές του ιδιότητες. Στην Τήνο την τιμούν ιδιαίτερα και σε όλες τις Κυκλάδες είναι σήμα κατατεθέν.
Στην Ποταμιά της Τήνου, οργανώνουν γιορτή της κάππαρης κάθε χρόνο κι αυτό είναι μία αξιέπαινη προσπάθεια ανάδειξης τοπικού προϊόντος και δίνει λαβή για σκέψεις και προτάσεις. Κι αυτό για πολλούς λόγους.
Η Τήνος έχει την καλύτερη ποικιλία κάππαρης. Η κάππαρη είναι ένα αυτοφυές και ανθεκτικό φυτό, που δίνει πολύτιμα προϊόντα για κατανάλωση (ανθό, φύλλα, αγγουράκια). Στη μεσογειακή διατροφή κατέχει ξεχωριστή θέση και χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους. Όπως μαθαίνουμε από τους γνώστες της πλούσιας παραδοσιακής κουζίνας της Τήνου και των Κυκλάδων, η κάππαρη χρησιμοποιείται στις σαλάτες, σε διάφορες σάλτσες, ο αποξηραμένος ανθός γίνεται και σούπα, ενώ αφθονούν πλέον και οι προτάσεις των νέων σεφ. Τα γούστα εξελίσσονται και η φαντασία στην κουζίνα δεν έχει όρια.
Η κάππαρη καλλιεργείται σήμερα σε όλες τις μεσογειακές χώρες. Μεγάλοι παραγωγοί είναι το Μαρόκο και η Τουρκία. Στην Ελλάδα η κάππαρη κυριαρχεί στο νοτιότερο τμήμα της χώρας και ειδικότερα στις Κυκλάδες και στην Πελοπόννησο. Στην Τήνο επικρατεί μια άριστη ποικιλία που δίνει εξαιρετικά καλό προϊόν (χοντρό ανθό, καλά βλαστάρια με στρογγυλό φύλλο και αγγουράκι). Ο εύκολος τρόπος συντήρησης (χοντρό αλάτι, νερό και ξύδι) και οι ποικίλες χρήσεις της καθιστούν την κάπαρη ένα ελκυστικό φυσικό προϊόν, με καλές εμπορικές προοπτικές.
Πέρα λοιπόν από την αυτοφυή της μορφή, η κάππαρη καλλιεργείται. Η χώρα μας εισάγει πολλούς τόνους κάππαρης κάθε χρόνο, κυρίως από την Τουρκία.
Το φυτό αποδίδει καλύτερα κάτω από μαντρότοιχους, προτιμά τη δροσιά της πέτρας, αλλά ζει και σε χωράφι, όπως το αμπέλι, ειδικά όταν το κτήμα είναι προστατευμένο από τον άνεμο, αναπτύσσεται άριστα δίπλα σε πηγές ή ακόμα και την αυλή μας. Η δυσκολία της συστηματικής καλλιέργειας έγκειται πρώτα στο πρόβλημα της αναπαραγωγής της (δύσκολη με σπόρο, ευαίσθητη με κλώνο) και μετά στη συγκομιδή της (από το τέλος Μαΐου, με σχεδόν καθημερινές εξορμήσεις).
Η συστηματική καλλιέργεια λύνει όμως αυτά τα προβλήματα. Η οικονομία κλίμακας επιτυγχάνεται εύκολα με τα πολλά φυτά ανά στρέμμα, η συγκομιδή είναι ευκολότερη και αποδοτικότερη στο βατό, καθαρό έδαφος. Η αναπαραγωγή της κάππαρης λύθηκε, στην Τήνο υπάρχουν έτοιμα φυτά κάππαρης, ενώ υπάρχουν αρκετές γνωστές περιπτώσεις συστηματικής καλλιέργειας κάππαρης στο νησί. Η καλλιέργεια του φυτού άρχισε και σε άλλα Κυκλαδονήσια.
Γιατί η κάππαρη; Η απάντηση είναι απλή. Η κρίση οδηγεί στην παραγωγή, δηλαδή στον πρωτογενή τομέα, δεν μπορούμε να εισάγουμε τα πάντα όπως κάνουμε μέχρι σήμερα. Η στροφή στην πραγματική οικονομία είναι μια αναγκαιότητα και η Τήνος όπως και όλα τα νησιά, πρέπει να εκτιμήσει τις δυνατότητές της, να σχεδιάσει το μέλλον της, να μελετήσει όλες τις παραμέτρους. Εμπειρία υπάρχει, προτάσεις υπάρχουν. Τα παραδοσιακά τοπικά προϊόντα, η προστασία της βιοποικιλότητας και η βιολογική παραγωγή θα είναι στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής και της αγοράς για τα επόμενα χρόνια.
Ας επωφεληθούμε, ας σχεδιάσουμε το μέλλον, ας τολμήσουμε. Η κάππαρη, όπως και η αγκινάρα, το μέλι, το θυμάρι, η ρίγανη, τα σύκα, το αμπέλι, οι πατάτες και άλλα προϊόντα, είναι πηγές ήπιας ανάπτυξης που αναδεικνύουν την τοπική παραγωγή και στηρίζουν τις αγροτικές οικογένειες. Οι ειδικοί μπορούν να μάς εξηγήσουν τα τεχνικά θέματα, τους τρόπους φυτείας και καλλιέργειας, ενώ ο Συνεταιρισμός, το Γραφείο των Γεωπόνων, ο Δήμος και η Περιφέρεια μπορούν να βοηθήσουν με την τεχνική στήριξη, την προβολή και την κατοχύρωση των προϊόντων αυτών.
Έτσι θα δημιουργήσουμε πηγές ενδογενούς ανάπτυξης, φλέβες πλούτου που συνδέουν τα νησιά με την ιστορία τους, νέες θέσεις εργασίας, δηλαδή προϋποθέσεις απασχόλησης και επιστροφής των νέων ανθρώπων στην παραγωγή.
Το «δάκρυ» της κάππαρης, αυτό το νερό που στάζει ο καρπός αφού μείνει στο χοντρό αλάτι, είναι το μήνυμα της φύσης: για να φύγει η πικράδα της, χρειάζεται φροντίδα, αγάπη, υπομονή. Όπως για όλα τα πράγματα....