Αρκετοί έχουμε βρεθεί σε διεθνείς επιχειρηματικές συναντήσεις, όπου σε κάποια αποστροφή της συζήτησης, ιδιαίτερα αν αυτή έχει οικονομικό περιεχόμενο, αντιλαμβάνεσαι ότι η εθνικότητά σου παίζει «αρνητικό ρόλο» στα μάτια του συνομιλητή σου, ότι του γεννά κάποιου τύπου «αρνητικά αντανακλαστικά», ότι ακόμα και αν η επενδυτική πρόταση που αναλύεις του προξενεί το ενδιαφέρον αποτραβιέται μόλις συνειδητοποιεί το υψηλό ρίσκο που κουβαλάει την παρούσα χρονική στιγμή το brand «Ελλάδα».
Η Ελλάδα, έπειτα από 6 χρόνια, είναι ταυτισμένη πλέον με τη λέξη κρίση. Άσχετα με το ποια είναι η πραγματική εικόνα της Αθήνας στα μάτια των πολιτών της, για παράδειγμα, η Αθήνα νοείται στην αντίληψη πολλών διεθνώς ως μια «ανασφαλής» πόλη, όπου επεισόδια συμβαίνουν περίπου καθημερινά.
Αυτή η εντύπωση πρέπει να ανατραπεί - και η Ελλάδα να ταυτιστεί με μια λέξη διαφορετική από την κρίση, με μια ή περισσότερες λέξεις που θα εκφράζουν την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση. Κατ' αρχήν, αποτελεί ασφαλώς αρμοδιότητα της πολιτείας η χάραξη μιας αποτελεσματικής στρατηγικής για το εθνικό μας brand. Αυτή η στρατηγική συχνά αποδεικνύεται αποσπασματική - άλλη για τον τουρισμό, άλλη για τα ελληνικά προϊόντα, άλλη ανά επενδυτικό κλάδο. Εδώ όμως βρίσκεται και το ζητούμενο: η χώρα χρειάζεται ένα καινούργιο κεντρικό αφήγημα - εκείνο της ανάκαμψης - το οποίο θα αποτελέσει τον πυρήνα για κάθε μια από τις σχετικές με τη χώρα καμπάνιες. Το ζήτημα της «εικόνας» θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους μας ως εθνικό θέμα, που επιδρά με καταλυτικό τρόπο στα ζωτικά μας συμφέροντα.
Κάνουμε, ωστόσο, πολύ συχνά το λάθος να τα αναμένουμε όλα από τους εκάστοτε κυβερνώντες μας χωρίς να αναλαμβάνουμε το μερίδιο της ευθύνης που αναλογεί σε εμάς. Τους αποδίδουμε ευθύνες αναντίστοιχες με τις δυνατότητες των θέσεων που καταλαμβάνουν. Θεωρούμε συχνά πως ένας υπουργός ή ακόμα και ένας πρωθυπουργός μπορούν να αλλάξουν τα πάντα κατά τη διάρκεια μιας θητείας, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε πως προβλήματα τα οποία αναπτύχθηκαν και γιγαντώθηκαν μέσα σε δεκαετίες ή που αποτελούν χαρακτηριστικά του ελληνικού κράτους από την ίδρυση του, δε μπορούν να επιλυθούν μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Και, σίγουρα, δε μπορούν να επιλυθούν αν δε βρεθούν αρωγοί σε αυτό το έργο οι πολίτες, αναλαμβάνοντας και οι ίδιοι πρωτοβουλίες, ανάλογα με τις ευθύνες που τους αναλογούν και τις δυνατότητες που φέρουν. Δεν είναι μόνο οι λάθος πολιτικές που πρέπει να αλλάξουν - αλλά και οι λάθος νοοτροπίες. Άλλωστε, τόσο οι άνθρωποι όσο και οι λαοί που πάνε μπροστά σε αυτόν τον κόσμο, είναι αυτοί που σηκώνονται, αναζητούν τις συνθήκες που θέλουν, κι αν δεν τις βρουν, τις διαμορφώνουν μόνοι τους.
Είναι κοινός τόπος πως χρειαζόμαστε ένα καινούργιο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο δε θα βασίζεται στην κατανάλωση και στις κρατικές δαπάνες αλλά στην εξωστρέφεια και στην επιχειρηματικότητα, δηλαδή στις εξαγωγές και στις επενδύσεις, τόσο εγχώριες όσο και ξένες. Η είδηση ότι στον νέο αναπτυξιακό νόμο που θα παρουσιάσει η κυβέρνηση θα περιλαμβάνονται σταθεροί φορολογικοί συντελεστές για κάποια έτη για άμεσες ξένες επενδύσεις - αν επιβεβαιωθεί - θα αποτελέσει ένα πολύ σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Φυσικά τα βασικά οικονομικά προβλήματα των τελευταίων δεκαετιών παραμένουν ζητούμενα: η μείωση της γραφειοκρατίας και της πολυνομίας, η επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, η πάταξη της παραοικονομίας και της διαφθοράς, χαμηλότεροι και σταθερότεροι φόροι κλπ.
Για να κερδηθεί η μάχη της ανάκαμψης, οι σωστές πολιτικές αποτελούν αναγκαία συνθήκη, αλλά δεν είναι από μόνες τους και ικανές. Η ικανή συνθήκη θα μπορούσε να είναι μόνο μια δραστική αλλαγή στην αντίληψη που υπάρχει σε χώρες αυξημένου πολιτικού και οικονομικού ενδιαφέροντος σε σχέση με την Ελλάδα. Δηλαδή, ικανή συνθήκη μπορεί να αποτελέσει μόνο μια νέα εθνική αφήγηση, άρα σημαντικές παρεμβάσεις στην εικόνα μας ως προορισμού - όχι μόνο τουριστικά αλλά και επενδυτικά.
Εφόσον κάνουμε λόγο για τον τουρισμό, η ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης συνέπεσε με ένα ακόμα σημαντικό νέο: η χώρα μας φέτος αναμένεται να σημειώσει νέο τουριστικό ρεκόρ, καθώς τα στοιχεία από τα ελληνικά αεροδρόμια του πρώτου τετραμήνου του 2016 δείχνουν αύξηση των αφίξεων κατά 7,6% σε σχέση με το 2015. Μέρος αυτής της επιτυχίας έχει να κάνει με τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή, με τη συγκυρία να αναδεικνύει την Ελλάδα ως τον πλέον ασφαλή τουριστικό προορισμό της ανατολικής Μεσογείου, όπως αποδεικνύουν και τα πρόσφατα σχετικά στοιχεία που δημοσίευσε ο Economist.
Και αυτό, παρά τις «δίδυμες» κρίσεις, της οικονομίας και του προσφυγικού. Στον τουρισμό, μέτρησε περισσότερο η συγκυρία παρά ο στρατηγικός σχεδιασμός. Στις επενδύσεις δε μπορεί να γίνει το ίδιο. Εκεί, είναι σαφές πως μόνο αν η χώρα μας επενδύσει όχι μόνο ουσιαστικά αλλά και επικοινωνιακά θα δούμε σημαντική βελτίωση.
Σε μια εποχή όπου πυκνώνουν οι φωνές που ζητούν από τα μεγάλα επιχειρηματικά μεγέθη της χώρας να αναλάβουν το μερίδιο της ευθύνης που τους αντιστοιχεί, θα αποτελέσει καταλύτη για την ανάκαμψη της Ελλάδας το ενδεχόμενο η επιχειρηματική της κοινότητα να αναλάβει πρωτοβουλίες - είτε σε συλλογικό είτε ακόμα και σε ατομικό επίπεδο - και να επενδύσει ούτως ώστε να ανατρέψουμε την εικόνα που υπάρχει για την Ελλάδα στα διεθνή κέντρα αποφάσεων. Υπάρχουν κράτη τα οποία καταφέρνουν και επιτυγχάνουν αποτελέσματα αναντίστοιχα με το μέγεθος τους, με εξωστρέφεια, με έξυπνα εργαλεία, με στοχευμένη και διαρκή επικοινωνία. Αυτό δεν το καταφέρνουν μόνο οι κυβερνήσεις των κρατών αυτών αλλά και οι πλέον δημιουργικοί από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις τους, χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον του 21ου αιώνα. Αρκεί να σκεφτούμε καινοτόμα και τολμηρά. Στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα ταιριάζει απόλυτα το ρητό του Ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Τζορτζ Μπέρναρντ Σω «Γινόμαστε σοφοί, οχι με την ανάμνηση του παρελθόντος μας, αλλά με την ευθύνη του μέλλοντός μας».