«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί» έγραψε πριν 400 χρόνια ο Άγγλος John Donne σε ένα φημισμένο ποίημά του. Δε σκεφτόταν το νησί της καταγωγής του - το ποίημά του ήταν μια μεταφορά της αλληλεξάρτησης των ανθρώπων.
Δε μπορώ να μη σκεφτώ τα λόγια του Donne λίγες ώρες πριν το δημοψήφισμα για τη συνέχιση της συμμετοχής της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σκέφτομαι τι θα αποφάσιζα σαν Βρετανός και αν θα κρατούσα την ίδια θέση ως Έλληνας - ως Ευρωπαίος.
Είναι γεγονός ότι η σχέση της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν πάντα επεισοδιακή. Από την περίοδο της κοσμοκρατορίας της η Βρετανία προσπαθούσε να κρατήσει την Ευρώπη σε ισορροπία ανάμεσα σε αντίπαλες δυνάμεις ώστε να μπορεί καλύτερα να την ελέγχει. Παρά τη στενή της σχέση με την Ευρώπη ποτέ δεν ταυτίστηκε μαζί της. Παρότι στους δύο παγκοσμίους πολέμους αγωνίσθηκε για την ελευθερία της, με το τέλος τους επέστρεφε στη λαμπρή της απομόνωση. Το ίδιο συμβαίνει και με τη σχέση της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπήκε στην ΕΟΚ καθυστερημένα (συνέβαλε και ο De Gaule σε αυτό) ζητώντας δικαιώματα, εξαιρέσεις, opt-outs και αναγνώριση των ιδιαιτεροτήτων της. Η λογική λοιπόν σκέψη ένος Έλληνα ευρωπαϊστή θα μπορούσε να είναι «καλό κατευόδιο και να μας γράφετε». Το ωραίο σενάριο θα ήταν μια Ευρωπαϊκή Ένωση απελευθερωμένη από τη Βρετανία που θα αδράξει την ευκαιρία να εμβαθύνει την ενοποίησή της και να γίνει μια νέα δύναμη ειρήνης και ευημερίας.
Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η Βρετανία δεν έφερε στην Ευρώπη μόνο γκρίνια - έφερε μια μακρά παράδοση δημοκρατίας, διαφάνειας, επιχειρηματικότητας. Θυμόμαστε τη Μάργκαρετ Θάτσερ για την αντίστασή της στην πολιτική ένωση αλλά όχι για τις προσπάθειές της να υιοθετήσει την ενιαία αγορά. Δεν θυμόμαστε ότι βρετανικές πιέσεις ήταν αυτές που έφεραν σειρά αλλαγών στη βαρειά, μερικές φορές, γραφειοκρατία των Βρυξελλών, που επέβαλε τις διαβουλεύσεις πριν την υιοθέτηση νέων νομοθετικών κειμένων, που απαίτησε να έχουν λόγο και τα εθνικά κοινοβούλια στη νομοθετική διαδικασία της Ένωσης. Για τους ευρωπαίους επιχειρηματίες - Έλληνες, Γερμανούς και Βρετανούς - η βρετανική παρουσία στην Ε.Ε. ήταν θετική - διευκόλυνε τις ανταλλαγές, την παραγωγή πλούτου και καινοτομίας.
Από την παραγωγή αυτή κερδισμένη ήταν τόσο η Βρετανία όσο και η Ευρώπη. Αυτό το win-win ωστόσο δεν το αντιλήφθηκαν πολλοί Βρετανοί (και πολλοί Ευρωπαίοι). Μεγάλο μέρος των συζητήσεων για το δημοψήφισμα περιστρέφεται στο θέμα της μετανάστευσης και των εγγενών φόβων πολλών Βρετανών να χαθούν μέσα στην άβυσσο της παγκοσμιοποίησης. Η δαιμονοποίηση της Ευρώπης από τον λαϊκίστικο Τύπο και από μεγάλο μέρος της ηγεσίας της Βρετανίας δεν βοήθησε. Οι μύθοι της Ευρώπης που ρυθμίζει το μέγεθος της μπανάνας είναι ακόμα ζωντανοί ανάμεσα στους Βρετανούς.
Μύθοι, θα πει κάποιος. Αλλά μύθοι που μετρούν όταν μιλούν οι πολίτες. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε οι - συχνά αβάσιμοι, και πάντως αντιμετωπίσιμοι - μύθοι και φόβοι να οδηγήσουν στο να χαθεί η παράδοση της ελευθερίας που έφερε η Βρετανία στην Ευρώπη.
Μετρώντας τα υπέρ και τα κατά - τόσο ως Έλληνας όσο και ως Ευρωπαίος - καταλήγω ότι μια αποχώρηση της Βρετανίας θα φτώχαινε - όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτισμικά και πολιτικά - το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Οι Financial Times έγραφαν πριν λίγες ημέρες ότι η μάχη είναι ανάμεσα στην καρδιά και το πορτοφόλι. Καθήκον της Ευρώπης είναι να μη στηρίζεται μόνο στο πορτοφόλι των Ευρωπαίων - των Βρετανών στη συγκεκριμένη περίπτωση. Για να την αγαπήσουν θα πρέπει να δείξει ότι έχει καρδιά. Δεν πρέπει να αφήσουμε την ευκαιρία του βρετανικού δημοψηφίσματος να χαθεί.
Στο ίδιο ποίημά του ο Donne συνεχίζει σχεδόν προφητικά: «Η Ευρώπη είναι το έλασσον αλλά και ένα ακρωτήρι που πάνω του βρίσκεται το σπίτι του φίλου μου και το δικό μου». Ας ευχηθούμε οι Βρετανοί ψηφοφόροι να διαβάσουν λίγο John Donne φεύγοντας για την κάλπη.