Καθώς βρισκόμουν στις Εμβρουσιές, σε ένα ψηλό βουνό της Άνδρου, ξύπνησαν όλες οι αισθήσεις μου. Ο ήχος από το τρεχούμενο νερό στα ρυάκια και τους καταρράκτες ήταν διαπεραστικός. Το έντονο πράσινο των ψηλών πλατανιών στο φόντο ενός απίστευτα φωτεινού μπλε ουρανού ήταν μαγευτικό. Τέτοια ομορφιά που θρέφει την ψυχή είναι τυπική σε ένα Κυκλαδίτικο νησί, καθώς το μέρος είναι ευλογημένο με πλούσιες ποσότητες νερού, που δίνουν τη δυνατότητα στη χλωρίδα να αναπτυχθεί. Οι ελιές ανθίζουν σε άγονα κομμάτια, σχηματίζοντας μικρούς ελαιώνες σε όλο το νησί.
Αυτές οι επιφάνειες γης είναι κατάλοιπα της εύπορης εποχής που το νησί είχε αναπτυγμένη γεωργία, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Μουριές και λεμονιές φύτρωναν σε αφθονία, επιτρέποντας έτσι στο νησί να εξάγει την παραγωγή του. Τα πλοία της Άνδρου πήγαιναν στη Σύρο, κουβαλώντας μετάξι που θα πωλούνταν στα μακρινά λιμάνια της Κωνσταντινούπουλης, της Οδησσού και της Μασσαλίας. Η ανάπτυξη αυτού του εμπορικού δικτύου ήταν και η γέννηση της ναυτικής βιομηχανίας της Άνδρου.
Αυτή η περίοδος τελείωσε αρκετά αιφνίδια, καθώς ένα θανατηφόρο βακτήριο μόλυνε τις λεμονιές και τις μουριές, οι οποίες καταστράφηκαν γρήγορα. Χωρίς καμία άλλη βασική πηγή εισοδήματος, οι Ανδριώτες επικεντρώθηκαν στο εμπόριο και τις μεταφορές. Αυτή ήταν η εποχή που κυριαρχούσαν οι οικογένειες Μωραΐτη και Εμπειρίκου. Ήταν πολυμήχανοι χρηματιστές, που δραστηριοποιούνταν σε ένα σύνολο βιομηχανιών, κυρίως επιβατικά πλοία, εμπορεύσιμα αγαθά και τράπεζες. Πιο σημαντικά, ήταν οι πρώτοι που πήραν το ρίσκο και πέρασαν στο χώρο των πλοίων με ατμομηχανή, δίνοντάς τους έτσι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στους ανταγωνιστές τους. Η κίνηση αποδείχθηκε επικερδής και κινητοποίησε τους υπόλοιπους κοντινούς νησιώτες να μπουν κι αυτοί στη βιομηχανία. Η οικογένεια Εμπειρίκου έγινε μεγάλος ευεργέτης του νησιού. Σαν τραπεζίτες και ιδιοκτήτες πλοίων, διευκόλυναν την είσοδο κι άλλων οικογενειών στη ναυτιλία, πουλώντας τους μετοχικά μερίδια των πλοίων τους, προωθώντας την απασχόληση στα πλοία τους.
Η νοοτροπία μέχρι αυτή την περίοδο ήταν φτωχή. Οι κάτοικοι ήταν αυτάρκεις, ζώντας από τη γη τους, και το κεφάλαιο που συγκεντρωνόταν, με τη σειρά του επανεπενδύονταν στη ναυτιλία. Το εισόδημα που προερχόταν από τη ναυτιλία βοηθούσε τους Ανδριώτες να αγοράσουν μετοχές σε πλοία. Στο νησί εκδιδόταν εβδομαδιαία εφημερίδα, που είχε θέματα ναυτιλιακά, σχετικά με τις τιμές των πλοίων, τις αγορές και τις μετοχές. Αυτές οι επενδύσεις απέδωσαν γενναιόδωρα με τον ερχομό του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι οικογένειες Γουλανδρή και Πολέμη έγιναν διάσημες αυτή την περίοδο.
Η ναυτιλία της Άνδρου έγινε επίσης αξιοπρόσεκτη σε παγκόσμιο επίπεδο. Γραφεία σαν του Εμπειρίκου και αργότερα του Γουλανδρή άνοιξαν όχι μόνο στον Πειραιά, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η νοοτροπία του νησιού διαδόθηκε και στο εξωτερικό, καθώς αυτά τα γραφεία ενθάρρυναν πελάτες να γίνουν ιδιοκτήτες και μέτοχοι.
Ανάμεσα στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, δύο αποκλίνουσες τάσεις ξεκίνησαν και συνέχισαν για σχεδόν πενήντα χρόνια. Το πρώτο είχε να κάνει με τον απομονωμένο χαρακτήρα του νησιού. Αυτό σκιαγραφείται και από ένα ανέκδοτο: όταν ο Σταμάτης Εμπειρίκος επισκέφθηκε ένα από τα πλοία του, δεν αναγνώρισε έναν υπάλληλό του. Όταν τον «ανέκρινε», του είπε αυτός πως ήταν από ένα γειτονικό νησί. Ο Σταμάτης Εμπειρίκος τον αντικατέστησε άμεσα με έναν από την Άνδρο, επιπλήττοντας τον υπεύθυνό του, που είχε δώσει δουλειά σε έναν «ξένο».
Αυτή η κοντόφθαλμη συμπεριφορά και καχυποψία για τους ξένους επικρατούσε μέχρι προσφάτως. Ο βασικός λόγος φαίνεται να ήταν ότι οι περισσότεροι άντρες που δούλευαν στη θάλασσα, άφηναν τις γυναίκες τους μόνες για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό έδινε την εντύπωση ότι οι ξένοι θα μπορούσαν να είναι ένας ανεπιθύμητος πειρασμός στον οποίο θα υπέκυπταν οι μοναχικές κυρίες του νησιού.
Αυτή η κλειστή κοινωνία είχε μητριαρχικό χαρακτήρα. Οι οικονομίες αποστέλλονταν στις γιαγιάδες και τις συζύγους που μαζί με τα παιδιά τους θα φρόντιζαν τα χωράφια. Το εμπόριο έδωσε τη δυνατότητα να εκτεθεί το νησί σε διεθνείς επιρροές, όπως δείχνει το παράδειγμα του Γυμνασίου που ίδρυσε ο Σταμάτης Εμπειρίκος. Τα παιδιά πλέον μπορούσαν να έχουν εκπαίδευση χωρίς να χρειάζεται να πάνε στη Σύρο, μετά το δημοτικό σχολείο. Το Γυμνάσιο αυτό δίδασκε ένα σταθερό πρόγραμμα σπουδών, καθώς και Αγγλικά.
Ήταν στα μέσα του 1920 που ήρθε η αντίθετη τάση. Από εκεί που οι νησιώτες ήταν τοπικιστές και κοινωνικοποιούνταν μόνο μεταξύ τους, ξεκίνησε μια μετανάστευση των ιδιοκτητών πλοίων προς την ηπειρωτική χώρα. Αυτή η τάση αυξήθηκε και οι κάτοικοι του νησιού σταδιακά μειώθηκαν από 40.000 σε 6.000 σήμερα. Καθώς οι άνθρωποι κινούνταν προς την ηπειρωτική χώρα, η «κυψέλη» της επιχειρηματικότητας τους ακολουθούσε την ίδια κατεύθυνση. Η εφημερίδα που αναφέραμε νωρίτερα, έπαυσε να υπάρχει. Οι Ανδριώτες κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου και της μεγάλης οικονομικής κρίσης, μετακινήθηκαν προς τον Πειραιά και το Λονδίνο. Τα αδέρφια Γουλανδρή και ο Εμπειρίκος βοήθησαν σημαντικά τους πελάτες τους, χρηματοδοτώντας συγγενείς και φίλους που ήθελαν να μπουν στη βιομηχανία της ναυτιλίας. Τα πληρώματα έβρισκαν απασχόληση ιδιαίτερα στα επιβατηγά πλοία του Γουλανδρή, που αποτελούσε πηγή (απασχόλησης) της διασποράς, καθώς το πλήρωμα συνήθιζε να εγκαταλείπει την εργασία του, ειδικά στην Αμερική.
Η διαδεδομένη επιτυχία των Ανδριωτών βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον ισορροπημένο συνδυασμό από τη μια του ασφαλούς ρίσκου, και από την άλλη του επιχειρηματικού πνεύματος. Αυτό εκφράστηκε κυρίως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπήρξε μια μετακίνηση προς τη Νέα Υόρκη, όπου υπήρχε δυνατότητα μεγαλύτερης χρηματοδότησης. Εκμεταλλεύτηκαν αυτό το γεγονός για να αποκτήσουν φορτηγά πλοία "Liberty", και κυρίως, για να εισέλθουν στην αγορά των δεξαμενόπλοιων. Είδαν το πλεονέκτημα στις οικονομίες των μεγάλων πλοίων καθώς το παγκόσμιο εμπόριο «άνθιζε». Επιπροσθέτως, ήταν από τους πρώτους που κατασκεύασαν δεξαμενόπλοια στην Ιαπωνία το 1954, που εκείνη την εποχή θεωρούνταν ριψοκίνδυνο. Για άλλη μια φορά, επέδειξαν την «τζογαδόρικη» ιδιοσυγκρασία και αποφασιστικότητά τους.
Η επιτυχία και η ευημερία επίσης «φύτεψαν» τους σπόρους για μια άλλη μετάβαση. Οι ναυτικοί, που τώρα ζούσαν κυρίως στην ηπειρωτική χώρα, δεν ήθελαν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν τα επαγγελματικά τους βήματα. Αντιθέτως, επένδυσαν στην εκπαίδευσή τους και στην απόκτηση και ανάπτυξη γης στην ηπειρωτική χώρα. Αυτή η τάση επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι οι Ανδριώτες ιδιοκτήτες πλοίων δεν επιθυμούσαν πια να έχουν πελάτες ή μετόχους στις επιχειρήσεις τους.
Μπορεί αυτή τη στιγμή να βρισκόμαστε σε μια άλλη περίοδο μεταμόρφωσης του νησιού, αφού η ναυτιλία δεν είναι το στήριγμα της οικονομίας του. Δεν θα πρεπε όμως να μένουμε στη ρομαντική εικόνα της «παλιάς» εποχής, όπου οι ναυτικοί μαζεύονταν στα καφενεία ανταλλάσσοντας ανέκδοτα, κουτσομπολιά και ιδέες. Είναι προτιμότερο να ασχοληθούμε με το πρωτοποριακό και καινοτόμο πνεύμα που διατήρησε το νησί, και να συνεχίσουμε να έχουμε πίστη στο μέλλον.