Θυμάμαι μια ιστορία που έλεγε ο πρώην πρωθυπουργός κ. Σημίτης και αφορούσε σε έναν κουρέα από τη Σύμη που ο πρωθυπουργός επισκέπτονταν κατά τις διακοπές του. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Σημίτη λοιπόν, o συμπαθής αυτός κουρέας ήταν πολύ καλός τεχνίτης αλλά δεν είχε εκσυγχρονιστεί. Μεταφράζοντας τις διαπιστώσεις του πρώην πρωθυπουργού, ο καλός αυτός τεχνίτης θα έπρεπε να επενδύσει στη δουλειά του αγοράζοντας καλύτερες πολυθρόνες, φτιάχνοντας καλύτερη βιτρίνα, ενδεχομένως προσφέροντας και περισσότερες υπηρεσίες στους πελάτες του, π.χ. λούσιμο η περιποίηση νυχιών ή κάποια άλλα σχετικά. Μετά απ' όλα αυτά θα ήταν πια «εκσυγχρονισμένος» και έτοιμος να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της οικονομίας της Σύμης.
Ας κάνουμε λοιπόν ένα νοερό πείραμα και ας υποθέσουμε ότι ο επαγγελματίας της ιστορίας μας έκανε τα παραπάνω, ότι «όλα του πήγαιναν καλά» και ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε τι θα συνέβαινε: όλοι οι κάτοικοι του νησιού θα πήγαιναν στο εν λόγω κουρείο, οπότε οι άλλοι δυο κουρείς του νησιού θα έκλειναν. Ο κουρέας μας θα προσλάμβανε τον έναν από τους δυο άνεργους πλέον κουρείς με μισό μισθό απ' ότι αυτός κέρδιζε πριν, κάνοντας πράξη αυτό που λένε οι οικονομολόγοι «οικονομία κλίμακας». Το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν: ένας άνεργος κουρέας, ένας δεύτερος, φτωχός αφού θα είχε το μισό εισόδημα απ΄ ότι πριν και ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας δυόμιση φορές πλουσιότερος. Είναι φανερό ότι ο εκσυγχρονισμός αυτός όχι μόνο δεν θα έφερνε καμιά ανάπτυξη αλλά αντίθετα θα δημιουργούσε ανεργία και τελικά θα οδηγούσε απλά στην αναδιανομή μιας έτσι κι αλλιώς περιορισμένης πίτας. Το συμπέρασμα από την παραπάνω ιστορία είναι ότι η ανάπτυξη στη Σύμη συντελείται μόνο μέσω της αύξησης του μεγέθους της πίτας. Τώρα θα ρωτήσει κανείς πώς να μεγαλώσουμε την πίτα των μπαρμπέρηδων αφού το μέγεθος του κεφαλιού των Συμιακών είναι δεδομένο; Θα προσπαθήσω να δώσω μια λύση σαν ερευνητής, δηλαδή σαν επαγγελματίας της καινοτομίας.
Σύμφωνα με τη λύση που θα πρότεινα, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ένα κουρείο όπου ο πελάτης θα φωτογραφίζεται και στη συνέχεια η φωτογραφία του θα εμφανίζεται πάνω στην οθόνη ενός υπολογιστή με διάφορες κομμώσεις και διάφορα χρώματα μαλλιών, ώστε να μπορεί να κάνει τις επιλογές του. Έτσι, εκτός από τους Συμιακούς και οι τουρίστες θα έσπευδαν να κουρευτούν στον high tech μπαρμπέρη της Σύμης που, εκτός από κουρείς, τώρα θα προσλάμβανε και χειριστές υπολογιστών και βαφείς μαλλιών καταπολεμώντας μ΄ αυτόν τον τρόπο την ανεργία.
Και επειδή, όπως λένε οι Αμερικάνοι, οι μπίζνες φέρνουν μόνες τους κι άλλες μπίζνες, σε δεύτερο χρόνο θα δημιουργηθούν βαφές που να φαίνονται καλύτερα στην οθόνη, θα δημιουργηθούν εργαλεία κομμωτικής που να διευκολύνουν το κούρεμα και να επιτυγχάνεται ένα αποτέλεσμα όσο το δυνατόν πιο κοντά σ' αυτό που φαίνεται στην οθόνη, κλπ. Τα παραπάνω φυσικά θα πάρουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας και θα πουληθούν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, οπότε όποιος άλλος ανά τον κόσμο θέλει να χρησιμοποιήσει τις τεχνολογίες αυτές θα πρέπει να καταβάλει κάποιο τίμημα. Με τον τρόπο αυτό θα κερδίζουμε χρήματα χωρίς να χρειάζεται να κουρεύουμε εμείς οι ίδιοι.
Μα θα μου πει κάποιος, μπορεί ο Συμιακός μπαρμπέρης να ξέρει από κομπιούτερ και χημεία και μηχανολογία και ό,τι άλλο χρειάζεται και να δημιουργεί τέτοια τεχνολογικά θαύματα;
Η απάντηση είναι ότι φυσικά και όχι. Η αρχική ιδέα μπορεί να ανήκει στον μπαρμπέρη. Οι υπόλοιπες τεχνολογίες θα αναπτυχθούν σε ερευνητικά κέντρα, ή σε πανεπιστημιακές σχολές υπολογιστών, χημείας, μηχανολογίας, κλπ που γι' αυτόν το λόγο είναι εθνικές υποδομές και η συντήρηση των οποίων είναι επένδυση και ζωτική ανάγκη για την ανάπτυξη- επιβίωση της χώρας.
Τα όσα περιγράψαμε έτσι ανάλαφρα να συμβαίνουν στη Σύμη, συμβαίνουν εδώ και δεκαετίες σε παγκόσμια κλίμακα: εργοστάσια ολόκληρα ξεσηκώνονται από τις λεγόμενες Δυτικές χώρες και μεταφέρονται σε Ασιατικές με αποτελέσματα παρόμοια μ' αυτά που περιγράψαμε. Ανεργία στις Δυτικές χώρες, «οικονομίες κλίμακας» (δηλ. καταπίεση των εργατών μέχρι σημείου σκλαβιάς) στις Ασιατικές και αναδιανομή του πλούτου διαρκώς αυξανόμενη (οι πλούσιοι γίνονται διαρκώς πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι). Η παγκόσμια πίτα δεν αυξάνεται, αφού αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της έρευνας που θα δημιουργήσει νέα, διαρκώς ανταγωνιστικότερα προϊόντα που θα παράγονται σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αν π.χ., αναπτύσσαμε φωτοβολταϊκά ικανά να λειτουργούν αποδοτικά σε συνθήκες συννεφιάς και τα κατασκευάζαμε στην Ανατολή, τότε θα κάναμε εμπορικές ανταλλαγές με αυτά που λειτουργούν σε ηλιοφάνεια και που κατασκευάζονται ήδη στη Δύση. Έτσι, κανένα εργοστάσιο δεν θα χρειαζόταν να μεταναστεύσει, κανένας δεν θα έμενε άνεργος, ο καθένας θα αγόραζε το φωτοβολταϊκό που του ταιριάζει και όλοι θα προόδευαν.
Μετά από τις παραπάνω ανάλαφρες επισημάνσεις θα ήθελα να κάνω και μια πρόβλεψη για την περίφημη ανάπτυξη στη χώρα μας, που διαρκώς έρχεται σύμφωνα με τους φωστήρες που μας κυβερνάνε. Υπάρχουν πολλά ξενοίκιαστα καταστήματα στην αγορά τα οποία οι ιδιοκτήτες τους είναι πρόθυμοι να ενοικιάσουν με χαμηλό τίμημα ώστε να βγάζουν τουλάχιστον τον ΕΝΦΙΑ. Μόλις πέσουν μερικά χρήματα στην αγορά πολλά απ' αυτά τα καταστήματα θα ενοικιαστούν και θα ανοίξουν διάφορα μαγαζιά που όλα θα είναι παρόμοια με άλλα ήδη υπάρχοντα.
Θα αλλάξει βέβαια η ονοματολογία: Τα καφενεία θα μετονομαστούν σε καφετέριες, τα χασάπικα σε μπουτίκ κρέατος, τα σουβλατζίδικα σε σουβλασερί και πάει λέγοντας. Παρά το ευφάνταστο της ονοματολογίας, η πίτα θα παραμείνει η ίδια, ωστόσο θα καταγραφεί κάποια ανάπτυξη αφού για να ανοίξουν τα μαγαζιά αυτά χρειάζεται επένδυση. Η ανάπτυξη όπως την περιγράφουμε παραπάνω (που δυστυχώς έτσι την φαντάζονται οι πολιτικοί μας), τον πρώτο ένα- ενάμιση χρόνο μπορεί να φτάσει και το 3% που στη συνέχεια θα αρχίσει να κάμπτεται αφού τα καινούρια αυτά μαγαζιά θα συναγωνίζονται με τα ήδη υπάρχοντα. Λόγω του ανταγωνισμού, περίπου το 50% από τα καινούρια μαγαζιά και 20% από τα παλιότερα θα κλείσουν πάνω στον χρόνο, οπότε συνολικά για τη διετία- τριετία η ανάπτυξη θα είναι γύρω στο 1% και θα μειώνεται στη συνέχεια. Δεν χρειάζεται να είναι μάντης κανείς για να κάνει τις παραπάνω προβλέψεις αφού στηρίζονται στο δεδομένο της σταθερής πίτας.
Γενικό συμπέρασμα από τα παραπάνω ανάλαφρα: Σουηδοί, Φινλανδοί, Ελβετοί, Βέλγοι, Ισραηλινοί, κλπ. (αναφέρω έθνη του ίδιου μεγέθους ή μικρότερα από το δικό μας) δεν είναι ανόητοι να ξοδεύουν το 5% του ΑΕΠ τους κάθε χρόνο για έρευνα. Αυτό τους επιτρέπει να παράγουν διαρκώς ανταγωνιστικότερα προϊόντα και να τα πουλάνε με επιτυχία στην παγκόσμια αγορά μεγαλώνοντας διαρκώς την πίτα τους. Αντίθετα, ανόητοι είναι αυτοί που πιστεύουν ότι μπορούν να αντεπεξέλθουν στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο ανταγωνισμό ξοδεύοντας είκοσι φορές λιγότερα και περιμένοντας τους ξένους «επενδυτές» (πολλοί από τους τελευταίους εσχάτως καταφθάνουν ακόμα και κολυμπώντας). Η Ελλάδα ιστορικά έχει κάνει την επιλογή να ανήκει στη Δύση, ως εκ τούτου πρέπει να κάνει ό,τι κάνουν και τα αντίστοιχα έθνη και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση, γιατί αυτοί έχουν ξεκινήσει αιώνες πριν από εμάς. Πώς να το κάνουμε... αν κάνεις την επιλογή να δώσεις Πανελλήνιες εξετάσεις για να μπεις στο Πανεπιστήμιο, θα πρέπει να διαβάζεις όπως όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι. Θα είσαι τουλάχιστον ανόητος αν πιστεύεις ότι θα περάσεις με κάποιον τελείως διαφορετικό τρόπο, για παράδειγμα, παίζοντας σκοινάκι.