Μετά την ψήφιση του τελευταίου (πριν τον επόμενο) ασφαλιστικού νόμου, ξαναάνοιξε δειλά αρχικά, αλλά με πιο ταχύ ρυθμό τελευταία, η συζήτηση γύρω από το θέμα των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) και πώς αυτά μπορούν να βοηθήσουν στο να ενισχύσουν το εισόδημά μας, όταν φτάσει η ώρα της συνταξιοδότησης.
Τα αναλογιστικά ελλείμματα των κρατικών φορέων είναι τόσο μεγάλα, που σχεδόν κανείς δεν περιμένει κάτι από το κράτος. Το κρατικό χρέος που συζητάμε με τα μνημόνια, είναι μικρό, μπροστά σε αυτά που χρωστάμε στο ασφαλιστικό. Οι πιο πολλοί κάτω των 40 ετών, όταν συζητάμε μεταξύ μας, το έχουμε δεδομένο ότι σύνταξη από το κράτος, δεν πρόκειται να πάρουμε, γιατί δε θα έχει να μας δώσει. Είναι επιτακτική ανάγκη άμεσα, να δούμε τις επιλογές που έχουμε, όπως είναι τα ΤΕΑ, επιλογή που τη θεωρώ μονόδρομο για να έχουμε μια συνταξιοδοτική παροχή, όταν γεράσουμε...
Οι πιο πολλοί όταν μιλάνε για τα ΤΕΑ, αναφέρονται στο πόσες εισφορές πρέπει να «πάνε» προς τα νέα Ταμεία ή το τι μπορούν να δώσουν ως παροχή (εφάπαξ ή σύνταξη). Πώς όμως λειτουργούν στην πράξη αυτά τα Ταμεία και όχι στη θεωρία; Χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, ας δούμε τα βασικά τους στοιχεία και πώς αυτά τα διαφοροποιούν από τα Δημόσια Ασφαλιστικά Ταμεία, όπως τα ξέρουμε σήμερα, αλλά και από τα ομαδικά συνταξιοδοτικής παροχής των ασφαλιστικών εταιριών.
Από πλευράς διαχείρισης, τα Επαγγελματικά Ταμεία είναι αυτοδιαχειριζόμενα, δηλαδή τα διευθύνουν, τα λειτουργούν και αποφασίζουν για αυτά, αυτοί που τα ιδρύουν: μια ομάδα προσώπων ομοειδούς επαγγέλματος (π.χ. γιατροί), μια εταιρία, ένας κλάδος. Απαιτείται η συμμετοχή κατ΄ελάχιστον 100 ατόμων. Είναι Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, μη κερδοσκοπικά. Δεν «ακουμπούν» σε κάτι στο κράτος: και αυτό είναι το βασικό πλεονέκτημα ή μειονέκτημα, αναλόγως από ποια μεριά το βλέπεις κάποιος: το Κράτος δε μπορεί να εγγυηθεί καμία παροχή, διότι πολύ απλά δεν είναι φορέας που ανήκει σε αυτό. Τα ΤΕΑ είναι Προαιρετικής συμμετοχής - αν το θέλεις συμμετέχεις.
Η ευθύνη πια δεν είναι σε κανένα κρατικό φορέα, αλλά καθαρά στη Διοίκηση ενός Ταμείου. Ποιος μπορεί να αποτελέσει τη Διοίκηση; Οποιοσδήποτε αποφασίσει ότι μπορεί, βάσει του καταστατικού του Ταμείου. Δε φτάνει όμως μόνο να μπορεί να ορίσει τη Διοίκηση ο φορέας που το ιδρύει, αλλά τα μέλη της Διοίκησης πρέπει να έχουν και κάποια ελάχιστα προσόντα, όσον αφορά το ακαδημαϊκό τους υπόβαθρο, τη μη σχέση τους με το συνδικαλιστικό φορέα του κλάδου τους, το ήθος τους. Σε διαφορετική περίπτωση, βάσει νομοθεσίας και του Ελέγχου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της Διεύθυνσης Επαγγελματικής Ασφάλισης, τα μέλη αυτά δεν επιτρέπεται να συμμετάσχουν στη διοίκηση ή έχουν περιορισμένες αρμοδιότητες.
Πολύ σημαντική διαφοροποίηση υπάρχει όσον αφορά τις επενδύσεις του Ταμείου. Βάσει συγκεκριμένων οδηγιών, το Ταμείο έχει μια ελευθερία επιλογών, τόσο στα μέσα που θα επενδύσει (σε αντίθεση με τους περιορισμούς των Κρατικών Ταμείων, που αναγκαστικά τοποθετούν το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων στο Κοινό Κεφάλαιο της ΤτΕ), όσο και στη χώρα που θα τα επενδύσει, για την ώρα βέβαια με τους περιορισμούς των Capital Controls. Λόγω του ότι το Ταμείο είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ό,τι κέρδη υπάρχουν από την απόδοση των επενδύσεων, επιστρέφουν στα μέλη του. Για την κατεύθυνση και παρακολούθηση των επενδύσεων, απαιτείται από το νόμο πάλι, η ύπαρξη επενδυτικής επιτροπής, από άτομα ανεξάρτητα του ΤΕΑ, με την απαραίτητη έγκριση των προσόντων τους και των γνώσεών τους από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και πάλι, η οποία επιπλέον είναι υπεύθυνη και για τον έλεγχο των διαδικασιών των επενδύσεων και των σχετικών αποφάσεων. Βλέπουμε ότι υπάρχουν διαδικασίες που δεν ισχύουν ούτε στον Ιδιωτικό τομέα των Ιδιωτικών Ασφαλιστικών Εταιριών, που παρέχουν συνταξιοδοτικές παροχές.
Τεράστια είναι τα φορολογικά κίνητρα. Οι εισφορές προς τα ΤΕΑ αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζονται οι εισφορές π.χ. προς το ΙΚΑ: εκπίπτουν από το εισόδημα (ν.4172/2013) ως έξοδα, ενώ η παροχή εφάπαξ είναι αφορολόγητη, σε αντίθεση με την παροχή εφάπαξ από τις ασφαλιστικές εταιρίες, που έχει φορολόγηση από 10% και άνω, αναλόγως το ύψος του εφάπαξ και το χρόνο που θα εισπραχθεί η παροχή.
Τέλος, αναφορικά με τα χαρακτηριστικά τους, ένα τελευταίο εντυπωσιακό στοιχείο, που προσθέτει «πόντους» στη διαφάνεια και την εξυπηρέτηση των μελών ενός ΤΕΑ, είναι η υποχρεωτική ύπαρξη site του φορέα, στο οποίο υποχρεωτικά και από το νόμο, πρέπει να αναρτώνται και να υπάρχουν επικαιροποιημένα, όλα τα σημαντικά στοιχεία:
-η αναλυτική σύνθεση των επενδύσεων του ΤΕΑ και η καθημερινή τους αποτίμηση (σκεφτείτε την αντίστοιχη εικόνα των κρατικών ταμείων)
-ο αναλυτικός κανονισμός επενδύσεων
-ο αναλυτικός λογαριασμός με το σύνολο των εισφορών του κάθε μέλους. Κάθε μέρα μπορεί το μέλος να βλέπει τι χρήματα έχει, πότε τα έβαλε, τι απόδοση επενδύσεων έχει εισπράξει, τι προβλέπεται να έχει ως παροχή, να κάνει δοκιμές για το ύψος της παροχής, αλλάζοντας το ύψος των εισφορών που δίνει κ.α.
-η σύνθεση του Δ.Σ. και τα βιογραφικά αυτών
-ο κανονισμός λειτουργίας, ο κανονισμός εισφορών-παροχών, ο κανονισμός προμηθειών
-ο κανονισμός λειτουργίας όλων των επιμέρους τμημάτων ενός ΤΕΑ (αναλογισμός, διαχείριση κινδύνου, επενδύσεις, λογιστήριο, μηχανογράφηση)
-ο κανονισμός λειτουργίας της επενδυτικής επιτροπής.
Στα στοιχεία αυτά, τα μέλη έχουν πρόσβαση μέσω του προσωπικού τους username και password.
Αυτή είναι μια πραγματική εικόνα της πράξης των ΤΕΑ. Ένας θεσμός που θα μας απασχολήσει πολύ τα επόμενα χρόνια, μονόδρομος κατά τη γνώμη μου, όπως ανέφερα και αρχικά. Στην Ελλάδα σήμερα, υπάρχουν μόλις 9 τέτοια Ταμεία, ενώ στην Ευρώπη περίπου 140.000. Προφανώς, υπάρχει χώρος για ανάπτυξη!