Η δίαιτα είναι η πλέον προσφιλής και αποτελεσματική μέθοδος για να επανέλθουμε σε ένα σωστό σωματικό βάρος. Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας σε εκατομμύρια ενήλικες σε όλο τον κόσμο. Τι ακριβώς σημαίνει όμως για έναν άνθρωπο το να κάνει δίαιτα; Ποια είναι η διαφορά της από την διατροφή και κυρίως, ποιοι, κάτω από ποιες συνθήκες και με ποιο τρόπο πρέπει να κάνουν δίαιτα;
Σε γενικές γραμμές, η δίαιτα αφορά ένα πολύ συγκεκριμένο σύστημα διατροφής το οποίο περιλαμβάνει ένα αυστηρό, τις περισσότερες φορές, σύνολο τροφών. Αυτό συμβαίνει όχι μόνον γιατί σκοπός της είναι να χάσουμε βάρος αλλά πολλές φορές αποσκοπεί και σε πιο εξειδικευμένες λύσεις, όπως καταπολέμησης της χοληστερίνης, του ζάχαρου, του υψηλού αιματοκρίτη κ.ο.κ.
Δράστε από μικρή ηλικία
Πιο συγκεκριμένα, τόσο το σωματικό βάρος όσο και η σύσταση του σώματος από την παιδική ηλικία αποτελούν σημαντικούς προδιαθεσιακούς παράγοντες παχυσαρκίας κατά την ενήλικη ζωή. Μάλιστα η περίοδος από 7 έως 12 ετών θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη καθώς η εμφάνιση παχυσαρκίας σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες παιδιών έχει συσχετιστεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη κ.α στην μετέπειτα ζωή τους.
Τα παιδιά που έχουν γίνει υπέρβαρα, ειδικότερα την περίοδο της εφηβείας βιώνουν έντονο κοινωνικό ρατσισμό, προσωπική απογοήτευση και υποτίμηση. Η προβολή παράλογων, πολλές φορές, προτύπων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κατ' επέκταση τη ίδιας της κοινωνίας για μια λεπτή και σχεδόν παθολογικά ισχνή σιλουέτα ως δείγμα κοινωνικής ανωτερότητας, ομορφιάς και επιτυχίας, οδηγεί πολλά υπέρβαρα παιδιά να αισθάνονται ανίκανα, άσχημα και μειονεκτικά.
Στην ενήλικη ζωή, τα προβλήματα μεγαλώνουν και αρχίζουν να εμφανίζονται ποικίλα προβλήματα. Τα τελευταία χρόνια, ειδικά στις χώρες του λεγόμενου δυτικού κόσμου, ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει από 300 μέχρι και 500 επιπλέον θερμίδες καθημερινά! Προφανώς, όλα αυτά τα δεδομένα και η πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε, δρουν ανασταλτικά στην διατήρηση μιας υγιεινής ζωής. Πολλές φορές όμως, κάνουμε λάθη, παραιτούμαστε, απογοητευόμαστε και καταλήγουμε σε έναν εξουθενωτικό φαύλο κύκλο από τον οποίο πρέπει να βγούμε!
Μιλήστε με τον διαιτολόγο σας
Ένα μεγάλο σφάλμα που χιλιάδες άνθρωποι κάνουν σήμερα, είναι να απευθυνθούν χωρίς πρόγραμμα, χωρίς έλεγχο και χωρίς καμιά βοήθεια ειδικού στην βοήθεια του... διαδικτύου προκειμένου να επιλέξουν μια δίαιτα και να χάσουν βάρος.
Ο διαιτολόγος - διατροφολόγος είναι ένα πολύ σημαντικό και καθόλου απλό επάγγελμα υγείας, που απαιτεί βαθιές γνώσεις σχετικά με τα τρόφιμα αυτά καθ' εαυτά, τη διατροφή και τις δίαιτες, για τις παθήσεις που σχετίζονται με την έλλειψη θρεπτικών συστατικών αλλά και άλλους τομείς που έχουν να κάνουν με την υγιή λειτουργία του οργανισμού και την ανθρώπινη ευεξία γενικότερα. Θα είναι το πρώτο σημαντικό βήμα προκειμένου να μάθουμε πως πρέπει να τρώμε και συνεπώς, να προστατεύουμε την υγεία μας. Ο διαιτολόγος θα μας οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα προκειμένου να κάνουμε και την σωστή δίαιτα που ο ίδιος θα μας υποδείξει.
Είναι ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε μια διατροφική ρουτίνα που θα βασίζεται σε ελεγχόμενη λήψη θερμίδων κάθε μέρα, η οποία παράλληλα δεν θα αποκλείσει τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τον οργανισμό μας. Θα την δημιουργήσει με σημαντική ποικιλία τροφίμων, σε συνδυασμό μάλιστα με τις γευστικές προτιμήσεις του καθενός. Θα φροντίσει να είναι εφαρμόσιμη, προσαρμοσμένη στο ημερήσιο σας πρόγραμμα, με γεύματα που θα είναι ρυθμισμένα με το εργασιακό και όχι μόνον ωράριο σας. Θα προβαίνει ο ίδιος σε τακτικές μετρήσεις λιπομέτρησης και ελέγχου του τρέχοντος σωματικού βάρους, προκειμένου να έχει άμεση γνώση της κατάστασης. Και τέλος, ο διαιτολόγος - διατροφολόγος θα σας υπενθυμίσει, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου απαιτείται σημαντική απώλεια βάρους, ότι θα πρέπει να ασκηθείτε ακολουθώντας κάποιο πρόγραμμα γυμναστικής.
Τα είδη της δίαιτας
Τα περισσότερα είδη δίαιτας αποτελούν παραλλαγές της διατροφικής πυραμίδας και αφορούν ένα σύνθετο διατροφικό μενού που λαμβάνουμε καθημερινά, με την καθοδήγηση του διατροφολόγου μας, και για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, προκειμένου να χάσουμε βάρος. Η διατροφική πυραμίδα περιλαμβάνει τις τροφές που είναι πηγές υδατανθράκων, πρωτεΐνης και λίπους. Στα πλαίσια μιας υγιεινής διατροφής, πρέπει να καταναλώνονται καθημερινά αλλά σε συγκεκριμένες ποσότητες και με συγκεκριμένο τρόπο. Στα πλαίσια μιας δίαιτας, αλλάζουν δραστικά μια ή περισσότερες από τις κατηγορίες τροφίμων, προκειμένου να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Οι διαιτολόγοι συμφωνούν ότι στόχος μια δίαιτας θα πρέπει είναι η απώλεια 5 έως 10% του βάρους, με ένα ολιγοθερμιδικό διαιτολόγιο που στηρίζεται αποκλειστικά στη μείωση των θερμίδων κατά 500 έως 1.000 ημερησίως οδηγώντας σε απώλεια μισού έως ενός κιλού την εβδομάδα και όχι περισσότερο. Η δίαιτα όπως είπαμε, επιβάλλεται να είναι πλήρης σε θρεπτικά συστατικά, να προσαρμόζεται στον τρόπο ζωής του καθενός και να μην περιλαμβάνει τροφές που το άτομο δεν θέλει ή δεν πρέπει να καταναλώνει. Με την απώλεια βάρους, βελτιώνεται ο μεταβολισμός, μειώνονται οι τιμές του σακχάρου, των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης, μειώνεται η κακή χοληστερίνη και ανεβαίνει η λεγόμενη καλή.
Πιο αναλυτικά:
Στις υποθερμικές δίαιτες, τις λεγόμενες «δίαιτες αδυνατίσματος», καταναλώνεται μικρότερη ποσότητα τροφής από την απαραίτητη για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του οργανισμού. Οι μερίδες φαγητού είναι μικρότερες, ώστε ημερησίως να υπολογίζεται ότι αποδίδουν συνολικά 500 με 1000 διατροφικές θερμίδες λιγότερες. Μια δίαιτα ονομάζεται αυστηρά υποθερμιδική δίαιτα, όταν η συνολική ενεργειακή απόδοση της υπολογίζεται σε λιγότερο από 800 θερμίδες ημερησίως.
Είναι οι πιο διαδεδομένες δίαιτες για απώλεια βάρους, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σαφές ότι λόγω της αυστηρότητάς τους θα πρέπει να δημιουργούνται και συντάσσονται από διαιτολόγο - διατροφολόγο, ο οποίος είναι ο ειδικός εκείνος που έχει τη δυνατότητα να τις κάνει εφαρμόσιμες. Η απλή φύση τους, που επιτάσσει τη δραστική μείωση της ημερήσιας λήψης θερμίδων, οδηγεί πολλές φορές σε σημαντικά λάθη, καθότι η άγνοια μπορεί να οδηγήσει καθημερινά στον περιορισμό ή και την απώλεια πολλών θρεπτικών συστατικών που απαιτεί ο οργανισμός για να λειτουργήσει σωστά.
Αποτέλεσμα είναι, σε περιπτώσεις λάθος σχεδιασμών, πολλά άτομα όπου η τροφή τους αποδίδει περισσότερη ενέργεια από άτομα που ακολουθούν υποθερμιδική δίαιτα να επιτυγχάνουν μεγαλύτερη απώλεια βάρους!
«Βασίλισσα» της σωστής διατροφής θεωρείται η λεγόμενη μεσογειακή διατροφή και μπορεί να αποτελέσει βάση για μια σειρά από πολύ σημαντικές και προσαρμοσμένες δίαιτες. Πρόκειται για το παραδοσιακό μοντέλο διατροφής των χωρών της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης ασφαλώς της χώρας μας, και διατροφικά στηρίζεται στα εξής:
Η κύρια πηγή λιπαρών θα πρέπει να είναι το ελαιόλαδο που περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Απαιτείται η κατανάλωση άφθονων φυτικών ινών, δηλαδή φρούτων, λαχανικών, όσπριων, ξηρών καρπών και δημητριακών. Το κόκκινο κρέας περιορίζεται σε ποσότητες μέχρι δύο φορές το μήνα, ενώ μικρή ή μέτρια, ανάλογα με την περίπτωση, πρέπει να είναι η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και ψαριών ή πουλερικών.
Η συγκεκριμένη διατροφική σύνθεση και οι πολλές παραλλαγές της, στοχεύει σε ένα διαιτολόγιο με χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη και αφετέρου σε τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και ίνες. Παραλλαγή και ιστορικά ο προπομπός της μεσογειακής δίαιτας είναι η Κρητική Διατροφή, που τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει σημαντικά έδαφος.
Οι λεγόμενοι "vegans", θεωρούν ιδανική δίαιτα την χορτοφαγική δίαιτα η οποία έχει διακυμάνσεις στο διαιτολόγιο που προτείνει. Στα αρχαία χρόνια, οι χορτοφάγοι ονομάζονταν «Πυθαγόρειοι» ενώ σήμερα απορρίπτουν την κρεοφαγία σε όλες τις μορφές της, με κατ' εξαίρεση κατανάλωση αυγών και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Η αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα, απαιτεί την αποφυγή κατανάλωσης όλων των ζωικών προϊόντων όπως κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, μέλι, αυγά αλλά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι αυστηρά χορτοφάγοι υποστηρίζουν πως η δίαιτα τους είναι πιο υγιεινή από τις υπόλοιπες που συνδυάζουν πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και λίπος. Περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα κορεσμένων λιπών, καθόλου χοληστερίνη και υψηλά επίπεδα υδατανθράκων, φυτικών ινών, μαγνησίου, καλίου και αντιοξειδωτικών βιταμινών C και E. Ωστόσο, αν και κρίνονται κατάλληλες στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, υπάρχουν ενδεχόμενα όπου κάποια χορτοφαγική δίαιτα θα πρέπει να συνοδευτεί από συμπληρώματα διατροφής.
Η δίαιτα με μονάδες, επιτάσσει ότι η κάθε τροφή αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες μονάδες, που υπολογίζονται βάσει των θερμίδων, του λίπους και των φυτικών ινών που περιέχει. Ο καθένας, ανάλογα με το βάρος, το ύψος και το φύλο του, δεν πρέπει να καταναλώνει πάνω από έναν ορισμένο αριθμό μονάδων ημερησίως. Απαιτείται γνώση στην καταγραφή και εφαρμογή αυτών των μονάδων από διαιτολόγο προκειμένου να έχουμε επιτυχία, καθότι ο κόσμος δεν μπορεί να γνωρίζει από μόνος του τι πρέπει να επιλέξει και τι να αποφύγει.
Η δίαιτα με βάση την ομάδα αίματος, βασίζεται στη θεωρία ότι η ομάδα αίματος συνδέεται με την ευπάθεια σε διάφορες ασθένειες και την επιβράδυνση του μεταβολισμού. Έτσι, η δίαιτα όσων έχουν ομάδα αίματος Α πρέπει να βασίζεται στη χορτοφαγία, η Β να έχει ποικιλία ρίχνοντας βάρος στα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι έχοντες ομάδα αίματος 0 να προτιμούν το κρέας, το ψάρι και τα θαλασσινά και να περιορίζουν τα αρτοσκευάσματα και τα δημητριακά. Τέλος, η σπάνια ομάδα αίματος ΑΒ πρέπει να συνδυάζει τροφές της Α και Β. Οι διαιτολόγοι είναι ιδιαίτερα επικριτικοί ως προς την δίαιτα αυτή, καθότι στερείται επιστημονικής βάσης.
Από την άλλη μεριά, υπάρχουν εναλλακτικές δίαιτες όπως η λεγόμενη δίαιτα Ντουκάν. Στηρίζεται στην πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων πρωτεϊνών και μικρών ποσοτήτων τροφών πλούσιων σε λιπαρά και με μικρές ποσότητες υδαταναθράκων. Περιλαμβάνει περίπου 100 αποδεκτές τροφές και τέσσερα βασικά στάδια που αποκαλούνται επίθεση, πλεύση, σταθεροποίηση και συντήρηση. Δεδομένου όμως ότι στηρίζεται σε λήψη πρωτεϊνών σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει μέχρι και το 90% της συνολικής λήψης θερμίδων, προβληματίζει τους διαιτολόγους για τυχόν ανεπιθύμητες επιδράσεις στον οργανισμό λόγω της έλλειψης ισορροπίας και ποικιλίας στους συνδυασμούς τροφών που προτείνει.
Όπως είδαμε, διαιτες υπάρχουν πολλές. Και οι παρανοήσεις και τα λάθη που δημιουργούνται είναι ακόμα πιο πολλά. Το αντικείμενο των διαιτολόγων είναι να μας καθοδηγούν για το πώς πρέπει να τρώμε, πως να προστατεύουμε την υγεία μας και στην προκειμένη περίπτωση πως να χάσουμε βάρος με τη σωστή διαιτα. Και επειδή είναι απολύτως φυσιολογικό να κάνουμε λάθη, να μη γνωρίζουμε πολλά από τα μυστικά της καλής και σωστής διατροφής, είναι ένας επιπλέον λόγος να απευθυνθούμε σε έναν επιστήμονα της σωστής διατροφής, προκειμένου να επιτύχουμε τον στόχο μας!