Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, μας έλεγε ο Ρίτσος. Και όμως, κλάμα να δεις που έχει πέσει. Αλλά ετούτα της Κυριακής ήταν άλλα δάκρυα, όλο υπερηφάνεια. Καιρό είχα να νοιώσω έτσι. Εξηνταδύο τοις εκατό άντεξαν, στάθηκαν όρθιοι, έσφιξαν τα χέρια των διπλανών. Το Μάρτη του 21, τον Δεκέμβρη του 44, δεν πρέπει νάταν πιο πολλοί.
«Δεν υπάρχουν χαμένοι», μας είπε ο Τσίπρας. Έλα τώρα που δεν υπάρχουν χαμένοι. Πιο πολύ λυπούμαι για το κοντινότερο 10%, για τα παιδιά που δείλιασαν στο παραβάν -- είδαν μπροστά τους την εικόνα του Σόιμπλε να γρυλίζει απειλές, του αφεντικού να μιλάει για τις απολύσεις μετά το ΟΧΙ, των γονιών στην ουρά του ΑΤΜ. Την τρομοκρατία από τα ντόπια κανάλια. Κρίμα, για τόσο δα έχασαν μια στιγμή που θα κρατούσε μια ζωή.
Ουδείς οίκτος για τα δύο ένοχα κόματα. Και ούτε, βέβαια, για το Σαμαρά. Υπάρχουν πολιτικοί αρχηγοί με μεγάλη καρδιά, μεγάλη ψυχή, μυαλό, στομάχι, κότσια. Ο Σαμαράς είχε μεγάλη χολή. Με το που έβλεπες τη φάτσα του, το έντονο και μόνιμο και όλο αηδία και δυσκοιλιότητα παράπονο της φάτσας του, το καταλάβαινες αμέσως, πεπόνι πρέπει να είναι η χολή του ανθρώπου. Για παράδειγμα, ποτέ του δεν είχε αναφέρει τον Τσίπρα με όνομα ή ιδιότητα, πάντα μιλούσε για αυτόν με προτάσεις όπως «Ορισμένοι λένε...». Καλό θα μας έκανε μια έντιμη και αξιοπρεπής δεξιά, και ο Σαμαράς δεν βοηθούσε καθόλου.
Φυσικά, ούτε για τους Ευρωνταήδες νιώθω οίκτο. Όλοι ξέρουμε τι επιζητούσαν: Αλλαγή καθεστώτος, την ανατροπή τής νόμιμης κυβέρνησης σε ένοχη συνομωσία με το εσωτερικό μέτωπο. Αυτός ο στόχος δεν παίζει πια, και εμείς το κατορθώσαμε αυτό, την Κυριακή. Να πω πόσο χαμηλά έπεσαν; Ταξίδευα στην Ευρώπη την περασμένη εβδομάδα, και έπιασε το αυτί μου το εξής: Φαίνεται ότι η Ε.Ε. οργάνωσε πτήσεις για να πάνε στην Ελλάδα να ψηφίσουν «ΝΑΙ» Έλληνες εργαζόμενοι στα γραφεία της. Την επόμενη φορά που ο Τσίπρας θα ανταλλάξει πάλι αστειάκια και χαϊδευτικά χαστουκάκια με τον Γιούνκερ, ίσως να τον ρωτήσει αν λεφτά των Ευρωπαίων φορολογουμένων πλήρωσαν για τα αεροπλάνα. Και αν θα πάει κάποιος φυλακή.
Το όνειρο της ενωμένης Ευρώπης βρίσκεται αντιμέτωπο με τις αντιφάσεις του. Μια πανίσχυρη γραφειοκρατία που επιβάλλει εσωτερικούς της κανόνες και μια λογική ιδιόμορφη. Τα στραβά μάτια όταν ο καιρός είναι αίθριος και ο γίγαντας εξαγωγέας κάνει χρυσές δουλειές στην τεράστια ενωμένη αγορά, αλλά με την πρώτη μπόρα ο καθένας την ομπρέλα του.
Θα κυνηγήσει λοιπόν την αξιοπρεπή συμφωνία, έτσι μας είπε ο Τσίπρας. Μπράβο του, και τού το εύχομαι με όλη μου την ψυχή, αλλά δεν θα είναι εύκολο. Η αλαζονεία της παντοδυναμίας δεν χάνεται από τη μια μέρα στην άλλη, και η νοοτροπία των Γερμανών ψηφοφόρων είναι πρόβλημα υπαρκτό, το ίδιο και η εμμονή του ΔΝΤ. Στο τραπέζι (δες εδώ μια ανάλυση): Ελάφρυνση των περικοπών, κάτω από δέκα δισ., και ευελιξία στην ακριβή τους σύνθεση και φύση. Κάποια προοπτική ανάπτυξης και επενδύσεων. Ελάφρυνση του μη βιώσιμου χρέους -- φαντάζομαι με κάποιον τρόπο που να ξεγελάει τους Γερμανούς ψηφοφόρους, όπως μεγάλη επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης, ή ίσως επιτόκιο με ρήτρα ανάπτυξης.
Αν όμως το τελεσίγραφο επανέλθει; Χωρίς τα τρία αναγκαία νέα συστατικά; Θα πούμε όλοι «Συμφωνία νά ναι, και ό,τι νά ναι», όπως μας είπε ο γραφικότατος Θεοδωράκης; Αυτό έπραξαν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ το 2011 και το 2012, και κατέστρεψαν τη χώρα -- ανεργία τριπλάσια, ΑΕΠ στα τρία τέταρτα. Η χρειοκοπία μάλλον δεν θα ήταν χειρότερη. Ξέρουμε τώρα ότι δεν έπρεπε να το είχαμε δεχθεί, ότι σίγουρα δεν πρέπει να επαναληφθεί. Η πρόταση για συμφωνία που απορρίψαμε χτες θα μας στοίχιζε, κατά τους υπολογισμούς του Μούνχαου των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, άλλη μια πτώση 12-13% στο ΑΕΠ τα επόμενα τρία χρόνια, καπάκι στο 30% των περασμένων πέντε. Δηλαδή, σε τρία χρόνια θα νοσταλγούσαμε το 2015 όπως τώρα θέλουμε να γυρίσουμε το ρολόι πίσω στο 2012. Τούνελ χωρίς έξοδο.
«Τρέλα είναι να επαναλαμβάνεις τις ίδιες πράξεις και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα» -- ο Αϊνστάιν το είπε αυτό. Αν οι όροι δεν αλλάξουν, οι Έλληνες διαπραγματευτές θα είναι τρελοί αν δεν δουν σοβαρά τις άλλες τους επιλογές. Είναι βέβαια οι επιλογές αυτές όλο αβεβαιότητα και ρίσκο. Αλλά το ρίσκο είναι συχνά προτιμότερο από την έλλειψη προοπτικής, την σίγουρη καταστροφή.
Ας δούμε όλοι το πρόβλημα χωρίς αξιώματα και υπεραπλουστεύσεις, στην πραγματική του βάση και πολυπλοκότητα. Οι τέσσερις δεκαετίες των διεφθαρμένων κομμάτων έφεραν τη χώρα σε μια κατάσταση απελπιστική, όπου όλες οι επιλογές είναι η μια χειρότερη από την άλλη. Τώρα μια έντιμη και ικανή κυβέρνηση -- η πρώτη σε μισό αιώνα -- ψάχνει να βρει το μη χείρον. Και δεν είναι απλή η επιλογή.
Οι Έλληνες έδωσαν λοιπόν στον Τσίπρα το πανίσχυρο όπλο που τους ζήτησε. Σε λιγότερο από έξι μήνες, δεύτερη και τρανότερη ψήφο εμπιστοσύνης. Είναι βαρύ πολύ το όπλο αυτό, κάτι σαν τη Σπαρτιάτικη ασπίδα. Ενέχει προσδοκίες πολλές, υποχρεώσεις. Να τις πουμε μία-μία;
Το όπλο αυτό χρειάζεται στέρεο χέρι, μυαλό ξυράφι. Και σοβαρότητα. Εντάξει, μας είδανε ότι είμαστε ωραίοι και διαφορετικοί, τώρα θα δείξουμε μόνο τι αξίζουμε. Τόχουμε, είμαι σίγουρος.
Ούτε υποψία διαφθοράς στην κυβέρνηση. Οι Έλληνες έχουμε γίνει υπερευαίσθητοι σ' αυτό, θα χαλάσει τη σούπα σε χρόνο μηδέν. Η σύζυγος του καίσαρα κλπ. Να πέσει νυστέρι άπλετο στο πρώτο μικροσύμπτωμα. Και ακύρωση του ψευδώνυμου νόμου περί ευθύνης υπουργών -- και τόσων άλλων νόμων που μοναδικό σκοπό έχουν να μην πιαστούν οι κλέφτες.
Να πω ένα παράδειγμα; Ας πούμε ότι πιάνουν έναν μεγαλοεκδότη με πολλά κρυμμένα εκατομμύρια. Ο νόμος του ΓΑΠ λέει ότι απλώς πληρώνει το φόρο που αναλογεί και φεύγει από το τμήμα με το κεφάλι ψηλά. Για να σκεφθούμε όμως, είναι σωστό αυτό; Όταν με πιάνουν χωρίς εισιτήριο στο λεωφορείο (και λόγω αφηρημάδας συμβαίνει συχνά) δεν με χρεώνουν ένα αντίτιμο εισιτηρίου, αλλά είκοσι περίπου. Δηλαδή, διαιρούν δια της πιθανότητας να πιαστώ, που την βάζουν στα 5%. Όλα τα κράτη τιμωρούν με φυλάκιση και πολλαπλά πρόστιμα τους μεγαλοφοροφυγάδες (θυμάστε τον Αλ Καπόνε;).
Πάμε παρακάτω; Τα μνημόνια δεν ήταν για πέταμα στο σύνολό τους. Πέρα από μια λιτότητα άπονη και αλυσιτελή, και την έλλειψη μακροχρόνιας προοπτικής για το χρέος, περιείχαν και κάτι μεταρρυθμίσεις. Να μικρύνει και να εκσυγχρονισθεί το κράτος. Να εξυγιανθεί και να εκλογικευθεί η αγορά. Τέλος στα κλειστά επαγγέλματα. Ο τόπος τα χρειάζεται αυτά, θα μαραζώσει πάλι στην απουσία τους. Τα κόμματα της λεηλασίας δεν τα έκαναν, γιατί δεν είχαν το ηθικό ανάστημα. Μια έντιμη αριστερή κυβέρνηση που έχει πίσω της το λαό, μπορεί να φέρει αυτές τις αλλαγές. Συγκεκριμένα, μόνο αυτή η κυβέρνηση μπορεί! Κάτι τέτοιο θα είναι η πιο ευχάριστη έκπληξη στην διεθνή οικονομική ιστορία. Το μεγαλύτερο επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ, το καλύτερο δώρο στην πατρίδα την τραυματισμένη, το πιο αποφασιστικό βήμα προς την ανασυγκρότηση -- και προς τη συμφιλίωση με το 38%, και την αφαίρεση κάθε δικαιολογίας από τους δανειστές.
Τέλος, μια ακόμα απαίτηση που έχουμε από κάποιον που τον εμπιστευθήκαμε με την καρδιά μας δυο φορές απανωτά: Όρια υπηρεσίας. Να σας πω μια ιστορία που στο πλαίσιο της χώρας μας ακούγεται απίστευτη; Το 1996 η πρωθυπουργός της Νορβηγίας -- πολύ επιτυχημένη και διανύοντας την δεύτερη θητεία της -- αποφάσισε να παραιτηθεί, να εγκαταλείψει την πολιτική, και να επιστρέψει στην ιατρική. Συγκρίνετε με τον τρόπο που άφησε την εξουσία ο Ανδρέας Παπανδρέου. Δεν θα ήταν καταπληκτικό να συνέβαινε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα; Να γινόταν παράδοση; Αν δεν πιστεύετε την ιστορία, κοτάξτε το στο διαδίκτυο, την λένε Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ και ήταν 48 όταν παραιτήθηκε. Στην ηλικία που αρχίζει η ωραία ζωή. Όσο ακριβώς θα είναι ο Τσίπρας στο τέλος της δεύτερης θητείας του. Μας υπόσχεται ότι θα κάνει το ίδιο; (Και αν το υποσχεθεί, εγώ του υπόσχομαι δεύτερη θητεία.) Και το ίδιο όλα τα κυβερνητικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ; Τον Τσε τον αγαπούμε ακόμα γιατί δεν έμεινε πολύ στην εξουσία. Και το κόμμα της αριστερής διανόησης δεν μπορεί να έχει πρόβλημα εφεδριών. Νομίζω;
Ο διεθνής τύπος χαρακτήρισε την προκήρυξη του δημοψηφίσματος ως «στιγμή Σεράγεβο», κήρυξη του ταξικού πολέμου στην Ευρώπη. Πιο πολύ Σαλαμίνα μου θύμισε εμένα, ένα ιδιοφυές και παράτολμο διακύβευμα από θέση αδυναμίας.
Την Κυριακή το βράδυ πάλι, ήταν ίσως μια στιγμή Στάλινγκραντ: Η πρώτη υπερήφανη μεγάλη νίκη ενός πολύπαθου λαού, ενωμένου επιτέλους, σε έναν άνισο πόλεμο. Και η αρχή του τέλους ενός πανίσχυρου ράιχ.