Πριν από εννιά μήνες, ο πολύπαθος διάλογος για τον «προοδευτικό χώρο» απέκτησε ξανά νόημα. Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ αποφάσισαν, από διαφορετικές αφετηρίες και με την ενθάρρυνση πολλών άλλων, να βάλουν πλατη στο εγχείρημα. Μετά από εννέα μήνες συναντήσεων, συζητήσεων, ένα μεστό προγραμματικό πόρισμα και αρκετές διαρροές στον Τύπο, φτάσαμε στην ανταλλαγή ανοιχτών επιστολών, στην καταγραφή διαφωνιών και στη φράση της κ. Γεννηματά ότι «εδώ τελειώνει η συζήτηση».
Μια τέτοια στάση όμως δε δικαιολογείται από το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης. Αν διαβάσει κάποιος προσεκτικά τις χθεσινές επιστολές ή παρακολούθησε τις εξελίξεις θα διαπιστώσει ότι οι διαφορές έχουν μεν βάση, δεν είναι όμως αξεπέραστες.
Η πρώτη αφορά στη διαδικασία. Το ΠΑΣΟΚ της κ. Γεννηματά προτιμά μια fast track εκλογή αρχηγού μέσα σε ένα μήνα, χωρίς ευρύ διάλογο στην κοινωνία, ώστε το πλεονέκτημα που έχει το ΠΑΣΟΚ σε οργανωμένα στελέχη (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων έχει θητεύσει σε κάποιο δημόσιο αξίωμα), να μεταφραστεί σε πλειοψηφία στην κάλπη. Δεν είναι λίγο να έχεις 50.000 πιστούς που θα πάνε μέχρι την κάλπη βρέξει-χιονίσει, όταν το Ποτάμι είναι ένα πιο χαλαρό κόμμα-δίκτυο, χωρίς ισχυρή παρουσία στις κοινωνίες της περιφέρειας.
Από την άλλη, το Ποτάμι προτείνει έναν τρίμηνο προεκλογικό διάλογο σε όλη τη χώρα, με debate των υποψηφίων, ανοιχτό μητρώο ψηφοφόρων και στους δύο γύρους και ηλεκτρονική ψηφοφορία, ώστε αυτοί που θα ψηφίσουν να είναι περισσότεροι από τους ψηφοφόρους των κομμάτων. Μια τέτοια πρόταση βασίζεται στη σωστή αρχή ότι μια τέτοια διαδικασία δε μπορεί να είναι μια αναμέτρηση προσώπων, αλλά μια προσπάθεια πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου, όπου θα ακουστούν προτάσεις, θα συγκριθούν θέσεις και θα μετρηθούν πρόσωπα. Η ανοιχτή συμμετοχή των πολλών άλλωστε, είναι η μόνη συνθήκη να ξεπεραστούν οι μηχανισμοί, να φθαρούν οι εγωϊσμοί και να έχουν κίνητρο διεκδίκησης της ηγεσίας και άλλοι πολίτες ή στελέχη. Αλλιώς τι διαφορά θα έχει η διαδικασία από το εσωτερικό συνέδριο ενός κόμματος;
Η δεύτερη διαφορά, βρίσκεται στον πολιτικό στόχο της προσπάθειας. Το ΠΑΣΟΚ κάνει λόγο για μια κυβέρνηση «εθνικής ευθύνης», κλείνοντας φυσικά το μάτι στο ΣΥΡΙΖΑ. Είναι μια επιλογή που τη συντηρεί διακριτικά εδώ και μήνες. Από την άλλη, το Ποτάμι δεν επιθυμεί μια τέτοια αναφορά - αφού θεωρεί ότι η παραφύσιν σύμπραξη ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ είναι απέναντι σε κάθε αξία και αρχή που αυτό πρεσβεύει. Κάποιοι θεωρούν ότι ο «μεταρρυθμιστής» Μητσοτάκης ίσως να είναι καλύτερος σύμμαχος από τον Τσίπρα. Όμως η διαφορά αυτή μπορεί να ξεπεραστεί μέσα απο την προεκλογική αναμέτρηση για την ηγεσία. Ας έχει το δικαίωμα κάθε υποψήφιος να εξηγήσει στους πολίτες τι θέλει για την επόμενη μέρα, τους συμμάχους και τους συγκυβερνήτες του. Ας κριθεί και για το όραμα και για τη στρατηγική του.
Σε κάθε περίπτωση, είναι κατανοητή η απροθυμία του ΠΑΣΟΚ να δυσκολεύεται να αποδεχθεί την αυτοδιάλυσή του και ταυτόχρονα να θέλει να αποτινάξει από πάνω του την εμπειρία της συγκυβέρνησης με τη ΝΔ. Αλλά μια τέτοια τακτική θα έπρεπε αυτήν την ώρα να μπει στην άκρη και να υπηρετεί ένα μεγαλύτερο, κοινό στόχο.
Ποιος είναι αυτός; Η επιστροφή σε μια κοινωνική βάση που ζητά εκπροσώπηση μέσα από έναν μεγάλο λαϊκό και προοδευτικό κόμμα, που θα έχει πρόγραμμα, πυγμή, νέα στελέχη και ηγεσία εκλεγμένη από εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Το software της εκλογής, ο τρόπος συνύπαρξης των κοινοβουλευτικών ομάδων, οι συμμαχίες της επόμενης ημέρας, δεν είναι αρκετοί λόγοι για να χαθεί ή να μικρύνει και άλλο ο προοδευτικος μετριοπαθής χώρος. Πρώτο το ΠΑΣΟΚ εξάλλου ήταν ένα Κίνημα σύνθεσης, ιδεαλισμού και ρεαλισμού, αυτό εκπροσωπεί και το Ποτάμι στο σύντομο βίο του. Η άρνηση στην αλλαγή δεν ταιριάζει σε κανέναν απο τους δυο και σύντομα θα φέρει γκρίνια και περισσότερη εσωστρέφεια.
Κακώς λοιπόν η κ. Γεννηματά ή κάποιοι άλλοι προεξοφλούν το τέλος της συζήτησης. Άλλωστε, καμία από τις δυο επιστολές δε βάζει τελεσίγραφα. Η υπόθεση δεν αφορά μόνο τα στελέχη του Ποταμιού ή του ΠΑΣΟΚ. Αφορά κυρίως όσους προσπάθησαν, όσους παρακολουθούν, αλλά και όσους θα βρεθούν χωρίς επιλογή στις επόμενες εκλογές. Όλοι αυτοί δηλαδή που πιστεύουμε ότι μια τέτοια διαδικασία «αναμέτρησης» δεν είναι μια ρωμαϊκή αρένα, αλλά μια ευκαιρία για μια πολιτισμένη μάχη του ανοιχτού με το κλειστό, της ανανέωσης με τη ναφθαλίνη, της αλλαγής με το κατεστημένο.
Τώρα που κινδυνεύουμε να χαθούμε στη μετάφραση ή στις επιμέρους τακτικές διάφορων ομάδων, είναι καιρός κάποιοι μέσα στο ΠΑΣΟΚ, στην κεντροαριστερά, σε ινστιτούτα σκέψης, σε οργανώσεις, αρκετοί πολιτικοί και πολίτες που θέλουν να υπερασπιστούν την πρόοδο και την ανανέωση, να μιλήσουν δημόσια και ξεκάθαρα. Το «ανοιχτό» είναι μονόδρομος για τη μεγάλη επιστροφή, το «μια από τα ίδια» ισοδυναμεί με αργό θάνατο και εξαφάνιση.