Με βάση τη νέα συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της, η χώρα μας αναμένεται να εισπράξει μέχρι το 2018 €82 δισ., ώστε να αναχρηματοδοτήσει τα τρέχοντα δάνεια που λήγουν, να καλύψει τις ανάγκες κεφαλαιοποίησης των τραπεζών και να πληρώσει τις λειτουργικές υποχρεώσεις του δημοσίου. Εκτιμάται ότι θα λάβει €66 δισ. από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και €16 δισ. από το ΔΝΤ. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει πως θα κατανεμηθούν τα χρήματα αυτά και επίσης που διοχετεύθηκαν τα δάνεια των 2 προηγούμενων μνημονίων:
Όπως παρατηρούμε, η Ελλάδα έχει λάβει από το 2010 €214 δισ., ενώ προσθέτοντας τα επόμενα €82 δισ. το συνολικό ύψος των δανείων από τους εταίρους ανέρχεται σε €296 δισ.. Το 65% των χρημάτων (€190 δισ.) αποπληρώνουν λήγοντα δάνεια και τόκους, το 22% (€65 δισ.) πάει στην κεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το 14% (€41 δισ.) για μισθούς - συντάξεις και λοιπές ανάγκες του δημοσίου.
Ενδιαφέρον έχει να δούμε και το ποσοστό συμμετοχής κάθε ευρωπαϊκής χώρας στο δανεισμό της Ελλάδας. Θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε και τα κίνητρα πίσω από την εχθρική στάση που κράτησαν κάποιες εξ αυτών στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής.
Το χρέος της χώρας υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί από €313 δισ. που είναι σήμερα, ίσο με 1,75 φορές το εισόδημά της (ΑΕΠ=€179 δισ.) σε €360 δισ. στο τέλος του 2018, δηλαδή 2 φορές το εισόδημά της. Πιο συγκεκριμένα:
Προβλέπουμε ότι: 1) η μεταβολή του ΑΕΠ θα είναι -3,5% το 2015, -1% το 2016, +1,5% το 2017 και +2,5% το 2018, 2) η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα φτάσει τα €25 δισ., καθώς ακόμα κι αν το ποσό που θα χρειαστεί είναι μικρότερο, θα μείνει το υπόλοιπο ως «μαξιλάρι» για πιθανή μελλοντική χρήση, 3) Τα έντοκα γραμμάτια θα ανανεώνονται απρόσκοπτα.
Είναι προφανές ότι ο στόχος του 3ου μνημονίου για μείωση του χρέους στο 120% του ΑΕΠ το 2022 είναι εκτός πραγματικότητας. Το πιο πιθανό είναι να κυμανθεί γύρω στο 180%. Με δεδομένη επίσης και την παρούσα οικονομική κατάσταση της Ελλάδος, το χρέος αυτό χρειάζεται αναδιάρθρωση. Βάσει της νέας συμφωνίας, η αναδιάρθρωση θα λάβει χώρα μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του 3ου μνημονίου, κατά πάσα πιθανότητα στο 1ο τρίμηνο του επόμενου έτους. Θυμίζουμε ότι το υφιστάμενο πρόγραμμα του ΔΝΤ λήγει το Φεβρουάριο 2016, και βάσει καταστατικού του δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει μια χώρα που το χρέος της δεν είναι βιώσιμο. Το πιο λογικό λοιπόν είναι η αναδιάρθρωση να γίνει τον Μάρτιο και κατόπιν το ΔΝΤ να συμμετάσχει στο νέο πρόγραμμα, συνεισφέροντας το ποσό των €16 δισ., που εκκρεμεί να δοθεί από την προηγούμενη σύμβαση.
Όπως γνωρίζουμε, τα μόνα δάνεια που έχουν σοβαρές πιθανότητες αναδιάρθρωσης είναι των ευρωπαίων εταίρων μας. Στην προκειμένη περίπτωση το κούρεμα του χρέους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση διότι: 1) πρόκειται για διακρατικά δάνεια υπό αγγλικό δίκαιο, 2) οι κυβερνήσεις των χωρών εμφανίζονται κάθετα αντίθετες σε κάτι τέτοιο, φοβούμενες τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης, καθώς τα δάνεια προέρχονται από χρήματα των φορολογούμενων.
Το λογικό σενάριο είναι η επιμήκυνση της μέσης διάρκειας αποπληρωμής των δανείων του ESM στα 60 έτη, από τα 25 που είναι σήμερα, με 20ετή περίοδο χάριτος αποπληρωμής τόκων και δόσεων και «κλείδωμα» των επιτοκίων στα σημερινά πολύ χαμηλά επίπεδα. Όπως βλέπουμε και στον παρακάτω πίνακα, αν συμβεί αυτό η ελάφρυνση του χρέους σε παρούσα αξία (δηλαδή σε σημερινά λεφτά) φτάνει το 30% (€74 δισ.) για τα δάνεια του ESM και το 21% (€76 δισ.) στο σύνολο. Είναι αντίστοιχο με το να χρωστάμε σε κάποιον σήμερα €1,000 και να του τα επιστρέψουμε το 2075 με εξαιρετικά χαμηλό επιτόκιο και 20 χρόνια πάγωμα πληρωμών. Με την πάροδο του χρόνου το χρήμα χάνει την αξία του.
Με την αναδιάρθρωση η σχέση Χρέος/ΑΕΠ θα μειωθεί ουσιαστικά στο 158% το 2018 και στο 140% το 2022. . Επίσης με την 20ετή περίοδο χάριτος δίνεται μια μεγάλη ανάσα στη χώρα να εξοικονομήσει πόρους για επενδύσεις και κοινωνικό κράτος, ώστε να σταθεί στα πόδια της και σταδιακά να αυξήσει το εισόδημά της. Μόνο για τόκους γλιτώνει €31 δισ. τα επόμενα 20 χρόνια (ισοδυναμούν με €17 δισ. σε παρούσα αξία).
Η ανάλυση ευαισθησίας που παρουσιάζεται παρακάτω μας δείχνει ότι αν η περίοδος αποπληρωμής του χρέους επεκταθεί στα 70 ή 80 χρόνια, η συνολική ελάφρυνση που θα προκύψει θα αυξηθεί σε 23% και 26% αντίστοιχα. Όσο μεγαλύτερη η επιμήκυνση τόσο πιο μεγάλη η μείωση του χρέους.
Η λύση στο πρόβλημα του χρέους είναι αναγκαία. Θα δώσει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να σχεδιάσει απρόσκοπτα το μέλλον και να εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο πλάνο μεταρρυθμίσεων που θα την καταστήσουν υγιές, ευνομούμενο ευρωπαϊκό κράτος με ισχυρή οικονομία, σταθερότητα και αειφόρο ανάπτυξη.