Όχι πολύ μακριά από την «πετρήεσσαν Πυθώ» και τον αρχαιολογικό της χώρο βρίσκεται το πολύ αξιόλογο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Οι δραστηριότητες και η μακρά δημιουργική πορεία του Κέντρου, που έχει σφραγισθεί από την άοκνη και απαράμιλλα συνετή πολυετή εποπτεία της Προέδρου του Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ--επάξια συνεπικουρούμενης τα τελευταία δύο χρόνια και από τον εξαιρετικά δραστήριο Διευθυντή του Θάνο Μαρκόπουλο--είναι ευρέως γνωστές όχι μόνο στο ελληνικό αλλά και στο ευρωπαϊκό κοινό.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα ήθελα να εξάρω δύο πρόσφατες πρωτοβουλίες του Κέντρου Δελφών οι οποίες φέρνουν για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων του την προβολή της δημιουργικής δυναμικής των σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών--εντοπίων αλλά και εκείνων της διασποράς.
Πριν λίγες ημέρες εγκαινιάσθηκε η σημαντική έκθεση 21 έργων του Ελληνογάλλου ζωγράφου Mayo (Αντώνη Μαλλιαράκη), ενός από τους πιο ιδιότυπους εκπροσώπους του εικαστικού υπερρεαλισμού. Οργανωμένη με έγκυρη γνώση από την τεχνοκριτικό Έφη Ανδρεάδη, η έκθεση περιλαμβάνει όλα τα έργα που, χάρη στην ευεργετική μεσολάβηση της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, δωρήθηκαν, μαζί με το πολύτιμο αρχείο του ζωγράφου, στο Κέντρο από την Lucilla Mussini-Bombieri.
Γεννημένος στο Πορτ Σαΐντ της Αιγύπτου το 1905 από Κάσιο πατέρα, ο Μαλλιαράκης πηγαίνει στο Παρίσι σε ηλικία 18 ετών και γνωρίζει από κοντά σημαντικούς εκπροσώπους της γαλλικής εικαστικής πρωτοπορίας και το έργο τους. Έκτοτε θα πολιτογραφηθεί, παρά τις διάφορες μετακινήσεις και την εγκατάστασή του στην Ρώμη από το 1965 έως το τέλος της ζωής του το 1990, ως εξέχων «πολίτης εις των ιδεών την πόλιν» της Γαλλικής πρωτοπορίας. Αξίζει να σημειωθεί (αφού ο λόγος και για την «πετρήεσσαν Πυθώ») ότι, αν εξαιρέσει κανείς κάποιους μακρινούς απόηχους μορφών αγαλμάτων ή λίθων που παραπέμπουν σε μνήμες κυκλωπείων τειχών, το αρχαίο παρελθόν των ελληνικών καταβολών του ζωγράφου απουσιάζει από το έργο του--εν αντιθέσει με άλλους, όχι Έλληνες, σημαντικούς ζωγράφους που σχετίζονταν, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, με το υπερρεαλιστικό κίνημα (στην «επίσημη» ή τις περισσότερο «ανορθόδοξες» εκδοχές του), π.χ. ο André Masson, οι οποίοι, καθώς επίσης και κεντρικοί εκπρόσωποι της υπερρεαλιστικής διανόησης (όπως έχει τεκμηριώσει με μοναδική οξυδέρκεια και διεπιστημονική εμβρίθεια το βιβλίο Greek Mythologies: Antiquity and Surrealism, του Dimitrios Yatromanolakis) βρίσκονταν σε εξαιρετικά πολύπλοκο διάλογο με την ελληνική αρχαιότητα.
Αναφέρομαι στην απουσία αυτή όχι βέβαια σαν κάτι αρνητικό αλλά, αντιθέτως, ως ένα θετικό στοιχείο ενδεικτικό της συνθετικής και αφομοιωτικής δυναμικότητας του καλλιτεχνικού κόσμου μέσα στον οποίο διαμορφώθηκε και καλλιεργήθηκε η εικαστική παραγωγή του Ελληνογάλλου ζωγράφου, ο οποίος πέτυχε να καθιερωθεί όχι εξαργυρώνοντας ένα πολύτιμο πολιτισμικό κεφάλαιο, αλλά αντλώντας σχεδόν αποκλειστικά από την δημιουργική ένταση της συγκαιρινής του πρωτοπορίας, στην οποία συνέβαλε με την δική του, ιδιότυπη ονειρική θέαση και καταγραφή του κόσμου.
Άνδρας με βέλο (1930/1931), Το πουλί (1937), Ένα βράδυ στις Κάννες (1948), Η κρύα αυγή (1964), Η ξεχασμένη πηγή (1964), Η κυρία της λίμνης (1968), Το κρεβάτι (1974), Η απαγωγή (1977), Η δημιουργία (1979), είναι κάποιοι τίτλοι ενδεικτικοί της θεματικής του Mayo. Η τρέχουσα έκθεση, της οποίας είχε προηγηθεί συστηματική παρουσίαση έργων του ζωγράφου στο Κέντρο Δελφών το 2008, επίσης υπό την επιμέλεια της Έφης Ανδρεάδη, επισφραγίζει την μόνιμη πλέον απόκτηση ενός αξιοσημείωτου και αντιπροσωπευτικού μέρους του έργου του Μαλλιαράκη και του αρχείου του από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
Η επίσημη έναρξη της έκθεσης της μόνιμης συλλογής του Mayo συνέπεσε με τα εγκαίνια της αποκατάστασης, υπό την εποπτεία της Έφης Ανδρεάδη, του πάρκου γλυπτικής του Κέντρου, συγκεκριμένα των μισών, σε πρώτη φάση, από τα συνολικά 16 γλυπτά εξωτερικού χώρου. Πρόκειται για τα εξής έργα: «Ασπίδα» του Γιώργου Ζογγολόπουλου, «Κολώνες» του Γιάννη Παρμακέλη, «Φωτοβολταϊκό» του ΤΑKIS, «Σφίγγα ΙΙ» του Θόδωρου, «Ειδωλολατρία» της Λυδίας Βενιέρη, «Παρουσία» του Steven Antonakos, «Κολώνες» του Κώστα Τσόκλη, «Oι Θεοί κατοικούν στις πέτρες» της Patrizia Mollinari.
ΑΡΧΑΪΚΟ ΚΑΘΕΤΟ, του Γιάννη Παρμακέλη
Οι πρωτοβουλίες αυτές καταδεικνύουν ότι, εις πείσμα της πολλαπλής κρίσης και όλων εκείνων των συνθηκών που θα μπορούσαν να ποδηγετήσουν μίαν από τις πιο ουσιαστικές εκφάνσεις ελευθερίας (εννοώ την δημιουργική σκέψη και πράξη), το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών φιλοδοξεί όχι μόνο να συνεχίσει αλλά και να αναπτύξει περαιτέρω τις δράσεις του ως πραγματικού ομφαλού και του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.
Έκθεση ΜΑΥΟ, Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Ιούλιος 2015. Επιμέλεια Έ. Ανδρεάδη