«Η Αθήνα του Βορρά» αποκαλείται συχνά το Εδιμβούργο, μία υπέροχη, πολύπλευρη πόλη, πρωτεύουσα της Σκωτίας από το 1437. Οι τοπογραφικές ομοιότητες με την ελληνική πρωτεύουσα (λόφοι, ακρόπολη, λιμάνι), ένας ημιτελής ναός - αντίγραφο του Παρθενώνα πάνω στην κορυφή του Cartlon Hill καθώς και η αντίληψη της εποχής ότι το Εδιμβούργο, ως κέντρο του Διαφωτισμού, θα επηρέασε πολιτισμικά το Λονδίνο με τον ίδιο τρόπο που η Αθήνα επηρέασε τη Ρώμη ήταν οι λόγοι για αυτό το προσωνύμιο.
Εικόνα 1. Απόψη του Εδιμβούργο από το Calrton Hill
Εικόνα 2. The National Monument. Mνημείο αφιερωμένο στους Σκωτσέζους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στους Ναπολεόντειους πολέμους του 1803-1815.
Η πόλη του Εδιμβούργου, γνωστή και ως η «ωραία της Σκωτίας», γεννήθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ και είναι μία «κούκλα» με δύο πρόσωπα: το παλιό (μεσαιωνικό)- Οld Town και το νέο (γεωργιανό) - New Town, αμφότερα εντυπωσιακά, γοητευτικά και ατμοσφαιρικά.
Η εξωτερική της ομορφιά και τα 4.500 χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα κτήρια που της έδωσαν επάξια το 1995 μία θέση στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, δεν είναι τα μόνα για τα οποία μπορεί να καυχιέται αυτή η ιδιαίτερη πόλη.
Η σπάνια πολιτιστική παράδοση από τα χρόνια ίδρυσης του Πανεπιστημίου - κέντρο του Διαφωτισμού - που ανέδειξε στοχαστές όπως ο Ντέϊβιντ Χιουμ και ο Άνταμ Σμιθ, η πληθώρα γνωστών ποιητών και πεζογράφων οι οποίοι είτε γεννήθηκαν ή εργάστηκαν εκεί (Ρ. Φέργκιουσον, σερ Ο. Σκοτ, Λ. Στίβενσον, Ι. Ράνκιν, Ι. Γουέλς) καθώς και τα πάνω από 10 Φεστιβάλ που πραγματοποιούνται ετησίως, αναδεικνύοντας τη σπουδαιότητα της τέχνης στην καθημερινή ζωή, δικαίως την έχουν χαρακτηρίσει ως τη «Πόλη της Λογοτεχνίας» και τη «Πόλη των Φεστιβάλ».
Σήμα κατατεθέν του Εδιμβούργου το μεγαλοπρεπές, επιβλητικό Κάστρο-φρούριο, ορατό από μίλια μακριά, περιμένει τον επισκέπτη να περιηγηθεί μέσα στις αίθουσές του, ανακαλύπτοντας την ιστορία και τα μυστικά του, βλέποντας τους θησαυρούς του και απολαμβάνοντας από εκεί την μοναδική θέα της πόλης.
Εικόνα 3. Aποψη του Κάστρου του Εδιμβούργου
Eικόνα 4. Επιγραφή στην πύλη είσοδου του Κάστρου. Nemo me impune Lacessit: Κανείς δεν μου επιτίθεται ατιμώρητα.
Στη Παλιά Πόλη, μεσαιωνικές κατοικίες (η οικία του θρησκευτικού μεταρρυθμιστή John Knox), γοτθικές εκκλησίες (Καθεδρικός ναός St'Giles), ατμοσφαιρικά νεκροταφεία, ενδιαφέροντα μουσεία («Μουσείο του Ουίσκι», «Μουσείο της Παιδικής Ηλικίας»,) μαζί με τα δαιδαλώδη ανήλιαγα δρομάκια εκατέρωθεν του Royal Mile και το Mary King's Close, μία ολόκληρη συνοικία από υπόγεια, λαβυρινθώδη σοκάκια, η οποία θεωρείται από τα πιο στοιχειωμένα μέρη της Σκωτίας, προσελκύουν και γοητεύουν τον επισκέπτη, εξιτάροντας ταυτόχρονα τη φαντασία του με τις τρομακτικές ιστορίες και τους θρύλους για μάγισσες και φαντάσματα και τον μεταφέρουν σε μία άλλη διάσταση του χρόνου, και σε μία απόκοσμη, μεταφυσική ατμόσφαιρα με περίεργους ήχους και σκιές γεμάτες μυστικά.
Πάνω στη γέφυρα του Γεωργίου Δ' (George IV Bridge), που καταλήγει στο Royal Mile βρίσκεται το άγαλμα του Greyfriars Bobby που σύμφωνα με τους θρύλους ήταν ο σκύλος που πέρασε την υπόλοιπη ζωή του δίπλα στον τάφο του αφεντικού του, όταν αυτός πέθανε.
Εικόνα 5. Καθεδρικός Ναός St' Giles
Εικόνα 6. Το Μουσείο του Ουίσκυ, στο Royal Mile
Εικόνα 7. Δρομάκι μέσα στην Παλιά Πόλη
Εικόνα 8. Μέσα στα ανήλιαγα σοκάκια της Παλιάς Πόλης
Εικόνα 9. Victoria Street, στην Παλιά Πόλη
Το Royal Mile, ο δημοφιλέστερος λιθόστρωτος πεζόδρομος της πόλης ο οποίος συνδέει το Κάστρο με το παλάτι Holyroodhouse, επίσημη κατοικία της βασίλισσας στη Σκωτία σήμερα, μοιάζει με ένα ανοικτό βιβλίο όπου ο επισκέπτης μπορεί να «ξεφυλλίσει» σε κάθε σελίδα-στάση την ιστορία της Παλιάς Πόλης αλλά και να έλθει σε επαφή με το φολκλορικό κομμάτι της μια και στο διάβα του θα δει δεκάδες μαγαζάκια με παραδοσιακά σκωτσέζικα προϊόντα, pubs όπου το whisky ρέει άφθονο, τεχνίτες γκάιντας, τύπους με τη γνωστή σκωτσέζικη - και ανδρική - φούστα από ταρτάν, το «κιλτ» και πλανόδιους καλλιτέχνες.
Εικόνα 10. Ο λιθόστρωτος πεζόδρομος Royal Mile
Εικόνα 11. Παλάτι Ηolyroodhouse
Εικόνα 12. Γκάϊντα στο Royal Mile.
Το εντυπωσιακό Μουσείο της Σκωτίας (National Museum of Scotland) προσφέρει μία συμπυκνωμένη διαδρομή από την προϊστορική μέχρι τη σύγχρονη Σκωτία και την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει καλύτερα τη χώρα, τον λαό και τα επιτεύγματά του. Εκεί βρίσκεται και το ταριχευμένο σώμα της Ντόλυ, του πρόβατου που έμεινε στην ιστορία ως το πρώτο κλωνοποιημένο θηλαστικό.
Εικόνα 13. Η Ντόλλυ
Εικόνα 14. Nεκροταφείο St Guthbert΄ s, στη σκιά του Κάστρου.
Εικόνα 15. Πάνω στην γέφυρα Νorth Bridge, που χωρίζει την Παλιά από την Νέα Πόλη.
Η εμπορική καρδιά του Εδιμβούργου κτυπά στη Νέα Πόλη - Νew Town- με την Princess street να έχει την πρωτοκαθεδρία. Το ποτάμι Leith, πάρκα (Princess Garderns), πλατείες (St Andrew Square, Charlotte Square), υπέροχα γεωργιανά και νεοκλασικά κτήρια, εντυπωσιακοί, κομψοί δρόμοι, εμπορικά κέντρα, πολυτελή ξενοδοχεία, καλόγουστα μαγαζιά, σικάτα καφέ και εστιατόρια συνθέτουν το πρόσωπο μίας πόλης σύγχρονης και ζωντανής, γεμάτη νεολαία και φοιτητόκοσμο, η οποία έχει το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον αλλά έχει επενδύσει στη ιστορία και στη πολιτιστική κληρονομιά του παρελθόντος διατηρώντας με περηφάνια τη μαγεία, το μυστήριο αλλά και τον ρομαντισμό του.
Eικόνα 16. Το ποτάμι του Leith
Εικόνα 17. Το άγαλμα του πιστού σκύλου Greyfriar Bobby
Εικόνα 18. Princess Gardens, χωρίζουν την Παλιά από τη Νέα Πόλη
Εικόνα 19. Μερική άποψη της πόλης και του εμπορικού δρόμου Princess Street από το Calton Hill
Eικόνα 20. Σημείο αναφοράς της Princess Street το Scott Monument (γοτθικό μνημείο αφιερωμένο στον συγγραφέα Sir Walter Scott. Θεωρείται το μεγαλύτερο μνημείο του κόσμου, αφιερωμένο σε συγγραφέα)
Εικόνα 21. Εστιατόριο στη Νέα Πόλη
Στην πόλη του Εδιμβούργο πλανάται μία δυαδικότητα, αλλά όχι αυτή του καλού και του κακού όπως συμβαίνει στους ήρωες του Στίβενσον, Δρ. Τζέκιλ και του κυρίου Χάιντ, αλλά του παρελθόντος και του παρόντος, του παλιού και του νέου, του φανταστικού και του πραγματικού, του απόκοσμου και του γήινου, του φυσικού και του μεταφυσικού, του ρομαντισμού και της λογικής.
Περπατώντας στη πόλη έχεις την αίσθηση ότι μπαίνεις μέσα σε μία υπέροχη σκηνή θεάτρου όπου παίζεται ένα παραμύθι και ξαφνικά γίνεσαι ηθοποιός αλλά και θεατής την ίδια στιγμή. Iστορίες για τη γειτονιά που ήταν κάποτε τόπος εκτέλεσης αλλά και πεδίο δράσης των δολοφόνων Μπέρκ και Χέϊρ, οι οποίοι σκότωναν ανυποψίαστους περαστικούς και πωλούσαν τα πτώματα στην Ιατρική Σχολή της πόλης... και είναι τώρα κέντρο της νυχτερινής ζωής (Grassmarket), ή για τη σπηλιά κάτω από την κορυφή του λόφου Arthur Seat, όπου βρέθηκαν 17 μικρά ξύλινα φέρετρα και ήταν πηγή έμπνευσης για την πλοκή μυθιστορήματος του Ιαν Ράνκιν («Οι καταρράκτες»), σε μεταφέρουν ξαφνικά σε άλλες εποχές μυστηρίου και περιπέτειας όπως επίσης συναντάται στα γοτθικά μυθιστορήματα του Σερ Γουόλτερ Σκοτ.
Εικόνα 22. GrassMarket
Eικόνα 23. Πανοραμική άποψη της πόλης από τον λόφο γνωστό ως «Κάθισμα του Αρθρούρου» - «Αrthur's Seat»)
Ακόμη και το εσωτερικό ενός μικρού κόκκινου καφέ, το «Elephant House», σχεδόν απέναντι από το Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας έχει τη δική του ιστορία μια και εκεί η J.K. Rowling, σ'ένα τραπεζάκι του πάνω ορόφου, έγραψε τα δύο πρώτα βιβλία του Χάρι Πότερ.
Τα νεκροταφεία αποτελούν αυτοτελή αξιοθέατα και ξεναγήσεις, όπου ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ιστορίες για στοιχειωμένες φιγούρες όπως του George MacKenzie στο νεκροταφείο του Greyfriar Kirkyard, για αρπαγές πτωμάτων, για φαντάσματα και ξωτικά αλλά και με σπουδαίες προσωπικότητες που είναι θαμμένες σ'αυτά.
Στο λιμάνι Leith, ζωντανή γειτονιά, κέντρο διασκέδασης και περιπάτου βρίσκεται από το 1997 αγκυροβολημένο το βασιλικό γιωτ «Britania» όπου ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μία γεύση για το πώς ζούσαν εν πλω τα μέλη της βασιλικής οικογένειας.
Εικόνα 24. Το βασιλικό γιωτ «Britania
Eικόνα 25. Η επίσημη τραπεζαρία των 56 ατόμων, του γιωτ «Britania»
Όποιος επισκεφθεί το Εδιμβούργο, νιώθει την ανάγκη να γυρίσει πίσω ξανά. Μία φορά δεν είναι αρκετή για αυτήν την πανέμορφη πόλη, της οποίας η αύρα, οι ιστορίες και τα θέλγητρα της σε τραβάνε σαν μαγνήτης.
Εικόνα 26. Δύση του ήλιου από τον Calrton Hill.
Και αφήνοντας πίσω την Αθήνα του Βορρά, φτάνουμε στην Αθήνα του... Νότου, την Αθήνα μας.
Eικόνα 27. Αθήνα. Θέα της δύσης του ηλίου και της ανατολής του φεγγαριού από τον λόφο του Αρείου Πάγου.
Παρόλη τη μεγάλη μου αγάπη για τη χώρα και την πόλη μου και χωρίς τάση ξενομανίας ή αντίληψης ότι το εξωτερικό είναι πανάκεια και εκεί όλα βαίνουν καλώς, είναι αδύνατον ν' αποφευχθεί η σύγκριση ανάμεσα σε μερικά μικρά αυτονόητα πράγματα, τα οποία για εμάς εδώ φαντάζουν αδιανόητα, καθώς και την γενικότερη εικόνα της Αθήνας σε σχέση με τις άλλες πόλεις και στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Εδιμβούργο.
Παρόλο που καμία πόλη δεν είναι τέλεια και η κάθε μία έχει τα προβλήματά της, εκεί έχεις την αίσθηση ότι υπάρχει σεβασμός στον πολίτη αλλά και στον τουρίστα.
Υπάρχει μία τάξη και μία οργάνωση η οποία είναι εις όφελος και των κατοίκων, κάνοντας έτσι την καθημερινότητά τους ανθρώπινη, εν αντιθέσει με τη δική μας η οποία τεστάρει συνεχώς την αντοχή του νευρικού μας συστήματος.
Υπάρχει η αίσθηση της εξέλιξης, ενώ εδώ κυριαρχεί η αίσθηση της... ταχείας οπισθοδρόμησης.
Υπάρχει ένας σεβασμός στη πολιτιστική κληρονομιά, άσχετα αν τα μνημεία τους ίσως έχουν μικρότερη αξία από τα δικά μας και ο Παρθενώνας τους δεν είναι ο αυθεντικός αλλά προσπάθεια απομίμησής του.
Υπάρχει μία αξιοποίηση και του παραμικρού σημείου φυσικής ομορφιάς ή αξιοθέατου της πόλης τη στιγμή που εδώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Νεοκλασικά κτήρια τα οποία είχαν την τύχη και γλύτωσαν από το έγκλημα της κατεδάφισης, που έγινε στο όνομα της ανάπτυξης και του υποτιθέμενου εκμοντερνισμού, δεν έχουν την ίδια τύχη μπροστά στη μανία του απαίδευτου νεοέλληνα και ή καίγονται ή γίνονται.... καμβάδες» έκφρασης του... θυμού και της αμορφωσιάς του. Αγάλματα καταστρέφονται ή «φιλοτεχνούνται» από «γνωστούς-άγνωστους» προβληματικούς τύπους οι οποίοι μη έχοντας ιερό και όσιο θεωρούν μαγκιά την ισοπέδωση των πάντων και προσφάτως επέκτειναν τις δράσεις τους και στο Α' Νεκροταφείο, τόπο όπου παρελαύνει η ιστορία της Ελλάδας, με γλυπτά ανεκτίμητης αξίας.
Κτίρια ιστορικής σημασίας, όπως είναι η οικία που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κ. Παλαμάς, ή το κτήριο του Ελληνικού Ωδείου, αντιστέκονται με πείσμα μεν στη φθορά του χρόνου, αλλά τα κουφάρια τους είναι εικόνες θλιβερές. Ψηφιδωτά δάπεδα ρωμαϊκής κατοικίας παραμένουν αφύλακτα στον Εθνικό Κήπο, έρμαια των καιρικών συνθηκών και όχι μόνο, ενώ στο Εδιμβούργο ή σε οποιαδήποτε άλλη πόλη, θα ήταν αξιοθέατο προστατευμένο και για το οποίο θα πλήρωνες ένα αντίτιμο για να το δεις. Και δε χρειάζεται να σχολιαστεί ιδιαίτερα το γεγονός για τους αρχαιολογικούς τόπους που κλείνουν συχνά λόγω απεργίας των φυλάκων.
Εικόνα 28. Οδός Περιάνδρου 5 (κοντά στους Στύλους του Ολυμπίου Διός). Η ταμπέλα πάνω από την πόρτα γράφει: «Σ'αυτό το σπίτι πέθανε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, στις 27 Φεβρουαρίου 1943».
Εικόνα 29. Οδός Φειδίου 3. Κτήριο όπου στεγάστηκε το Ελληνικό Ωδείο
Εικόνα 30. Είναι τελικά μεγάλη δυστυχία αλλά και ατυχία να είσαι... άγαλμα σ'αυτή τη πόλη.
Εικόνα 31. Οδός Κλάδου στην Πλάκα
Εικόνα 32. «Φιλοτεχνημένες στήλες αγαλμάτων»
Εικόνα 33. Ρωμαϊκό μωσαϊκό (τμήμα του δαπέδου ρωμαϊκής έπαυλης) το οποίο ανακαλύφθηκε το 1846 στο βόρειο μέρος του Εθνικού Κήπου κοντά στην είσοδο της Βασ. Σοφίας.
Για την Αθήνα έχουν γραφτεί χιλιάδες τραγούδια, εξυμνώντας την ομορφιά της, την ιστορία της, τον καιρό της. Με μεγάλη μου όμως θλίψη διαπιστώνω ότι, όσον αφορά την ομορφιά, οι στίχοι αυτοί πλέον απέχουν της πραγματικότητας.
Ναι, υπάρχουν υπέροχες γωνιές και γειτονιές και κάποιος που θέλει και ξέρει σίγουρα θα τις ανακαλύψει, αλλά η Αθήνα έχει καταντήσει μία πόλη αφιλόξενη, ακαλαίσθητη και αγχωτική η οποία δίνει την εντύπωση ότι αδιαφορεί παντελώς για τους κατοίκους της, αλλά και οι κάτοικοί της για αυτήν. Στο κέντρο κυριαρχούν εικόνες εγκατάλειψης, βρωμιάς, αταξίας, μιζέριας, κατάθλιψης οι οποίες κάνουν άλλες πόλεις με το ίσως όχι τόσο αξιόλογο ιστορικό παρελθόν στις πλάτες τους να φαντάζουν κούκλες και δικαίως!
Εικόνα 34. Αναφιώτικα
Εικόνα 35. Αποψη της Πλατείας Μοναστηρακίου, της Πλάκας, των Αναφιώτικων
Εικόνα 36. Οδός Σόλωνος
Εικόνα 37. Σκηνή εξαθλίωσης, πόνου, εγκατάλειψης - μπουνιά στο στομάχι
Εικόνα 38. «Εργα» βανδάλων που παίχτηκαν στο Σινεμά Αττικόν και Απόλλων
Εικόνα 39. Κτήριο της Αρχαιολογικής Εταιρείας επί της οδού Πανεπιστημίου
Το μόνο που σώζει κάπως τηn κατάσταση είναι ο καλός μας ο καιρός, ο ήλιος, το φως και το μοναδικό χρώμα του αττικού ουρανού. Αυτά όμως δεν είναι δικαιολογίες και ούτε αρκούν πλέον ώστε να παραβλεφθούν όλα τα υπόλοιπα κακώς κείμενα.
Η Αθήνα πρέπει επειγόντως να βρει ξανά τον χαρακτήρα της και την χαμένη της αίγλη.
Γιατί διαφορετικά, παραφράζοντας τον ποιητή.... τα αγάλματα δεν θα είναι πια συντρίμμια, αλλά συντρίμμια είμαστε εμείς... και θα παραμείνουμε, αν συνεχίσουμε έτσι.
Εικόνα 40. Εικόνα που κρατάει ακόμη την ελπίδα ζωντανή για κάτι καλύτερο!