Ήταν ο Μάο Τσε Τουνγκ που καθιέρωσε τη ρήση «Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση». Για τις επαναστατικές του βλέψεις, η αβεβαιότητα κι η απόγνωση πρόσφεραν γόνιμο έδαφος για στρατολογήσεις απελπισμένων. Στην Ελλάδα του 2015, οι άγριες συνθήκες της «αναταραχής» δημιουργούν ευκαιρίες για καινοτομίες που εδράζονται στην κοινωνία, στις πρωτοβουλίες των πολιτών, στα νέα ρεύματα πρωτοπόρων δημιουργών.
Σε αυτό το τοπίο η Θεσσαλονίκη έχει αυτοαναιρέσει τα ισχυρά της πλεονεκτήματα: γεωγραφικά, ιστορικά και αναπτυξιακά. Έχει αποδεχθεί μοιρολατρικά την παρακμή της πολύ πριν την Κρίση, όταν καταναλώθηκαν οι πόροι για την περιβόητη «διείσδυση» στα Βαλκάνια, όταν αφυδατώθηκαν οι λειτουργίες του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού, όταν πάγωσαν τα έργα υποδομής στην πόλη.
Παρά τη χαρισματική φυσιογνωμία του δημάρχου της Γιάννη Μπουτάρη, που τόνωσε δραστικά την τουριστική κίνηση, η Θεσσαλονίκη δεν απέκτησε ηγεσία ικανή να χαράξει μια συμπαγή στρατηγική, όσο το δυνατόν αυτόνομη σε σχέση με την πρωτεύουσα. Αποσπασματικές κινήσεις, αρνητική πολυφωνία, μίζεροι ανταγωνισμοί προσωπικοτήτων και φορέων. Ουδεμία σχέση με τα όσα θα ήταν φυσιολογικά σε μια μέση ευρωπαϊκή πόλη, που διεκδικεί ρόλο στον διεθνή ανταγωνισμό.
Ωστόσο, σήμερα ένα άλλο αφήγημα αρχίζει να γράφεται μέσα στις οριακές συνθήκες των capital controls. Δεν υπάρχει πια πίστη ότι κάποιοι «από πάνω» μπορούν να αλλάξουν τη διαδρομή της πόλης. Πολιτικό προσωπικό, κράτος, αυτοδιοίκηση, δημοκρατικοί θεσμοί σε πλήρη ανυποληψία. Τι απομένει; Λύσεις να δοθούν «από κάτω». Με συντεταγμένο τρόπο.
Στη Θεσσαλονίκη λοιπόν, πολίτες επιστρατεύουν τη φαντασία και την ενεργητικότητά τους και με πλήρη σεβασμό στις διάσπαρτες πρωτοβουλίες συνθέτουν «Κυψέλες Δημοκρατίας». Σε αυτές εναποθέτουν τις ιδέες τους για κοινές δραστηριότητες, δημιουργούν ομάδες εργασίας και συνεννοούνται για να επιτύχουν ποιοτικά αποτελέσματα. Σε αυτές διαμορφώνονται σχέδια και προοπτικές. Επανέρχεται στο προσκήνιο ο διεθνής ρόλος της Θεσσαλονίκης τόσο στα Βαλκάνια όσο και στο παγκόσμιο χωριό.
Με αυτόν τον τρόπο κτίζονται νέες, αντιιεραρχικές δομές. Από γειτονιά σε γειτονιά μεταφέρονται εμπειρίες και πρακτικές, ενώ ανθρώπινα, διεπιστημονικά δίκτυα αναλαμβάνουν να καταστήσουν τις λειτουργίες κάθε «κελιού» της κυψέλης συνεκτικές και ανθεκτικές στο χρόνο.
Είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί η απήχηση αυτής της κοινωνικής καινοτομίας, που είναι καρπός μιας διετούς επεξεργασίας από δημοσιογράφους, στελέχη φορέων και πανεπιστημιακούς ερευνητές. Εγκαινιάστηκε άλλωστε επίσημα μόλις την Παρασκευή 24 Ιουλίου, ανήμερα της 41ης επετείου της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, με την παρουσία στη Θεσσαλονίκη του στρατηγικού αναλυτή κ. Νίκου Λυγερού.
Σε κάθε περίπτωση η πόλη περνά σε μια φάση ωριμότητας για να αξιοποιήσει τα προσφερόμενα μέσα του 21ου Αιώνα, ανατρέποντας αντιλήψεις, πρακτικές και νοοτροπίες του προηγούμενου.