Η σύγκλιση της Διάσκεψης των Προέδρων την περασμένη Τετάρτη (19.10.2016) έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά τριών άλλων άκαρπων συνεδριάσεων του ίδιου οργάνου (στις 19.1.2016, 1.2.2016 και 9.2.2016), με αντικείμενο τη συγκρότηση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.).
Ο προβληματισμός που γεννάται σχετικά από την μέχρι τούδε και επί μακρόν άρνηση της αντιπολίτευσης να συναινέσει στη συγκρότηση του Ε.Σ.Ρ., συνοψίζεται στη θέση του εξής ερωτήματος: Η συγκρότηση, εν γένει μίας ανεξάρτητης αρχής και εν προκειμένου του Ε.Σ.Ρ., εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των κομμάτων ή μήπως υφίσταται συνταγματική υποχρέωση να συναινέσουν στο διορισμό νέας διοίκησης;
Σύμφωνα με το άρθρο 101Α του Συντάγματος, ο διορισμός των ανεξάρτητων αρχών διενεργείται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, με πλειοψηφία τουλάχιστον των 4/5 των μελών αυτής. Στο όργανο αυτό, κατά το άρθρο 13 του Κανονισμού της Βουλής, πλειοψηφεί η εκάστοτε συμπολίτευση, χωρίς, ωστόσο, τα μέλη αυτής να μπορούν να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία των 4/5, δίχως τη σύμπραξη της αντιπολίτευσης. Η κατάστρωση της συνταγματικής αυτής διάταξης, που αποτυπώνει την αρχή της συναίνεσης που διέπει το αναθεωρητικό διάβημα του 2001, εγκυμονούσε έναν προβλέψιμο στον αναθεωρητικό νομοθέτη, αλλά πάντως μη ηθελημένο, κίνδυνο: τη μη επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των δύο μειζόνων πολιτικών κομμάτων, με συνέπεια την de facto «θέση σε αργία» μίας ανεξάρτητης αρχής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της και τη λειτουργία του κράτους δικαίου.
Ενώπιον της πραγμάτωσης του κινδύνου αυτού βρισκόμαστε σήμερα: Σε διαδοχικές συνεδριάσεις της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, όπως ήδη προαναφέρθηκε, επιβεβαιώθηκε η αδυναμία συγκρότησης του Ε.Σ.Ρ, λόγω μη σύμπραξης ιδίως της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με αποτέλεσμα από την αρχή περίπου του έτους να μην υφίσταται νόμιμα συγκροτημένο Ε.Σ.Ρ., καθώς η θητεία όλων των μελών, πλην ενός, έχει λήξει.
Το αδιέξοδο στο οποίο έχουμε φτάσει δεν θα μπορούσε να καλυφθεί ει μη μόνον δια του διορισμού νέων μελών, κατόπιν συμφωνίας συμπολίτευσης και αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Διάσκεψη των Προέδρων. Περιθώριο για εναλλακτική λύση όπως π.χ. παράταση της ήδη ληξάσης θητείας δεν διαφαίνεται. Η αρχική θητεία όλων των μελών του Ε.Σ.Ρ., πλην ενός, έχει προ πολλού λήξει, ώστε να μην μπορεί γίνει λόγος για εύλογο χρόνο παράτασης αυτής, δοθέντος ότι κατά την νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας «μετά την πάροδο του ευλόγου χρόνου, το Σύνταγμα δεν ανέχεται πλέον την παράταση της θητείας των μελών της ανεξάρτητης αρχής, η δε ανεξάρτητη αρχή δεν διαθέτει, από το χρονικό αυτό σημείο και εφεξής, νόμιμη συγκρότηση» (ΣτΕ 3515/2013).
Η αξιωματική αντιπολίτευση χρησιμοποιεί ως επιχείρημα για την μη σύμπραξη της, την, κατά την κρίση της, αντισυνταγματικότητα του άρθρου 2Α του νόμου 4339/2015 για τον αριθμό και τον τρόπο χορήγησης των αδειών τηλεοπτικών παροχών εθνικής εμβέλειας, αξιώνοντας ως όρο την κατάργησή του. Και ναι μεν το εν λόγω επιχείρημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εντάσσεται θεμιτώς στους όρους της πολιτικής αντιπαράθεσης, που χαρακτηρίζουν το πολιτικό μας σύστημα, αθεμίτως, ωστόσο, προβάλλεται ως λόγος για τη μη συγκρότηση του Ε.Σ.Ρ.
Το αδιέξοδο στο οποίο έχουμε φτάσει δεν θα μπορούσε να καλυφθεί ει μη μόνον δια του διορισμού νέων μελών, κατόπιν συμφωνίας συμπολίτευσης και αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Διάσκεψη των Προέδρων.
Οι διατάξεις του άρθρου 101Α του Συντάγματος υποχρεώνουν τα πολιτικά κόμματα στην εξεύρεση λύσης για τη συγκρότηση των ανεξάρτητων αρχών. Συνιστούν κανονιστικές επιταγές. Το Σύνταγμα δεν αναφέρεται σε μία πραγματικότητα διαπιστώσιμη ή μη, ούτε διατυπώνει υποδείξεις, παραινέσεις, οδηγίες ή συμβουλές, αλλά ορίζει τι επιβάλλεται, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται. Κατά τη γνωστή ρήση του Sieyes, το Σύνταγμα «είναι ένα σώμα υποχρεωτικών κανόνων αλλιώς δεν είναι τίποτα». Κοντολογίς, η εν γένει στάση της αντιπολίτευσης απέναντι στον «νόμο Παππά» δεν μπορεί επ' ουδενί να υποσκελίσει τη συνταγματική υποχρέωση περί συγκρότησης του Ε.Σ.Ρ.
Το πολιτικό σύστημα έχει περιθώρια συναίνεσης, όταν υπάρχει αντίστοιχη βούληση. Στις 20 Ιουλίου και με πλειοψηφία πολύ μεγαλύτερη της προβλεπόμενης από το Σύνταγμα των 4/5 των μελών της Διάσκεψης των Προέδρων, ορίστηκε ο νέος Συνήγορος του Πολίτη. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν, λοιπόν...