Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη αντίδραση - συνήθως με μια δόση δυσπιστίας ή και ειρωνείας όταν απαντώ στην επίσης συνηθισμένη ερώτηση «τι δουλειά κάνεις;».
Είμαι μουσικοθεραπεύτρια. Ένα επάγγελμα καθόλου συνηθισμένο και αρκετά παρεξηγημένο στην Ελλάδα. Συνήθως συγχέεται με τη διδασκαλία μουσικής στην ειδική αγωγή, new age πρακτικές με gong, κρυστάλλινα μπολ και συμπαντικά διαπασών, την ακρόαση μουσικής από ηχεία σε δωμάτια νοσοκομείων και cd μουσικής που υπόσχονται χαλάρωση και όξυνση του νου.
Με αφορμή την 3η Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικοθεραπείας, σήμερα Τρίτη 15 Νοεμβρίου, θα προσπαθήσω να εξηγήσω με λέξεις μια θεραπευτική προσέγγιση που βασίζεται στο να μην τις έχει ανάγκη.
Τι είναι τελικά η Μουσικοθεραπεία;
Η Μουσικοθεραπεία, μια από τις Θεραπείες μέσω Τέχνης, είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας εξειδικευμένος θεραπευτής βοηθά τον θεραπευόμενο να βελτιώσει την υγεία και την ποιότητα της ζωής του, χρησιμοποιώντας μουσικές εμπειρίες και τις σχέσεις που προκύπτουν μέσα από αυτές ως καταλύτη της αλλαγής.
Στη Μουσικοθεραπεία δεν αντιλαμβανόμαστε τη μουσική ως «φάρμακο», ως κάτι δηλαδή που θα μας απαλλάξει «μαγικά» από το πρόβλημα που μας βασανίζει. Βασιζόμαστε στο συνδυασμό της δημιουργικής διαδικασίας και της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Η μουσική δε μας «θεραπεύει» αλλά γίνεται ένα ερέθισμα που κινητοποιεί και επηρεάζει, ένα εργαλείο επικοινωνίας που συνδέει και ένα μέσο που εκφράζει και εμπεριέχει σκέψεις και συναισθήματα
Η θεραπευτική σχέση χτίζεται μέσα από την αυθόρμητη παραγωγή μουσικής με μουσικά όργανα, τη φωνή και το σώμα. Παίζουμε, δηλαδή, μαζί μουσική, αυτοσχεδιάζουμε ή αλλιώς «μουσικοτροπούμε». Επιπλέον, και πάντα σύμφωνα με τις ανάγκες των συμμετεχόντων, μπορεί να ακούσουμε μουσική, να δημιουργήσουμε τραγούδια, να συζητήσουμε. Δεν ενδιαφερόμαστε για το αισθητικό αποτέλεσμα αλλά κυρίως για τη δημιουργία μιας μουσικής γλώσσας, που αντανακλά τη ψυχοσυναισθηματική και σωματική κατάσταση του θεραπευόμενου και του επιτρέπει μια ουσιαστική επικοινωνία με τον εαυτό και τους γύρω του.
Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου θα νιώσει την αποδοχή, την ασφάλεια και την υποστήριξη να πειραματιστεί, να εκφραστεί, να φερθεί και να υπάρξει με νέους τρόπους, να επεξεργαστεί όσα τον βασανίζουν και ίσως τελικά να ανακαλύψει ένα νέο πιο πρόσφορο δρόμο.
Σε ποιους απευθύνεται η Μουσικοθεραπεία;
Στην Ελλάδα η Μουσικοθεραπεία δυστυχώς θεωρείται μια παρέμβαση που αφορά κυρίως την ειδική αγωγή και ανθρώπους με αυτισμό. Στην πραγματικότητα όμως έχει πολύ περισσότερες εφαρμογές και μπορεί να είναι χρήσιμη σε έναν άνθρωπο από την πρώτη έως την τελευταία στιγμή της ζωής του, ειδικά όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες:
Σε ένα πρόωρο νεογέννητο που χρειάζεται να ρυθμίσει τους χτύπους της καρδιάς του, σε μια μητέρα με επιλόχειο κατάθλιψη που δυσκολεύεται να συνδεθεί με το μωρό της, σε ένα παιδί που δυσκολεύεται να διαχειριστεί το διαζύγιο των γονιών του, σε έναν άνθρωπο που αναρρώνει από εγκεφαλικό, σε κάποιον άλλο που έχει κουραστεί από τη πίεση της δουλειάς του, σε έναν ηλικιωμένο με άνοια, σε μια οικογένεια που διαχειρίζεται την απώλεια...
Η Μουσικοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ανθρώπους που αδυνατούν, δυσκολεύονται ή φοβούνται να επικοινωνήσουν λεκτικά ή νιώθουν ότι οι λέξεις δεν αρκούν για να περιγράψουν όσα αισθάνονται γιατί τους επιτρέπει να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν και να επεξεργαστούν την εμπειρία τους.
Είναι η Μουσικοθεραπεία μια αξιόπιστη θεραπευτική προσέγγιση;
Τα τελευταία χρόνια η έρευνα στη Μουσικοθεραπεία έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα - με την ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων διδακτορικού και μεταδιδακτορικού επιπέδου - με αποτέλεσμα να θεωρείται πλέον μια ερευνητικά τεκμηριωμένη θεραπευτική προσέγγιση. Μια αναλυτική παρουσίαση της πιο σύγχρονης επιστημονικής έρευνας μπορεί να βρεθεί στην «Τράπεζα Τεκμηρίωσης» του οργανισμού Nordoff Robbins.
Πώς μπορώ να βρω ένα μουσικοθεραπευτή;
Ένας μουσικοθεραπευτής πρέπει να έχει ολοκληρώσει ένα αναγνωρισμένο πανεπιστημιακό πρόγραμμα σπουδών στη Μουσικοθεραπεία, που συνήθως περιλαμβάνει θεωρητικά μαθήματα (όπως αναπτυξιακή ψυχολογία, ψυχοπαθολογία, θεωρητικές προσεγγίσεις, τεχνικές έρευνας κ.α.), μαθήματα κλινικού αυτοσχεδιασμού, πρακτική εξάσκηση με διαφορετικούς πληθυσμούς, ομαδική και ατομική εποπτεία αλλά και προσωπική ψυχοθεραπεία.
Τα παραπάνω είναι απαραίτητα εφόδια ώστε να στηρίζουμε τη θεραπευτική διαδικασία με γνώση, ευαισθησία, ενσυναίσθηση, δημιουργικότητα και ευελιξία και να ανταποκρινόμαστε με ασφάλεια και υπευθυνότητα στις ανάγκες των θεραπευόμενων.
Μέσω του ιστότοπου του Ελληνικού Συλλόγου Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών μπορεί κανείς να βρει μουσικοθεραπευτές που πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις
Για το τέλος
Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι είναι πραγματικά η Μουσικοθεραπεία αν δεν την δοκιμάσει, μιας και δεν μπορεί να περιγραφεί μόνο με λέξεις. Ωστόσο, άνθρωποι που έχουν βοηθηθεί από αυτή προσπαθούν συχνά να μοιραστούν τις εμπειρίες τους:
«είναι καθαρτική η αίσθηση όταν παίζουμε, το πως νιώθω κάτι και μετά γίνεται μουσική», «ένιωθα ο εαυτός μου και ήθελα να νιώθω έτσι και όταν φύγω από εδώ», «μου κάνει ακόμη εντύπωση πως συνειδητοποιώ κάτι για πρώτη φορά την ώρα που αυτοσχεδιάζω χωρίς να το έχω επεξεργαστεί νοητικά», «έχω αδυναμία να με καταλάβω αλλά όταν παίζω η διάθεση μου φαίνεται ξεκάθαρα», «όταν έπαιζα ότι ήταν κρυμμένο ήρθε στην επιφάνεια».
Και ένα 9χρονο αγόρι στην τελευταία του συνεδρία:
«εγώ λοιπόν την κάνω από εδώ
μα τα τραγούδια μου δεν θα φύγουν ποτέ από δω μέσα, yo!»