Είναι γνωστές οι μέχρι σήμερα επιλογές των εμπλεκομένων αρχών (Πολιτεία, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πανεπιστημιακοί και άλλοι φορείς πχ. Tεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (TΠΠΛ) ) για την ανάδειξη και προώθηση της «μεταλλευτικής» πόλης του Λαυρίου. Η ολοκλήρωση και ανάδειξη των μουσείων (ορυκτολογικό, αρχαιολογικό αλλά και τεχνολογικό μουσείο) αποτελούν την κύρια επιλογή. Πρόσφατα γιορτάστηκαν τα 30 χρόνια λειτουργίας του Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου ενώ υπάρχει και το μουσείο Καμάριζας, ακριβώς δίπλα από το φρέαρ Σερπιέρι Νο1. Και επίσης πρόσφατα εγκρίθηκαν από το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής η σύναψη και οι όροι σχεδίου Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Αττικής και του ΕΜΠ για την υλοποίηση του έργου «Μουσείο Μεταλλείας - Μεταλλουργίας Λαυρίου στο διατηρητέο συγκρότημα Μηχανουργείου στο ΤΠΠΛ. Με την παρατήρηση ότι ήδη το ΤΠΠΛ συμπλήρωσε το καλοκαίρι τα 20 χρόνια λειτουργίας του υπό την διοίκηση του ΕΜΠ... Επιπλέον εκκρεμεί το ζήτημα ένταξης της Λαυρεωτικής στο Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, για το οποίο είχε το 2008-09 κατατεθεί σχετικός φάκελος υποψηφιότητας (IΓΜΕ, Γ΄ΚΠΣ) αλλά δυστυχώς το αίτημα δεν ευοδώθηκε τότε σε πρώτη φάση λόγω ελλείψεων του σχετικού φακέλου.
Φρέαρ Σερπιέρι
Το ζήτημα είναι ότι όλες οι παραπάνω αξιόλογες κινήσεις έχουν «χαμηλή κινητική» αλλά και χαμηλή απόδοση τουλάχιστον για την παρούσα περίοδο. Με απλά λόγια, αργούν να δώσουν απτά αποτελέσματα για τον πολίτη και ειδικότερα τον Λαυριώτη, τον πολίτη του Λαυρίου, ο οποίος υποφέρει από τη δυσπραγία και την ανεργία..
Τη διαφορά θα έκανε ένα θεματικό μεταλλευτικό πάρκο στο Λαύριο, ανάλογο με το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας-Vagonetto (μοναδικό στον τόπο μας μέχρι σήμερα), το οποίο όμως θα είχε και πολλές διαφορές και συμβολισμούς σε μεγάλο βαθμό διαφορετικούς από εκείνο. Κι αυτό διότι το Λαύριο αποτελεί μοναδικό παράδειγμα γεω-μεταλλευτικής κληρονομιάς, ενδεχομένως και σε παγκόσμιο επίπεδο, που συνδυάζει το αρχαίο με το νεώτερο, τη γεωλογία/κοιτασματολογία με το ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, τα ορυκτά του που αποτελούν μια επιστήμη αλλά και μια ιστορία ορυκτοθηρίας από μόνα τους, την μεταλλευτική επιστήμη με τον εμπλουτισμό και την μεταλλουργία σε διαχρονικό επίπεδο, τον γεω-τουρισμό με τον μεταλλευτικό τουρισμό και την βιομηχανική αρχαιολογία. Και όλα αυτά με μια εκπληκτική ιστορική και μνημειακή πυκνότητα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση ούτε κατακερματισμό.
Vagonetto
Στόχος ενός θεματικού πάρκου στο Λαύριο είναι, όχι μόνο να παρουσιάσει την λειτουργία ενός (υπόγειου) μεταλλείου, αλλά να ενημερώσει, να ψυχαγωγήσει και να εκπαιδεύσει κυρίως τις καινούργιες γενιές πάνω στην ιστορία του μεταλλευτικού Λαυρίου και των ανθρώπων που εργάστηκαν σε αυτό, τιμώντας και προβάλλοντας την τεράστια μεταλλευτική/μεταλλουργική ιστορία του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μάλιστα εδώ θα μπορούσε πέραν της δυνατότητας του επισκέπτη να γνωρίσει βήμα-βήμα τη διαδικασία εξόρυξης και μεταλλουργίας, να υπάρξει μια διαχρονική παρουσίαση των διαφόρων ιστορικών φάσεων εξέλιξης της μεταλλευτικής ιστορίας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την διαμόρφωση ενός Εκθεσιακού Χώρου Μεταλλευτικής/Μεταλλουργικής Ιστορίας ο οποίος θα συνοδεύεται από την διαδραστική πτέρυγα Ψηφιακής Τεχνολογίας.
Εννοείται ότι ο στόχος θα εξειδικεύεται στον εναλλακτικό τουρισμό, τη Μεταλλευτική Περιήγηση, το μαθητικό, φοιτητικό αλλά και γενικότερο τουρισμό, ο οποίος για πολλούς λόγους αναμένεται πολύ μεγαλύτερος από τους 10.000 περίπου επισκέπτες που δέχεται σε ετήσια βάση στο Vagonetto, κάτι που ήδη αποτελεί μεγάλη επιτυχία για την γεωγραφική θέση και το target group του συγκεκριμένου πάρκου. Αν μάλιστα συνδυαστεί με κατάλληλες γεωδιαδρομές, την ανάπτυξη εργαλείων γεωπληροφορικής και με περιήγηση στα μουσεία, τα ιστορικά μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, μπορεί να προσφέρει ένα σημαντικότατο τουριστικό προϊόν, υψηλής ποιότητας, μια πολύπλευρη βιωματική και εκπαιδευτική εμπειρία σε νέους, μαθητές, εκπαιδευτικούς και οικογένειες, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και της ιστορίας της περιοχής της Λαυρίου.
Η ήδη υπάρχουσα (εν υπνώσει) πρόταση για ένταξη στο καθεστώς της UNESCO περί γεωπάρκων, η οποία δεν έχει ακόμη επικαιροποιηθεί, είναι αρκετά μαξιμαλιστική και παρότι εφικτή με βάση τα θεσμοθετημένα κριτήρια σε παγκόσμιο επίπεδο, ωστόσο δε θα επιλύσει από μόνη της τα μεγάλα ζητούμενα του σημερινού Λαυρίου, μη αποτελώντας άμεσο κίνητρο για την περαιτέρω τουριστική ανάδειξη του χώρου. Η ένταξη αυτή με τα αυστηρά κριτήρια λειτουργίας της UNESCO, δεν αποτελεί τουριστικό προϊόν, αλλά περισσότερο έναν χώρο παρατήρησης, περισυλλογής και επιστημονικής μελέτης, ένα υπαίθριο μουσείο που πρέπει να το περπατήσει κανείς, να εστιάσει σε αυτό, να θαυμάσει και να μάθει από αυτό, όχι όμως να το «πουλήσει» προσβλέποντας σε λογικό κέρδος. Ο φορέας διαχείρισης ενός Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO, επίσης, δε θα συμμετέχει άμεσα στην πώληση γεωλογικών αντικειμένων, όπως απολιθώματα, ορυκτά και διακοσμητικά πετρώματα κλπ. Επιπλέον, η συγκεκριμένη αναγνώριση/ένταξη δεν αποτελεί νομικό εργαλείο προστασίας, το οποίο θα πρέπει να διασφαλισθεί με την κατάλληλη ένταξη στην εθνική νομοθεσία.
Αντίθετα, ένα θεματικό πάρκο, σε συνδυασμό μάλιστα με ένα ενιαίο ορυκτολογικό μουσείο στην περιοχή, θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά και περισσότερο άμεσα, διαμορφώνοντας ένα προϊόν εναλλακτικού τουρισμού για την πόλη του Λαυρίου. Το οποίο θα συμβάλλει προφανώς, όπως και το γεωπάρκο, στην δημιουργική ανάδειξη της μεταλλευτικής ιστορίας του Λαυρεωτικού χώρου (γεωλογία, μεταλλοφορία, κοιτασματολογία, ορυκτά με αισθητική αξία ή που έτυχαν παραγωγικής εκμετάλλευσης - μεταλλεύματα), καθώς και στη συγκριτική παρουσίαση της αρχαίας και νεότερης μεταλλευτικής - μεταλλουργικής τεχνικής, η οποία χρονολογείται από το 3000 π.Χ. Ταυτόχρονα όμως θα μπορεί να αποτελέσει και ένα τουριστικό προϊόν ποιότητας, χωρίς τεράστιες δαπάνες αρχικής επένδυσης, αλλά με σημαντική ανταποδοτική αξία, που εναπόκειται στον φορέα διαχείρισής του να διατηρήσει υψηλά επίπεδα ποιότητας παροχών προς τον επισκέπτη.
Για τη χωροθέτησή του υπάρχουν πολλές δυνατότητες σε εξοφλημένες στοές κατάλληλες για το σκοπό αυτό: για παράδειγμα, το ορυχείο Πλάκας όπου η στοά αρθ. 80 διαθέτει όλες τις προδιαγραφές αλλά και το φρέαρ Σερπιέρι στη Καμάριζα, όπου η ξενάγηση μπορεί να συνδυαστεί και με την κάθοδο σε διάφορα επίπεδα μεταλλευτικής εκμετάλλευσης. Οι βοηθητικοί χώροι που θα απαιτηθούν (χώρος στάθμευσης, Κέντρο Υποδοχής και Πληροφόρησης κλπ) είναι χαμηλού και ελεγχόμενου κόστους. Σε κάθε περίπτωση και σε μέγιστη απόσταση 2-3 χιλιόμετρα βρίσκονται τόσο τα θεματικά μουσεία της περιοχής, όσο και επισκέψιμοι χώροι υψηλής γεωλογικής και αρχαιολογικής αξίας καθώς και το αρχαίο θέατρο Θορικού.
Στοά 80, Πλάκα, Λαύριο
Μάλιστα το θεματικό πάρκο θα μπορούσε και να χωροθετηθεί ανεξάρτητα από το ευρύτερο Γεωπάρκο, από θεσμική άποψη. Απαιτείται μια απλή νομοθετική πρόβλεψη στον Μεταλλευτικό Κώδικα (ΜΚ), η οποία μάλιστα έχει ήδη δρομολογηθεί και επιπλέον φυσικά να εγκριθούν ο ειδικός κανονισμός λειτουργίας και ασφαλείας σύμφωνα με τον ΚΜΛΕ (άρθρο 48) ώστε να τηρούνται όλες οι προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας. Ο υπόγειος χώρος πρέπει να διαμορφωθεί κατάλληλα, όπως επιτάσσει η μεταλλευτική νομοθεσία και οι διεθνείς προδιαγραφές (ξεσκάρωμα, τοποθέτηση «αγκυρίων» και πλεγμάτων, έξοδοι ασφαλείας κλπ). Όσον αφορά το προσωπικό να υπάρχει μέριμνα ετήσιας εκπαίδευσης στις σωστές πρακτικές ελέγχου και ορθής λειτουργίας της στοάς, χρήσης ατομικών μέσων προστασίας κλπ. Επίσης, ο μηχανοκίνητος και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, όπως και οι συνθήκες της στοάς θα πρέπει να επιθεωρούνται συστηματικά από ειδικά καταρτισμένο προσωπικό, έχοντας ως γνώμονα τη διασφάλιση της ασφάλειας και υγιεινής των επισκεπτών και του προσωπικού.
Με τον τρόπο αυτό θα αποφευχθούν σε μεγάλο βαθμό και τα ζητήματα λαθρο-περιηγήσεων οι οποίες γίνονται σήμερα, χωρίς εξουσιοδότηση από καμία αρχή, με απώλειες σε δημόσια και δημοτικά έσοδα αλλά και ανυπολόγιστους κινδύνους για την ασφάλεια και τη ζωή των περιηγούμενων, των ξεναγών αλλά και του περιβάλλοντος. Αρκεί να το πιστέψουν οι αρμόδιες αρχές και κυρίως οι άνθρωποι και να αφιερωθούν σε αυτό. Όπως γίνεται σε όλα τα ζητήματα...