Νύχτα 31ης Δεκεμβρίου 1958 προς 1η Ιανουαρίου 1959 στην κουβανική πρωτεύουσα. Στους δρόμους σηκώνεται αντάρα. Σιγά - σιγά πυκνώνουν φωνές. Οι πλούσιοι Δυτικοί εγκαταλείπουν το ρεβεγιόν τους, μαζεύουν άρον - άρον τα τιμαλφή τους και ψάχνουν το αεροπλάνο που θα τους πάρει μακριά από τον τόπο της ταραχής, το ίδιο κι οι ντόπιοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπατίστα. Ο λαός της Αβάνας αρχίζει να κατακλύζει τους δρόμους και να φωνάζει συνθήματα, να γιορτάζει... Κάπως έτσι εκτυλίσσεται μια από τις σκηνές του δεύτερου μέρους του «Νονού» του Φράνσις Φορντ Κόπολα, όταν ο Μάικλ Κορλεόνε έρχεται αντιμέτωπος με την κουβανική επανάσταση. Για πολλούς είναι έτσι, για πολλούς άλλους αλλιώς. Σήμερα, με το θάνατο του Φιντέλ Κάστρο, το μυαλό κάνει μοιραία την αναδρομή σ' αυτά τα γεγονότα, τα άλλα που ακολούθησαν, προσπαθώντας να καταλάβει τι ήταν πράγματι για την Κούβα ο «πατέρας της κουβανικής επανάστασης».
Η Κούβα ζούσε για χρόνια κάτω από το ανελεύθερο, διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα. Η κυβέρνησή του θεωρούνταν από την πλειοψηφία του κουβανικού λαού «ξεπουλημένη» στα δυτικά συμφέροντα και δεν έλειπαν οι περιπτώσεις που οι Κουβανοί ένιωθαν την πατρίδα τους σχεδόν αποικία. Ο Μπατίστα είχε, πολύ απλά, την ακριβώς αντίθετη λογική από το διάδοχό του ως προς την αντιμετώπιση της Δύσης και τη θέση των μεγάλων κεφαλαίων στην Κούβα. Όπως κι η πλειοψηφία των κρατών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, η Κούβα απείχε έτη φωτός από την αληθινή δημοκρατία. Μια χούφτα προνομιούχων έπαιζαν τις ζωές των Κουβανών στα ζάρια με αυτούς που είχαν να τις αγοράσουν, αν θέλουμε να μιλήσουμε χύμα. Συνεπώς, η κυβέρνηση Μπατίστα έπρεπε πράγματι να απομακρυνθεί από τη διαχείριση της τύχης της Κούβας. Το αντάρτικο των «γενειοφόρων» του Φιντέλ Κάστρο και των συμμάχων τους, όπως ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, απέναντι στις κυβερνητικές δυνάμεις ήταν μια πραγματική επανάσταση απέναντι σε μια δύναμη που έκλεβε το οξυγόνο από τα πνευμόνια των Κουβανών.
Όπως ξέρουμε καλά, η επανάσταση νίκησε. Ο Φιντέλ Κάστρο έγινε ο ηγέτης της Κούβας. Η Δύση πέρασε σε αντίποινα απέναντι σ' αυτούς που ανέτρεψαν τα σχέδιά της στην περιοχή, όπως το γνωστό μας εμπάργκο. Κι ίσως αυτές οι κυρώσεις να είναι που κράτησαν ζωντανό το μύθο του Φιντέλ Κάστρο τόσα χρόνια και διατήρησαν την κορνίζα του επαναστάτη γύρω του, παρά τις δεκαετίες του στην εξουσία. Γιατί αυτό; Ο Φιντέλ, όπως επικράτησε να τον φωνάζουμε, αποτίναξε το ζυγό του Μπατίστα από το σβέρκο των Κουβανών, όμως δεν οδήγησε την Κούβα στη δημοκρατία. Δεν έδωσε ποτέ, στα τόσα χρόνια από τη νίκη της κουβανικής επανάστασης, την επιλογή στους Κουβανούς να αποφασίσουν οι ίδιοι για τις τύχες τους.
Ακόμα κι όταν, λόγω ηλικίας και υγείας, δεν ήταν πια σε θέση να κυβερνήσει, μεταβίβασε την εξουσία στο αδερφό του, Ραούλ, σαν να επρόκειτο για μια προσωπική του υπόθεση. Ναι, οι Κουβανοί σήκωσαν την κατακραυγή τους απέναντι στον Μπατίστα και πανηγύρισαν τη νίκη του Φιντέλ. Όμως συνέχισαν να μην είναι ελεύθεροι. Γιατί ο Φιντέλ δεν τους πρόσφερε την επιλογή του σοσιαλισμού, αλλά τον επέβαλε. Επέλεξε το άλλο άκρο από τον προκάτοχό του: ούτε μια χαραμάδα στην ιδιωτική πρωτοβουλία σε οποιονδήποτε τομέα, τακτική που δυστυχώς ακολουθείται από την πλήρη αποστέρηση βήματος στον αντίλογο.
Τι ήταν, λοιπόν, ο Φιντέλ; Ο επαναστάτης που στην πορεία έγινε ηγεμόνας, όπως κι όσοι επαναστάτες πήραν την εξουσία στα χέρια τους. Πολέμησε την εξουσία των ολιγαρχών της Κούβας και τους νίκησε, νικήθηκε όμως από τον γλυκό καρπό της εξουσίας.
Ο Φιντέλ, αυτός που διώχτηκε από τον Μπατίστα και - περιέργως - κάποια στιγμή έλαβε χάρη απ' αυτόν και δε φυλακίστηκε, κυνήγησε κι εκδίωξε όσους σήκωσαν αντίλογο σε κείνον. Η Κούβα συνέχισε να ζει στη φτώχεια. Μια χούφτα ανθρώπων διαχειριζόταν και πάλι τις τύχες της. Όμως η Δύση είχε τη φαεινή ιδέα να επιβάλει το εμπάργκο. Όταν επιβλήθηκαν οι κυρώσεις της Δύσης απέναντι στη Ρωσία για την εισβολή της τελευταίας στην Κριμαία, οι Ρώσοι - μια μεγάλη μερίδα τους επί το ορθότερο - συσπειρώθηκαν γύρω από τον Πούτιν γιατί ένιωσαν τον ξένο δάκτυλο «να αναμειγνύεται στις υποθέσεις τους» και θεώρησαν την επίθεση εναντίον του Πούτιν επίθεση εναντίον του ίδιου του ρωσικού λαού. Έτσι λοιπόν και στην Κούβα, παρά τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις. Οι Κουβανοί είχαν κάθε δίκιο να θεωρούν την κουβανική επανάσταση καθαρά και μόνο δική τους υπόθεση, παρά τις πολυπλοκότητες της διεθνούς πολιτικής. Βλέποντας ξένες δυνάμεις να παίρνουν θέση, ένιωσαν την επίθεση εναντίον του Φιντέλ και των συντρόφων του, επίθεση εναντίον της ίδια της Κούβας. Κι έτσι οι δυτικές κυρώσεις περιέσωσαν σε μεγάλο βαθμό το επαναστατικό προφίλ του καθεστώτος του Φιντέλ, ακόμα κι όταν αυτό πλέον εκδίωκε τους αντιπάλους του.
Τι ήταν, λοιπόν, ο Φιντέλ; Ο επαναστάτης που στην πορεία έγινε ηγεμόνας, όπως κι όσοι επαναστάτες πήραν την εξουσία στα χέρια τους. Πολέμησε την εξουσία των ολιγαρχών της Κούβας και τους νίκησε, νικήθηκε όμως από τον γλυκό καρπό της εξουσίας. Κι έτσι η επανάστασή του έμεινε στην ουσία μισή, θάμπωσε με τα χρόνια. Δεν έσβησε όμως η παλιά της δόξα. Οι Κουβανοί σίγουρα δε χρειάζονται την άκρατη, ψυχωτική υπερκατανάλωση της αστικής Δύσης για να είναι ένας «ευτυχισμένος λαός». Δεν απέκτησαν όμως κι αυτά που τους υποσχέθηκε η επανάσταση του Φιντέλ. Η Κούβα ακόμα και σήμερα συνεχίζει να ψάχνει με το λυχνάρι τις καλύτερες μέρες. Η σφραγίδα του Φιντέλ όμως είναι και θα μείνει ανεξίτηλη γύρω της, μέσα της. Ό,τι κι αν πούμε, όσα χρόνια κι αν περάσουν, δε χρειάζεται επίθετο. Θα λέμε «ο Φιντέλ» και θα καταλαβαίνουμε όλοι. Ο «κουβανός επαναστάτης».