Ενώπιον του ήλιου δεν είμαστε όλοι ίσοι, έτσι οι καστανοί και οι μελαχρινοί διαθέτουν ένα φυσικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους κοκκινομάλληδες και τους ξανθούς, των οποίων το ανοιχτόχρωμο δέρμα περιέχει πολύ λιγότερες ποσότητες μελανίνης και κατ' επέκταση κινδυνεύουν περισσότερο από ένα πιθανό ηλιακό έγκαυμα βραχυπρόθεσμα, αλλά και τη φωτογήρανση και την εκδήλωση κάποιου τύπου καρκίνου του δέρματος μακροπρόθεσμα. Μάλιστα κάθε φωτότυπος έχει ορισμένα λεπτά ασφαλούς έκθεσης στον ήλιο καθημερινά πάντα με αντηλιακό και τις σωστές ώρες. Επιπλέον ο ήλιος επιδρά σε συγκεκριμένες δερματολογικές ασθένειες από τις οποίες υποφέρουμε ήδη και μπορεί να τις επιδεινώσει, να τις κάνει να υποτροπιάσουν ή αντίθετα να λειτουργήσει ως θεραπευτικό μέσο, όπως επίσης μπορεί να προκαλέσει και κάποιες δερματοπάθειες.
Για να συνειδητοποιήσουμε πόσο κινδυνεύουμε από τον ήλιο χρειάζεται να βρούμε ποιος είναι ο φωτότυπός μας. Ο φωτότυπος καθορίζεται από το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών του κάθε ανθρώπου και έτσι έχουμε χωριστεί σε 6 φωτότυπους.
-Οι Έλληνες ανήκουμε κυρίως στον τρίτο ή τον τέταρτο φωτότυπο, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε μικρότερο κίνδυνο για ηλιακά εγκαύματα, αφού περισσότερο κινδυνεύουν οι φωτότυποι 1 ή 2 στους οποίους ανήκουν όσοι έχουν δέρμα που μαυρίζει καθόλου ή ελάχιστα, κόκκινα μαλλιά η ξανθά μαλλιά και ανοιχτόχρωμα μάτια.
-Τα παιδιά πρέπει να προσέχουν περισσότερο τον ήλιο, αφού έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κάποιο ηλιακό έγκαυμα από έναν ενήλικο με τον ίδιο φωτότυπο. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι εγκαύματα σε παιδιά κάτω των 18 ετών πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος στην ενήλικη ζωή τους και μάλιστα την πιο επιθετική μορφή, το κακόηθες μελάνωμα.
-Παιδιά αλλά και ενήλικες με πολλές ή επικίνδυνες ελιές στο σώμα τους, ανοιχτόχρωμο δέρμα, μαλλιά και μάτια και οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος που οφείλεται στον ήλιο πρέπει να αποφεύγουν ακόμη περισσότερο την έκθεση στον ήλιο.
-Γενικά πρέπει να αποφεύγουμε τον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες (12.00 - 16.00) - και να χρησιμοποιούμε αντηλιακό τόσο στο πρόσωπο όσο και στο σώμα στα μέρη που εκτίθενται στον ήλιο ακόμη και όταν κινούμαστε στην πόλη .
-Επιλέγουμε αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας αν έχουμε φωτότυπο 1 και 2 πάνω από 25 τους χειμερινούς μήνες και 50 τους καλοκαιρινούς. Φωτότυποι 3 και 4 μπορούν να χρησιμοποιούν τους ίδιους δείκτες όταν όμως μαυρίσουν μπορούν πέσουν σε δείκτη 30 ή 20. Το αντηλιακό πρέπει να χρησιμοποιείται σε ιδανική ποσότητα για να «πετύχουμε» το δείκτη προστασίας που αναγράφει και επιπλέον να το ανανεώνουμε αν ιδρώνουμε κάθε 2-4 ώρες και μετά το κολύμπι.
-Τα μωρά μέχρι έξι μηνών δεν πρέπει να κάθονται στον ήλιο και δεν συνίσταται η χρήση αντηλιακής .
-Τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν τον ήλιο από τις 11 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα και να χρησιμοποιούν αντηλιακά με φυσικά φίλτρα έως 2 ετών, ενώ τα μεγαλύτερα με φυσικά και χημικά φίλτρα αφού τα χημικά προφυλάσσουν καλυτέρα από την υπεριώδη Α, η ένταση της οποίας είναι σχεδόν η ίδια όλη την διάρκεια της ημέρας.
Μεικτά αντηλιακά πρέπει να φοράνε και οι ενήλικες στην παραλία, γιατί τα φυσικά φίλτρα είναι αυτά που είναι ανθεκτικά στο νερό. Στην πόλη μπορούμε να χρησιμοποιούμε μόνο χημικά φίλτρα γιατί απλώνονται καλυτέρα. Επειδή το ηλιακό έγκαυμα μπορεί να προκύψει ακόμα και κάτω από την ομπρέλα ή όταν κολυμπάμε στη θάλασσα, γι' αυτό και πρέπει να βάζουμε πάντα αντηλιακό, ενώ το καπέλο και τα γυαλιά είναι απαραίτητα .
-Η ποσότητα του αντηλιακού που πρέπει να χρησιμοποιούμε για να ισχύει ο δείκτης προστασίας είναι μια συσκευασία των 50 γραμμάριων το μήνα για πρόσωπο και λαιμό και των 200 για σώμα. Οι ποσότητες βέβαια είναι ανάλογες του μεγέθους του καθενός μας. Αυτο που πρέπει να προσέχουμε επίσης στα αντηλιακά είναι η υφή και για ποια περιοχή του σώματος το θέλουμε. Έτσι άτομα με ακμή πρέπει να προτιμούν ειδικά μη λιπαρά αντηλιακά ή αυτά που είναι σε μορφή γέλης, ενώ μεγαλύτερα άτομα πιο πλούσιες υφές κρέμας που βοηθούν το δέρμα τους να παραμένει πιο ενυδατωμένο και ελαστικό. Αν πρόκειται να κάνουμε χρήση σε αραιωμένο τριχωτό κεφαλης ή σε άνδρες με αυξημένη τριχοφυΐα τότε τα σπρέι είναι πιο κατάλληλα. Τα αντηλιακά όπως και όλες οι κρέμες είναι ευαίσθητα σε υψηλές θερμοκρασίες, για αυτό δεν τα αφήνουμε στο αμάξι και τα προφυλάσσουμε από τον ήλιο στην παραλία.
Υπάρχουν όμως και άλλες ουσίες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ώστε να αυξήσουμε την προστασία του δέρματος μας από τον ήλιο, τονίζει η κ. Λαμπρινοπούλου, αλλά και να μπορούμε να συνεχίσουμε την αντιγηραντική αγωγή στο σπίτι και το καλοκαίρι. Έτσι καλλυντικά που περιέχουν βιταμίνη C δρουν φωτοπροστατευτικά, λευκαντικά (χρήσιμη ιδιότητα ειδικά σε με πανάδες και κηλίδες) αλλά και μειώνουν τις ελεύθερες ρίζες που προκαλεί ο ήλιος και είναι υπεύθυνες όχι μόνο για φωτογήρανση αλλά και προκαρκινικές και καρκινικές βλάβες του δέρματος. Οι κρέμες που περιέχουν βιταμίνη C θα πρέπει να μένουν σε δροσερό μέρος, να προσέχουμε να κλείνουμε καλά το καπάκι γιατί οξειδώνονται και να είναι σε περιεκτικότητα άνω του 2% ώστε να είναι πιο αποτελεσματικές. Μάλιστα καλύτερες είναι αυτές που η φαρμακοτεχνική μορφή τους εξασφαλίζει βραδεία αποδέσμευση ώστε να ελαχιστοποιείται η οξείδωση τους.
Κρέμες αντιγηραντικές, αξιόλογες για αυτή την περίοδο είναι αυτές που περιέχουν συνένζυμο Q10, του οποίου την αντιοξειδωτική δράση γνωρίζουμε, όμως δεν ξέρουμε ότι υπάρχει φυσιολογικά στο δέρμα, συμβάλλοντας στην μείωση των ελεύθερων ριζών και βρίσκεται μειωμένο στις φωτοεκτεθειμενες περιοχές. Έτσι λοιπόν η χρήση τέτοιων προϊόντων ειδικά αν αυτά είναι σε μορφή νανοσωματιδίων ώστε να απορροφάται καλύτερα από τα κύτταρα συμβάλλει ουσιαστικά στην διατήρηση ενός νεανικού δέρματος.
Το δέρμα όμως αυτήν την εποχή, ιδίως όταν κάνουμε τις διακοπές μας στη θάλασσα χρειάζεται και καλή ενυδάτωση, αφού ο ήλιος, ο αέρας, και το θαλασσινό νερό το ξηραίνουν με αποτέλεσμα τη δημιουργία ρυτίδων. Κρέμες με κεραμίδια (ceramides), που δρουν σαν πραγματικά κεραμίδια και μειώνουν τη διαδερμική απώλεια νερού και υαλουρονικό οξύ μικρού μοριακού βάρους που το συγκρατεί, επιτυγχάνουν εξαιρετική ενυδάτωση στο προσωπο. Για το σώμα μια καλή πρόταση είναι η ουρία, ουσία με έντονη ενυδατική δράση και η βρώμη, που χρησιμοποιείται σε προϊόντα για τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα τα οποία έχουν παθολογικά ξηρό δέρμα. Οι δυο αυτές ουσίες έχουν και μαλακτική δράση, ενώ η βρώμη έχει και αντιφλεγμονώδη δράση, θεραπεύοντας έτσι από τους μικροερεθισμούς που προκαλούνται στην παραλία ή από τον ήλιο.
Ο ήλιος συχνά θεραπεύει κάποιες παθήσεις του δέρματος, όπως η ψωρίαση, μία αυτοάνοση ασθένεια που εμφανίζεται σε ανθρώπους με κληρονομική προδιάθεση, σε περιόδους στρες, με τη λήψη ορισμένων φαρμάκων π.χ. για ψυχιατρικά ή καρδιολογικά νοσήματα και που εκδηλώνεται συνήθως με κόκκινες πλάκες που καλύπτονται από αργυρόχρωμο ή λευκό λέπι. Ο ήλιος δρα ευεργετικά στην ψωρίαση επειδή οι υπεριώδεις ακτίνες του επιβραδύνουν τη διαδικασία της ανανέωσης των επιδερμιδικών κυττάρων δρώντας ανοσοκατασταλτικά και ακόμη επειδή έχει μία ήπια αντιφλεγμονώδη δράση. Κάποιες όμως μορφές ψωρίασης όπως η φλυκταινώδης ή η ερυθροδερμική μπορει να επιδεινωθούν με τον ήλιο.
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα που χαρακτηρίζεται από λιπαρό λέπι και ερυθρές πλάκες στο δέρμα στο τριχωτό της κεφαλης, στο πρόσωπο και στο στήθος, επιδεινώνεται εξαιτίας της συναισθηματικής πίεσης, ενώ παρουσιάζει έξαρση τους χειμερινούς μήνες, κυρίως όταν υπάρχει δηλαδή κρύο και υγρασία , αντίθετα ο ήλιος και η θάλασσα προκαλούν ύφεση της νόσου. Γενικά οι δερματίτιδες βοηθούνται από τον ήλιο, λόγω της ανοσοκατασταλτικής του δράσης.
Η ακμή, σημειώνει η κ. Λαμπρινοπούλου είναι άλλη μια νόσος που βοηθά ο ήλιος αφού μειώνει το προπιονικό βακτηρίδιο, μια από τις αιτίες που προκαλούν ακμή. Επίσης το μαύρισμα έχει καλυπτική δράση, ενώ το θαλασσινό νερό ξεραίνει τις φλυκταινώδεις βλάβες.
Ο ήλιος μπορεί να επιδεινώσει ή και να προκαλέσει υποτροπή κάποιων νοσημάτων όπως του απλού έρπη. Εμφανίζεται κατά κανόνα στα χείλη με τη μορφή φυσαλίδων, οφείλεται σε έναν ιό, που είναι μεταδοτικός και όταν μολυνθούμε βρίσκεται στον οργανισμό μας και υποτροπιάζει όταν είμαστε κουρασμένοι, στρεσαρισμένοι,ή έχουμε πυρετό. Όμως και η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσει στην υποτροπή του επιχείλιου έρπητα. Έτσι, κυρίως αν έχουμε εμφανίσει επιχείλιο έρπητα στο παρελθόν, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε αντηλιακό στικ για τα χείλη με υψηλό δείκτη προστασίας.
Η λεύκη, μία αυτοάνοση δερματοπάθεια, όπου για κάποιον άγνωστο λόγο ο ίδιος ο οργανισμός καταστρέφει ορισμένα μελανοκύτταρα και έτσι δεν παράγεται μελανίνη στα σημεία εκείνα του σώματος οπότε και το δέρμα ασπρίζει, επίσης επιδεινώνεται. Αν και η ελεγχόμενη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία αποτελεί την κυριότερη θεραπευτική προσέγγιση της νόσου, ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα μπορεί να την επιδεινώσει. Τόσο η λεύκη όσο και η ψωρίαση εμφανίζουν φαινόμενο Koebner που χαρακτηρίζεται από επέκταση της νόσου μετά από έγκαυμα ή τραυματισμό. Θα πρέπει να προστατεύουμε τις περιοχές που έχουν υποστεί λεύκη με ένα αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να προκληθεί έγκαυμα και οι ασθενείς να είναι στον ήλιο αυστηρά τις σωστές ώρες .
Ο ήλιος σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να προκαλέσει αλλεργία συνήθως λίγες ώρες μετά την έκθεσή μας σε αυτόν. Η αλλεργία αυτή εκδηλώνεται με ερυθρότητα, οίδημα και φυσαλίδες στα σημεία του δέρματος που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο, κατά κανόνα στο ντεκολτέ, τους ώμους, τα μπράτσα, το λαιμό και σπάνια στο πρόσωπο. Η αλλεργία αυτή ονομάζεται «πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα» και υποχωρεί όσο μαυρίζουμε, επανέρχεται όμως συχνά το επόμενο καλοκαίρι με τα πρώτα μπάνια. Η λύση είναι να την προλάβουμε κάνοντας μέσα στο χειμώνα τα φωτοτέστ όπου ακτινοβολούμε σημεία του δέρματος με UVA & UVB ακτινοβολία αναπαράγοντας έτσι τη νόσο, αφού μια από τις δυο υπεριώδεις ακτίνες είναι που την προκαλεί. Μετά κάνουμε φωτόλουτρα με την υπεριώδη που δεν έχουμε αλλεργία και έτσι συνήθως απευαισθητοποιούμαστε.
Υπάρχει όμως και η φωτοτοξική αντίδραση, όπου έχουμε έντονη ερυθρότητα που συχνά συνοδεύεται από πόνο και εμφανίζεται αποκλειστικά στα φωτοεκτεθειμένα μέρη, ενώ στη φωτοαλλεργία μπορεί το εξάνθημα να επεκτείνεται και στα προστατευμένα μέρη του δέρματος. Αυτή την αντίδραση την προκαλούν ορισμένα φάρμακα συστηματικά ή τοπικά όπως ρετινοειδή για τη θεραπεία της ακμής ή της ψωρίασης, αντινεοπλασματικά, ορισμένα διουρητικά κ.α.
Για να απολαμβάνουμε λοιπόν τον ήλιο χωρίς άμεσες ή απώτερες συνέπειες χρειάζεται προσοχή και τήρηση των κανόνων προστασίας.
γράφει η Κατερίνα Λαμπρινοπούλου, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
*το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο blog karkinaki.gr