Έχοντας την τύχη να είμαστε πολίτες της ενωμένης Ευρώπης, συχνά ξεχνούμε ότι η ανθρώπινη ελευθερία και ο σεβασμός στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, δεν αποτελούν αυτονόητα αγαθά για κάθε κάτοικο αυτού του πλανήτη.
Όπως πρόσφατα ανακοινώθηκε από την αυστραλιανή οργάνωση για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Walk Free Foundation, σχεδόν 45 εκατομμύρια άνθρωποι, άνδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά, σε όλο τον κόσμο, ζουν σήμερα σε κατάσταση δουλείας.
Μιας σύγχρονης δουλείας με πολλά πρόσωπα, που εξυπηρετεί απεχθείς σκοπούς. Σεξουαλική εκμετάλλευση, καταναγκαστική εργασία, εξόφληση χρέους, καταναγκαστικοί γάμοι, ακόμη και εμπορία οργάνων. Συχνά τη συναντάμε σε περισσότερες από μία μορφές.
Σύμφωνα, με τον Δείκτη Παγκόσμιας Δουλείας 2016 του Walk Free Foundation σε σύνολο 167 χωρών, στη Βόρεια Κορέα καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό 4,37% του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες δουλείας και ακολουθεί το Ουζμπεκιστάν με ποσοστό 3,97% και η Καμπότζη με ποσοστό 1,65%. Σε απόλυτους αριθμούς, η Ινδία έχει τους περισσότερους ανθρώπους σε δουλεία από οποιαδήποτε άλλη χώρα - 18,3 εκατ. - αλλά έχει κάνει σημαντικά βήματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, σύμφωνα με το Walk Free Foundation.
Η δουλεία είναι μια ακμάζουσα εγκληματική βιομηχανία. Η καταναγκαστική εργασία παράγει 150 δισ. $ το χρόνο σε παράνομα κέρδη σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO). Αυτό είναι περισσότερο από ότι το ΑΕΠ των περισσότερων αφρικανικών χωρών και τρεις φορές τα έσοδα της Apple.
Ο ILO εκτιμά ότι υπάρχουν 21 εκατομμύρια θύματα καταναγκαστικής εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο - 19 εκατομμύρια εκ των οποίων αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από εγκληματίες που εργάζονται για τον εαυτό τους ή συμμορίες, και πάνω από 2 εκατομμύρια από το κράτος ή ομάδες ανταρτών.
Σχεδόν το 1/3 των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων είναι παιδιά, σύμφωνα με μια έκθεση του 2014 του UNODC για την εμπορία ανθρώπων.
Στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή τα παιδιά αποτελούν την πλειονότητα των θυμάτων. Στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία τα θύματα είναι κυρίως ενήλικες και ειδικά γυναίκες.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το 62% των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων προορίζονται για σεξουαλική εκμετάλλευση. Οι γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια ανέρχονται στο 96% των βεβαιωμένων και εικαζόμενων θυμάτων. Εκτιμάται, ότι μόνο το 1-2% από τα θύματα ίσως κατορθώσει να γλιτώσει.
Υπάρχει άραγε συσχετισμός της εμπορίας ανθρώπων με την οικονομική κρίση;
Φαίνεται ότι υπάρχει κάποιος συσχετισμός. Η οικονομική και κοινωνική κρίση και η επακόλουθη αύξηση της ανεργίας πλήττουν συνήθως τις πλέον ευάλωτες γυναίκες που κινδυνεύουν με ακραία φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.
Όμως, παραδόξως, φαίνεται ότι τα θύματα «στρατολογούνται» και από τα υψηλότερα κοινωνικά στρώματα, που παγιδεύονται στην απάνθρωπη βιομηχανία των σεξουαλικών υπηρεσιών. Ολοένα και πιο σημαντικός εμφανίζεται ο ρόλος του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ανεύρεση θυμάτων, κυρίως νεαρών γυναικών ή ακόμη και κοριτσιών, από τα κυκλώματα διακίνησης ανθρώπων.
Όμως, στον κύκλο της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση φαίνεται να επικεντρωνόμαστε κυρίως στη δράση των εγκληματικών κυκλωμάτων που εξασφαλίζουν την «προσφορά» των σεξουαλικών υπηρεσιών που προέρχονται από εμπορία γυναικών και κοριτσιών. Αφήνουμε πιο πίσω τους «αγοραστές» των υπηρεσιών, που όμως έχουν τεράστια ευθύνη για τη διαιώνιση της μάστιγας αυτής. Στηρίζοντας τη «ζήτηση», συντηρούν το λόγο ύπαρξης των κυκλωμάτων των προαγωγών, τα οποία βρίσκονται σε στενή διαπλοκή με το οργανωμένο έγκλημα, που εκτείνεται ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ποιο είναι λοιπόν το προφίλ του αγοραστή των σεξουαλικών υπηρεσιών που προέρχονται από εμπορία ανθρώπων; Όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία πρόκειται για άνδρες με υποτιμητική άποψη για τις γυναίκες, που αγγίζει τα όρια του μισογυνισμού. Η συγκεκριμένη κατηγορία ανδρών, μάλιστα, θεωρείται πιθανότερο να προχωρήσει σε πράξεις σεξουαλικού εξαναγκασμού κατά γυναικών, καθώς και άλλες πράξεις βίας κατά των γυναικών.
Ποια είναι η στάση των κοινωνιών μας, γύρω από το θέμα αυτό;
Όπως αποτυπώνεται σε Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει μεγάλη απόκλιση στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη-μέλη αντιμετωπίζουν την επί χρήμασι παροχή σεξουαλικών υπηρεσιών. Σε Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (26-2-2014) αναφέρεται ότι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να μειώσουν τη ζήτηση για πορνεία τιμωρώντας τους πελάτες και όχι τα εκδιδόμενα άτομα.
Έντονο προβληματισμό δημιουργεί η ανοχή που φαίνεται να καλλιεργείται σε κάποιες κοινωνίες γύρω από την ζήτηση των σεξουαλικών υπηρεσιών της εμπορίας ανθρώπων, η οποία συντηρεί το φαύλο κύκλο. Ένα φαύλο κύκλο που βασίζεται στην παραδοχή ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια μπορεί να αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής, ότι η γυναίκα αποτελεί «αντικείμενο» ή «εργαλείο» που συνδέεται με την ευχαρίστησή ή την εξυπηρέτηση αναγκών.
Αυτά δεν είναι άλλωστε τα μηνύματα που συχνά στέλνει η πορνογραφική αισθητική κάποιων προϊόντων των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της διαφήμισης και του διαδικτύου; Η εμπορευματοποίηση της γυναίκας μέσα από το συμβολικό μας πολιτισμό διαπαιδαγωγεί την επόμενη γενιά ανδρών, που θα αναζητήσουν σεξουαλικές υπηρεσίες επί χρήμασι σε ανήμπορα, ανυπεράσπιστα θύματα εμπορίας. Χωρίς τύψεις, χωρίς ενσυναίσθηση, χωρίς επίγνωση των συνεπειών αυτής της «συναλλαγής».
Στη χώρα μας σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του καθηγητή του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Γρηγόρη Λάζου, ο αριθμός των εκδιδόμενων γυναικών και ανδρών αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Ο τζίρος από την πορνεία, από τα τέλη του 2012 έως σήμερα, κινείται στα 600-620 εκατ. Ευρώ.
Ο αριθμός των εκπορνευόμενων γυναικών ανέρχεται περίπου στις 18.500 το 2014, ενώ ο αριθμός το 2012 ήταν 17000 γυναίκες. 13.000-14.000 αλλοδαπές εκδιδόμενες είναι θύματα εμπορίας. Οι πελάτες ανέρχονται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του σε 550.000 στην Αθήνα.
Θα πρέπει λοιπόν να σταματήσουμε να κλείνουμε τα μάτια μας και τα αυτιά μας στο θέμα της εμπορίας ανθρώπων γενικά και ειδικά της πορνείας και να αρχίσει το πολιτικό μας σύστημα να συζητά πέρα από προκαταλήψεις και ταμπού πώς θα αντιμετωπίσει δραστικά αυτό το έγκλημα.
Η έκρηξη του φαινομένου μετά και τα μεγάλα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Μια μικρή βόλτα σε κάποιους δρόμους της Αθήνας πολύ γρήγορα αποδεικνύει τις διαστάσεις του προβλήματος.