"Ziggy played guitar..."
Ο υπέρτατος χαμαιλέοντας της μουσικής που αγαπάμε. Έχει εφεύρει τον εαυτό του αμέτρητες φορές με θαυμαστά (συνήθως) αποτελέσματα. Ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1970, η δημιουργικότητά του ήταν ανεξάντλητη και τα κατορθώματα του, απλά, ανεπανάληπτα. Ξεκίνησε δειλά-δειλά ως mod και folk τραγουδοποιός, πειραματίστηκε με σκληρούς ήχους, θριάμβευσε ως νεορομαντικός, πρωτοστάτησε στο άρμα του glam rock (μαζί με τον παλιόφιλο Marc Bolan), πέρασε μετ' επαίνων από τη soul, επέκτεινε τα όρια του art rock, υπήρξε ιδανικός ρομποτικός εκφραστής του new wave και της electronica... Κι οι μεταμορφώσεις δεν είχαν τελειωμό. Ελάχιστοι υπήρξαν πιο επιδραστικοί από αυτόν. Ολόκληρα μουσικά είδη έχουν χτιστεί σε θεμέλια, που δεν αποτελούν τίποτε παραπάνω, από απλές φάσεις της δαιδαλώδους καριέρας του.
Πριν τον απαγάγουν οι εξωγήινοι για να μας τον επιστρέψουν με τη μορφή του καταραμένου υπερσεξουαλικού ανδρόγυνου rock & roll Μεσσία, γεννήθηκε στο Brixton του Λονδίνου στις 8/01/1947 ως David Robert Jones. Η πολυεπίπεδη ύπαρξή του είναι εμφανής ακόμη και με μια απλή ματιά στο πρόσωπό του: ο τύπος έχει μάτια διαφορετικού χρώματος! Βέβαια, η εξήγηση για αυτό είναι αρκετά πιο απλή, καθώς η διχρωμία είναι ενθύμιο από έναν σχολικό καυγά, που είχε ως αποτέλεσμα την παράλυση της κόρης του αριστερού του ματιού. Ωστόσο, μην αμφιβάλλετε στιγμή ότι τίποτε πάνω του δεν είναι συνηθισμένο. Μιλάμε για άνθρωπο που ίδρυσε «Ένωση κατά της κακοποίησης των μακρυμάλληδων». Για να μην τον μπερδεύουν με τον Davy Jones (τραγουδιστής των Monkees) άλλαξε το όνομά του σε Bowie (από την ομώνυμη σειρά μαχαιριών).
Το μονοπάτι προς τη δόξα, κάθε άλλο παρά στρωμένο με ροδοπέταλα υπήρξε για αυτόν. Περιπλανήθηκε με διάφορα σχήματα και κυκλοφόρησε το πρώτο του άλμπουμ το 1967. Μπορεί να γνώρισε σχετική επιτυχία με το "Space Oddity" το 1969 (UK#5), αλλά το γιουχάρισμα που έτρωγε το 1970 σε κάθε εμφάνισή του με το βραχύβιο σχήμα των Hype έχει μείνει μνημειώδες. Και να σκεφτείτε ότι μέλη σε εκείνη την μπάντα ήταν ο Tony Visconti στο μπάσο (με τον οποίο ως παραγωγό θα έκανε θαύματα στα επόμενα χρόνια), ο Mick Ronson στην κιθάρα (άλλος θαυματοποιός αυτός) και επί σκηνής φόραγαν κοστούμια παρόμοια με εκείνα που θα έμεναν ιστορικά δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Ziggy θα έπεφτε στη Γη. Βλέπετε, έλειπε το make-up, η περσόνα και -το κυριότερο-, έλειπαν τα καλά τραγούδια.
Κάπου εκεί συνέλαβε την ιδέα του Ziggy και δούλεψε σκληρά για να την ολοκληρώσει. Αξιοποίησε τη θεατρική του εμπειρία ως μίμος και με τη βοήθεια φουτουριστικών κοστουμιών κι έντονου make-up, «έγινε» ο Ziggy, ταυτίστηκε με αυτόν και εκπλήρωσε το καλλιτεχνικό του όραμα. Στις 6/7/1972 εμφανίστηκε στη δημοφιλή εκπομπή Top Of The Pops, ερμηνεύοντας το "Starman". Η εμφάνιση αυτή υπήρξε κοσμογονική, προκαλώντας βίαιη μετατόπιση των τεκτονικών πλακών της pop κουλτούρας. Τη στιγμή εκείνη άλλαξε η ζωή, τόσο του Bowie -που τότε δεν ήταν παρά ένα one hit wonder-, αλλά κι εκείνων που τον παρακολουθούσαν. Σε μια καταθλιπτική Μ. Βρετανία των αρχών της δεκαετίας του 1970, ένας αμφισεξουαλικός εξωγήινος ερχόταν να κομίσει το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι «δεν είμαστε μόνοι» και ότι «εκείνοι» θα επικοινωνήσουν στα παιδιά -όχι στους μεγάλους- ένα καλύτερο μέλλον. Let the children boogie.
Ο πειραματισμός του «ανατίναξε» κάθε μουσικό όριο που βρέθηκε μπροστά του και δημιούργησε μια στρατιά μιμητών που ξεφυτρώνουν με αμείωτο ρυθμό μέχρι τις μέρες μας. Αυτός όμως, ποτέ δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες του. Δολοφόνησε τον Ziggy επί σκηνής και τράβηξε για άλλα. Η συνέχεια ήταν εξίσου συναρπαστική με μια σειρά από ανεπανάληπτα άλμπουμ, μέχρι το εμπορικό ζενίθ του "Let's Dance" (1983). Και κάπου εκεί, εντελώς απροσδόκητα, έχασε το μαγικό του ραβδί. Για το υπόλοιπο των 80s και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η μία αστοχία διαδεχόταν την άλλη. Η φήμη του διασώθηκε με μερικές αξιοπρεπείς κυκλοφορίες από τα μέσα των 90s, οι οποίες ωστόσο, δεν μπορούν να συγκριθούν με τα προϊόντα της πρώτης εποχής του.
Στυλοβάτες στα απίθανα κατορθώματά του ήταν μια σειρά από καταπληκτικούς παραγωγούς (Ken Scott, Harry Masslin, Tony Visconti, Nile Rodgers, Brian Eno), ενώ πάντοτε ήταν πλαισιωμένος από εξαιρετικούς κιθαρίστες (Mick Ronson, Carlos Alomar, Robert Fripp, Stevie Ray Vaughan, Peter Frampton κτλ.). Πέρα από τα δικά του, έκανε την παραγωγή σε άλμπουμ - ορόσημα, όπως το "Transformer" (1972) του Lou Reed και το "Raw Power" (1973) των Stooges ή το "Lust For Life" (1977) του Iggy Pop, ενώ έγραψε κι έκανε την παραγωγή στον glitter ύμνο "All The Young Dudes" των Mott The Hoople. Έχει συνεργαστεί με τους πάντες, καθώς όλοι ήθελαν λίγη από την απαστράπτουσα λάμψη του. Από τους Queen, τον John Lennon και τον Mick Jagger, μέχρι τον Luther Vandross, τους Placebo και τους Arcade Fire. Παράλληλα έκανε αρκετά πετυχημένα περάσματα από τη μεγάλη οθόνη, ενώ αξιόλογη είναι κι η δραστηριότητά του στα εικαστικά. Η συνεισφορά του στην εξέλιξη της μόδας και του design είναι επίσης αδιαπραγμάτευτη. Τα τελευταία χρόνια παραμένει μουσικά αδρανής*, αλλά ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι μαζί του.
Σε μια δισκογραφία τόσο πλούσια (25 solo studio άλμπουμ) θα αποπειραθούμε -με περισσή φιλοδοξία- να σταχυολογήσουμε ένα buyer's guide. Αναπόφευκτα, κάποια αριστουργηματικά (π.χ. "Aladdin Sane", "Heroes", "Lodger") ή απλά σπουδαία (π.χ. "Diamond Dogs", "Young Americans", "Let's Dance") άλμπουμ έπρεπε να μείνουν έξω από την λίστα μας, η οποία -ωστόσο- έχει λάβει μέριμνα για να σας προστατεύσει από εκείνο που πρέπει να αποφύγετε, το οποίο στην περίπτωση του -εκ φύσεως ακραίου- Bowie δεν είναι μόνο ένα. Εμείς προτείνουμε αυτά για αρχή κι εσείς ξέρετε καλά τι πρέπει να κάνετε. Πάμε να τα δούμε: λοιπόν.
Masterpieces
David Bowie - The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars
RCA (06/06/1972, UK#5, US#75)
To #1 concept album όλων των εποχών ίσως. Έτσι απλά Η Άνοδος και η Πτώση της περσόνας του Ziggy, αυτής που επέλεξε να ενσαρκώσει o υπερφιλόδοξος Bowie περνώντας από τους γαλαξίες του Huxley στον Burroughs μέσα από τη Ζώνη Του Λυκόφωτος. Ο εξωγήινος ροκ σταρ που φέρνει μήνυμα ελπίδας στην ανθρωπότητα για να καταστραφεί μέσα σε πέντε χρόνια. Μουσικά ένα αριστούργημα χωρίς καμία αδύναμη στιγμή, με τον Mick Ronson να γίνεται o Keith Richards του Bowie και τους υπόλοιπους Spiders From Mars υπό τη διεύθυνση του Tony Visconti αποτελούν το ιδανικό διαστημόπλοιο για το αστρικό ταξίδι που περνά με ευκολία από το retro rock του "Suffragette City" στα μεταλλικά riff του "Ziggy Stardust".
David Bowie - Station To Station
RCA (23/01/1976, UK#5, US#5)
Το βουτηγμένο στην κοκαΐνη άλμπουμ που ο Bowie δεν θυμάται να ηχογραφεί. Σε ακόμη μια από τις διάσημες μεταλλάξεις του, μας συστήνεται ως Thin White Duke, μια προέκταση του εξωγήινου χαρακτήρα της ταινίας "The Man Who Fell To Earth", στην οποία πρωταγωνιστούσε. Σαν ένα διάφανο ρομποτικό ολόγραμμα, εγκλωβισμένο σε κατάσταση διαρκούς μετάβασης, διατρέχει τα μουσικά είδη, καθώς εκπέμπει τη σκιώδη ύπαρξή του σε ραδιοκύματα. Κινείται αέρινα περνώντας μέσα από τους τοίχους, καθώς μας δίνει μερικούς ολότελα φευγάτους στίχους. Η πλαστική soul παρακαταθήκη του "Young Americans" (1975) μετεξελίσσεται σε disco/funk ("Golden Years", "TVC15"), ο πειραματισμός σε Krautrock μονοπάτια κάνει την εμφάνισή του, αλλά δίπλα σε αυτά στέκουν συγκλονιστικές μπαλάντες ("Wild Is The Wind", "Word On A Wing").
Cornerstones
David Bowie - Hunky Dory
RCA (28/9/1971, UK#3, US#93)
Μια επίσκεψη στην Νέα Υόρκη, όπου άκουσε το "Sweet Jane" των Velvet Underground, οδήγησε στο πρώτο κλασικό του άλμπουμ. Ανεπανάληπτες μελωδίες. Από το "Changes" (σήμα κατατεθέν της εναλλασσόμενης φύσης του) μέχρι το ανατριχιαστικά όμορφο "Life On Mars?" (το έχει πει ακόμη κι η Barbra Streisand!) τραγουδά για όλα τα παράταιρα πλάσματα ("Oh! Υou Pretty Things") που -όπως κι ίδιος- έπεσαν στον πλανήτη Γη για να εγκλωβιστούν σε κινούμενη άμμο ("Quicksand"). Εδώ ο Bowie αποδίδει φόρο τιμής στον Dylan, το Warhol και την pop-art σκηνή της Νέας Υόρκης. Οι κιθάρες του Mick Ronson βρίσκονται σε δεύτερο πλάνο, παραχωρώντας προτεραιότητα στο απίθανο πιάνο του Rick Wakeman.
David Bowie - LowLow
RCA (14/01/1977, UK#2, US#11)
Το πρώτο μέρος της τριλογίας του Βερολίνου (για την ακρίβεια, ηχογραφήθηκε στη Γαλλία και μόνο το μιξάρισμα έγινε στο Βερολίνο) με την καταλυτική συνεισφορά του Brian Eno, που ήταν ο καταλληλότερος άνθρωπος για να υποστηρίξει την ηλεκτρονική μετάλλαξη του Bowie. Η σημειολογία στο απίθανο εξώφυλλο (low + profile) παραπέμπει στις «χαμηλές» πτήσεις ενός ανθρώπου που προσπαθούσε να αποτινάξει τα δεσμά της εξάρτησης. Το σπιρτόζικο, πειραματικό funk rock της πρώτης πλευράς του δίσκου ("Sound And Vision", "Always Crashing In The Same Car") υποχωρεί και μέσα από ένα μαγικό sequencing βυθιζόμαστε σταδιακά σε μια ονειρική ατμόσφαιρα που προσφέρει απάνεμο λιμάνι. Την ίδια χρονιά ο Bowie επιμελήθηκε την παραγωγή στα "Lust For Life" και "The Idiot" του Iggy Pop.
Worth Exploring
David Bowie - The Man Who Sold The World
Mercury (10/04/1971, UK#26, US#105)
Το τρίτο άλμπουμ του David Bowie σηματοδοτεί κατά πολλούς την απαρχή του glam rock και βασικά τους πρώιμους Spiders From Mars με τον Mick Ronson στις κιθάρες και τον Tony Visconti στην παραγωγή και στο μπάσο. Η ανδρόγυνη περσόνα που θα υιοθετούσε στο εξής ο Bowie φαίνεται και από το εξώφυλλο όπου επιλέγει να φωτογραφηθεί φορώντας ένα φόρεμα ενώ η ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στις ηχογραφήσεις ήταν αρκούντως σκοτεινή με τους Aleister Crowley και Franz Kafka να απλώνουν τη σκιά τους πάνω από το δίσκο που χαρακτηρίστηκε και ως πρώτο-metal με την κιθάρα του Ronson να ξεχωρίζει. Το άλμπουμ επηρέασε σαφώς μπάντες όπως οι Cure και οι Siouxsie and the Banshees ενώ η ερμηνεία (παρά διασκευή) των Nirvana στο ομώνυμο κομμάτι θεωρείται κλασική.
David Bowie - Scary Monsters (And Super Creeps)
RCA (12/09/1980, UK#1, US#12)
Η επιστροφή στις rock δομές μετά τον αντιεμπορικό πειραματισμό της τριλογίας του Βερολίνου. Σε ένα update του "Space Oddity" (1969), o χαμένος Major Tom επανέρχεται με συγκλονιστικό τρόπο -ένας junkie Πιερότος πλέον- στο "Ashes To Ashes", με ένα video-ορόσημο για την εποχή του MTV. Ομοίως, το "Teenage Wildlife" αποτελεί μια ενημερωμένη έκδοση της δίψας για ζωή του "Young Americans" (1975) με στοιχεία από το "Heroes" (1978). Robert Fripp και Carlos Alomar ακούγονται αχαλίνωτοι στις art-rock κιθάρες τους. Από κοντά κι ο Roy Bittan της E Street Band στο πιάνο, ξανά μαζί τους σχεδόν πέντε χρόνια μετά το "Station To Station".
David Bowie - Outside
Arista/BMG (26/09/1995, UK#8, US#21)
O Bowie συναντά την ατμόσφαιρα του "Se7en". Ο Brian Eno επιστρέφει στην παραγωγή για πρώτη φορά μετά την τριλογία του Βερολίνου για ένα concept album που πραγματεύεται το έγκλημα στην τέχνη, με τον Damien Hirst να αποτελεί βασική επιρροή έμπνευσης μαζί με τους Nietzche και Freud. Στην απαρχή της Britpop ο Bowie επιλέγει να κάνει ένα αρκούντως σκοτεινό άλμπουμ (κυβερνο-νουάρ το χαρακτήρισε το Rolling Stone) με τον industrial ήχο να δηλώνει παρών για να οδηγήσει αργότερα στη συνεργασία με τους Nine Inch Nails.
Nerd Alert
David Bowie - Heathen
Columbia (11/06/2002, UK#5, US#14)
Πόσο σημαντικός είναι ο Bowie το 2002; Πολύ όπως αποδεικνύει με το πιο ώριμο album της καριέρας του (με την έννοια που έδωσε ο Sean Connery στην ωριμότητα). O Tony Visconti επιστρέφει για να κάνει μια εξαιρετική παραγωγή στο ίσως πιο ονειρικό και ατμοσφαιρικό album του Bowie, το οποίο περιέχει μια ξεδιάντροπη διασκευή των Pixies (το "Cactus") με τον τρόπο που ο rock χαμαιλέοντας τα καταπίνει όλα και τα κάνει δικά του και μια του Neil Young ("I've Been Waiting For You") την οποία κατάφερε και ταίριαξε στη γενική ενορχήστρωση. Αποδεικνύει επίσης πόσο καλός σκάουτερ-προπονητής είναι όταν για να πετύχει τον alternative art rock δίσκο του χρησιμοποιεί στο ίδιο σχήμα τον Dave Grohl και τον Pete Townshend αλλά και τους Jordan Rudess και Tony Levin.
Keep Away
David Bowie - Never Let Me Down
EMI (27/04/1987, UK#6, US#34)
Ο τίτλος είναι μάλλον ειρωνικός αφού πρόκειται για το χειρότερο άλμπουμ του Bowie με το μακράν πιο άσχημο εξώφυλλο. Μετά το "Tonight" προσπαθεί για πρώτη ίσως φορά να προσαρμοστεί (και όχι να προσαρμόσει πάνω του) σε έναν ήχο που δοκιμάζει σε κάποιες περιπτώσεις να προσεγγίσσει το arena rock με τις κιθάρες του Peter Frampton αλλά καταλήγει σε μια μάλλον κακή (τσίγκινη) παραγωγή και τελικά δεν εστιάζει κάπου. All time low το "Shining Star (Makin' My Love)" με το Mickey Rourke να ραπάρει. We could be "Zeroes" just for one record.
Live
David Bowie - Stage
RCA (08/09/1978, UK#18, UK#11)
Η θεατρικότητα στις ζωντανές του εμφανίσεις υπήρξε καταλυτικός παράγοντας στην οικοδόμιση του μύθου του. Στο "Stage" βρισκόμαστε στα χρόνια του Βερολίνου ('77-'79) κι έχουμε μια εξαιρετική απόδοση των κομματιών της περιόδου εκείνης (ακόμη κι η δύσκολη δεύτερη πλευρά του "Low" μεταφέρεται υπέροχα). Αποτελεί έκπληξη ότι υπάρχουν πέντε κομμάτια από το Ziggy. Εάν προτιμάτε κάτι από την πρώτη εποχή του, καταλληλότερη επιλογή είναι το "Santa Monica '72" (1994). Από τις πιο πρόσφατες ηχογραφήσεις του, μονόδρομο αποτελεί το "A Reality Tour" (2004), ενώ διασκεδαστικό είναι και το "VH1 Storytellers" (2009) που ηχογραφήθηκε το 1999.
A Compilation
Μια καριέρα 25(!) άλμπουμ που μερικά εκ των οποίων θα μπορούσαν να μπουν ολόκληρα θα πρέπει να χωρέσει σε ένα μονό CD των 80 λεπτών, ούτε καν σε μια ενενηντάρα TDK όπως κάναμε παλιά. Ας είναι όμως, εδώ κάναμε μια προσπάθεια να έχουμε ένα όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα των μεταλλάξεων του Bowie και όχι ένα ξερό best-of.
01. Love You Till Tuesday (David Bowie)
02. Space Oddity (Space Oddity)
03. The Man Who Sold The World (The Man Who Sold The World)
04. Black Country Rock (The Man Who Sold The World)
05. Life On Mars (Hunky Dory)
06. Changes (Hunky Dory)
07. Ziggy Stardust (Ziggy Stardust)
08. Suffragette City (Ziggy Stardust)
09. Watch That Man (Aladdin Sane)
10. Rebel Rebel (Diamond Dogs)
11. Fame (Young Americans)
12. Stay (Station To Station)
13. Golden Years (Station To Station)
14. Breaking Glass (Low)
15. Heroes (Heroes)
16. Ashes To Ashes (Scary Monsters)
17. China Girl (Let's Dance)
18. No Control (Outside)
19. Afraid (Heathen)
Των Παντελή Μαραγκού, Γιάννη Χυτήρογλου, Κατερίνας Ιγγλέση
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στο rocking.gr. Περισσότερα στη σελίδα του rocking.gr στο facebook.