Όσοι έχουν δει την εκπληκτική σειρά House of Cards που προβάλλεται στις ΗΠΑ από το Netflix σίγουρα έχουν εντυπωσιαστεί, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο από τον πρωταγωνιστή, Kevin Spacey, που ενσαρκώνει εξαιρετικά, κάτι που καταμαρτυρά και ο μεγάλος αριθμός βραβείων στα EMMY και Golden Globe Awards, τον Αμερικανό πολιτικό Francis J. "Frank" Underwood. Ο Francis λοιπόν, όπως τον αποκαλεί η αγαπημένη(;) του Claire, για όσους δεν τον γνωρίζουν, στο βωμό της πολιτικής θυσιάζει τα πάντα, χωρίς να έχει κανένα ηθικό ή δεοντολογικό φραγμό (οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα της Ελληνικής πολιτικής ζωής, τρέχουσας ή παρελθούσας είναι τυχαία!). Έτσι, μέσα από δολοπλοκίες, παρασκηνιακές και αντικρουόμενες συμφωνίες, μέχρι και δολοφονίες έχει φτάσει ψηλά! Δεν γράφουμε περισσότερα για να μην σας το χαλάσουμε (spoileralert)!
Το κατά πόσο ο σύγχρονος ηγέτης της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ή όχι κάτι αντίστοιχο, όχι μόνο για την χώρα του αλλά και για όλη την Ανατολική Μεσόγειο είναι κάτι που αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του αναγνώστη να το επιβεβαιώσει! Γιατί όμως αναφέρομαι στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνο στην Τουρκία;
Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Η πολιτική που ακολουθεί το δημιούργημα του Ερντογάν από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία, το 2002,βασίζεται στο δόγμα της επανασύστασης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας! Άρα, εξ ορισμού, οι κινήσεις στην πολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής, για την ηγεσία της γείτονας χώρας θεωρούνται προέκταση, κατά κάποιον τρόπο, της εσωτερικής τους πολιτικής. Η παρουσία των Τούρκμενων στα βόρεια σύνορα της Συρίας, η συμφωνία για εκπαίδευση των Κούρδων μαχητών Peshmerga στο Βόρειο Ιράκ, η πρόσφατη προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με το Ισραήλ, ακόμα και αυτή η κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού, αποτελούν κομμάτια του πάζλ της πολιτικής αυτής. Επειδή για το τελευταίο έχουν γραφθεί πολλά, εδώ θα επικεντρωθούμε στο προηγούμενο κομμάτι, στη «σύσφιξη» σχέσεων με το Τελ Αβίβ.
Σε πολιτικό επίπεδο, πλέον, πέραν την ήπιας ισχύος, η Τουρκία του Ερντογάν αρχίζει να ασκεί και «σκληρή ισχύ»- έννοιες που προσδιορίστηκαν από τον Αμερικανό καθηγητή Τζόζεφ Νάι. Κατ' εξοχήν, στις Διεθνείς Σχέσεις, οι διακρατικές σχέσεις χαρακτηρίζονταν ως επί τω πλείστον από διπλωματικές κινήσεις και προσπάθειες επιρροής των εμπλεκομένων με «ήπια» πολιτικά τεχνάσματα. Πλέον, η Τουρκία με την κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού ενέταξε στην εξωτερική της πολιτική και μεθόδους «σκληρής» ισχύος (hard power). Τη χρήση δηλαδή, βίας για υπεράσπιση και εξασφάλιση των θεωρούμενων κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία κάνει κάτι τέτοιο. Η Τουρκία χρησιμοποιεί εκτεταμένη βία για πολλά χρόνια εναντίον των Κούρδων, όχι μόνο εντός των εδαφών της αλλά και σε περιοχές της Συρίας και του Ιράκ. Απλά, η κατάρριψη του αεροσκάφους έλαβε, αυτονόητα τεράστια έκταση στα ΜΜΕ λόγω των εμπλεκομένων μερών.
Γιατί όμως είναι αξιοσημείωτη η προσπάθεια επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ; Γιατί εντάσσεται, σύμφωνα με το δόγμα "Frank Underwood", στο γενικότερο τρόπο άσκησης πολιτικής που αναφέραμε προηγουμένως ευκαιριακές και συμφεροντολογικές πολιτικές με μοναδικό γνώμονα το κρατικό, προσωπικό, κομματικό (κρατήστε εσείς όποιο θέλετε) συμφέρον, κοινώς κωλοτούμπα. Οι λόγοι αυτής της κωλοτούμπας θα μπορούσαν να είναι:
α. Ενεργειακοί δεσμοί. Πρόσφατα, όπως ανέφερε ο Στρατηγός εν αποστρατεία του Ισραηλινού Στρατού Yaakov Amidror στο συνέδριο με θέμα τις «Σύγχρονες Προκλήσεις στην Αν. Μεσόγειο» που πραγματοποίησε το Κέντρο Θαλάσσιας Ισχύος και Στρατηγικής (Dartmouth Centre for SeaPower and Strategy) του Πανεπιστημίου του Πλίμουθ της Αγγλίας στον Πειραιά «...οι λεγόμενες ενεργειακές σχέσεις εκτιμάται θα υπερκεράσουν παραδοσιακές σχέσεις μεταξύ γειτόνων, και στο βωμό του χρήματος, ισορροπίες ισχύος του παρελθόντος είναι πολύ πιθανό να μεταβληθούν / διαταραχθούν στο άμεσο μέλλον».
Τα εντοπισθέντα κοιτάσματα φυσικών ενεργειακών πόρων ανοικτά του Ισραήλ και εντός της ΑΟΖ του, στα οποία αναμένεται να ξεκινήσουν άμεσα διαδικασίες ενδελεχών ερευνών και εκμετάλλευσης χρειάζεται να βρουν δίοδο προς τον μεγαλύτερο «πελάτη» της περιοχής, την Ευρώπη. Η κατασκευή ενός αγωγού μέσα από τα εδάφη της Τουρκίας, την ίδια στιγμή που ακυρώνεται ένας άλλος, αυτός από την Ρωσία στα βόρεια της χώρας, δημιουργεί αυτονόητα οφέλη για αυτήν και θα καταμετρηθεί ως μέγιστη πολιτική επιτυχία του Ερντογάν, καθώς θα προβληθεί ως συμφέρουσα αποκατάσταση σχέσεων με τους γείτονες.
β. Ανάγκη ύπαρξης ισχυρών συμμαχιών. Η Τουρκία, προς επιβεβαίωση του βασικού στόχου της πολιτικής Ερντογάν, δηλαδή, της εμφάνισης της χώρας ως μια σταθεροποιητική και εγγυήτρια δύναμη στην περιοχή, ως μια τοπική ηγεμονία αν θέλετε, στηρίζεται στην επίτευξη ισχυρών συμμαχιών με δυνατούς «παίκτες» στην περιοχή και το διεθνές πολιτικό στερέωμα, όπως η ΗΠΑ, το Ισραήλ, μέχρι πριν λίγα χρόνια (τη θέση του οποίου μετά τη κρίση στις σχέσεις των δύο κρατών είχε πάρει η Ρωσία), το Ιράν, την Αίγυπτο και άλλους. Μετά την διαταραχή στις σχέσεις με τη Ρωσία, αποτελεί επιτακτική ανάγκη, στα πλαίσια υποστήριξης της ανωτέρω κεντρικής ιδέας η «επανασύσφιξη» των σχέσεων με το Ισραήλ.
γ. Λόγος στην επόμενη ημέρα στην Συρία. Κοιτώντας τις μέχρι τώρα κινήσεις των Τούρκων στη Συρία είναι ξεκάθαρο ότι κάνουν ότι περνά από το χέρι τους για να αποκομίσουν τα μέγιστα δυνατά οφέλη, είτε αυτά μεταφράζονται ως εδαφικά, είτε ενεργειακά, είτε ακόμα αποδυνάμωσης μακροχρόνιων εχθρών (βλέπε Κούρδους). Έτσι, αποκτώντας ακόμα έναν -παλιό- σύμμαχο στην περιοχή, αυξάνουν σίγουρα τις πιθανότητες να λάβουν μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στην οποία θα διαχωριστεί, αργά ή γρήγορα η σημερινή Συρία.
δ. Εσωτερικοί λόγοι. Πέραν των ανωτέρω, ο Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει και εσωτερικούς αντιπάλους, με κύριο τον αυτοεξόριστο Ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, οι οποίοι, ειδικά μετά τον τρόπο που ήρθε η επανεκλογή του κόμματος «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης», μέσα από τη διεξαγωγή επαναληπτικών εκλογών, αμφισβητούν την ικανότητα του να υποστηρίξει τα συμφέροντα της χώρας στην περιοχή. Έτσι, με μια δυναμική παρέμβαση, όπως η κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού και η επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ, ο Ερντογάν σίγουρα κερδίζει τις εντυπώσεις...
Βεβαίως οι όροι που φάνηκε αρχικά να θέτει η Τουρκία προς αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο κρατών δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για ουσιαστική επαναπροσέγγιση. Έγκριτοι αναλυτές εκτιμούν ότι αυτή η πρωτοβουλία πάρθηκε από την Τουρκία κατόπιν παρακίνησης των ΗΠΑ.
Οπότε, μετά την παρουσίαση των κινήσεων του στην διεθνή σκακιέρα, είναι ο Ερντογάν ο Frank Underwood της Μέσης Ανατολής; Τα σχόλια δικά σας...