Ο Αναστάσιος Παπαλαζάρου, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος (PhD) μας βοηθά να ξεκλειδώσουμε το «διατροφικό μυστικό» της ελληνικής υπαίθρου που εντοπίζεται στα άγρια χόρτα.
Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον για την περίφημη μεσογειακή δίαιτα, καθώς όλο και περισσότερες μελέτες αναδεικνύουν την υπεροχή της, έναντι άλλων αντίστοιχων μοντέλων διατροφής. Σήμερα, πλέον, είναι ξεκάθαρη η ευεργετική επίδραση της μεσογειακής δίαιτας σε παραμέτρους της υγείας μας όπως η καλή λειτουργία του καρδιοαγγειακού μας συστήματος, η μειωμένη πιθανότητα νοητικών διαταραχών, η μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου, βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και πολλά άλλα.
Πολλές χώρες διεκδικούν την «πατρότητα» της μεσογειακής δίαιτας και οι μικρές διαφοροποιήσεις στη σύνθεση της προσδίδουν μια μοναδική τοπογραφική ιδιαιτερότητα. Έτσι, ή «ελληνική μεσογειακή δίαιτα» προσδιορίζεται με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής δίαιτας με μια βασική διαφοροποίηση και υπεροχή: Τα άγρια φαγώσιμα χόρτα της ελληνικής υπαίθρου. Ραδίκια, πικραλίδα, αντίδια, ζωχός, βρούβες, μάραθος, λάπαθο, τσουκνίδα, είναι μερικά από τα περισσότερα από 150 είδη που έχουν προσδιοριστεί στην ελληνική γη.
Το κύριο διατροφικό τους πλεονέκτημα είναι περιεκτικότητα τους σε αντιοξειδωτικά συστατικά κυρίως φλαβονεοιδή και καροτενοειδή, προσδιορίζοντας κατά κύριο λόγο την πικρή τους γεύση. Η πικρή γεύση των χόρτων αποτελεί ουσιαστικά την φυσική τους άμυνα απέναντι στα ζώα που τρέφονται με χόρτα, αποτρέποντας ουσιαστικά τη βρώση τους. Η «πικράδα» αυτή στην πραγματικότητα αποτυπώνει την περιεκτικότητα τους σε συστατικά, που μέσα από πολυετείς έρευνες έχουν αποδειχθεί ιδιαιτέρως ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Τα τρώμε είτε σε σαλάτες είτε σε πίτες. Σε κάθε όμως περίπτωση μαζί με ελαιόλαδο, τυρί ή άλλη λιπαρή ύλη, που αυξάνοντας την βιοδιαθεσιμότητα τους, ουσιαστικά μεγιστοποιούν τα ευεργετικά οφέλη στον οργανισμό και ίσως αυτό να αποτελεί το μυστικό της μακροζωίας λαών που τα καταναλώνουν συστηματικά.
Ας γνωρίσουμε μερικά.
Ζωχός
Είναι από χόρτα που θα συναντήσει κανείς εύκολα στην ελληνική ύπαιθρο. Συλλέγεται τους χειμερινούς μήνες και αποτελεί θαυμάσιο ορεκτικό. Αποτελεί καλή πηγή ασβεστίου, ενώ παράλληλα περιέχει βιταμίνες C, Β1 και Β2. Υπάρχουν ενδείξεις πως ο χυμός τους χρησιμοποιείται σε ασθένειες του ήπατος και του υπογαστρίου και σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Θησέας, πριν αντιμετωπίσει τον Μινώταυρο, ζήτησε να γευτεί ένα πιάτο ζωχούς.
Μάραθος
O μάραθος ή φινόκιο φαίνεται να ενισχύει την πεπτική λειτουργία, καθώς αποτελεί ιδιαίτερα καλή πηγή φυτικών ινών. Εμφανίζει έντονη αντιοξειδωτική δράση καθώς αποτελεί πολύ καλή βιταμινών Α, C, E και Κ. Ως αφέψημα με μέλι έχει παρατηρηθεί ότι δρα ευεργετικά στην αντιμετώπιση των οιδημάτων. Από τους σπόρους του παράγεται και το αιθέριο έλαιο του φυτό, το μαραθελαιο, που χρησιμοποιείται στην παρασκευή αρωμάτων, φαρμάκων και ποτών.
Τσουκνίδα
Σύμφωνα με πηγές, ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την τσουκνίδα για την ίαση πολλών ασθενειών και κυρίως των δερματικών βλαβών προκαλουμένων κατά βάση από δαγκώματα ζώων. Η τσουκνίδα περιέχει διάφορα στοιχεία όπως καφεϊκό οξύ, λυκοπένιο, β-καροτίνη, μηλικό οξύ που εμποδίζουν τη δημιουργία ελευθέρων ριζών προστατεύοντας έτσι τα κύτταρα και το DNA. Λόγω της διουρητικής της δράσης χρησιμοποιείται, ως ρόφημα, για την ανακούφιση συμπτωμάτων οιδήματος. Οι τσουκνιδόπιτες και οι τσουκνιδόσουπες ήταν από τα συχνότερα φαγητά στην εποχή της κατοχής.
Σταμναγκάθι
Του αποδίδονται τονωτικές και διουρητικές δράσεις, ενώ οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν για να καταπραΰνουν πόνους στο στομάχι. Επίσης, πρόκειται για ένα από τα «πικρά χάρτα» που έτρωγαν οι Εβραίοι με το πασχαλινό αρνί. Αποτελεί πολύ καλή πηγή βιταμίνων C και Ε, καθώς και καροτενοειδών. Έχει ιδιαίτερη αντιοξειδωτική αξία, αφού περιέχει τανίνες, τερπένια και κουμαρίνες, προάγοντας την υγεία του οργανισμού. Τέλος, ο γνωστός γιατρός και βοτανολόγος Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσε για το έλκος του στομάχου αναγνωρίζοντας παράλληλα και τις αντιμικροβιακές του δράσεις.