Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια «έκρηξη» στον παιδικό διαβήτη στην χώρα μας σε ηλικίες κάτω των 5 ετών, περίπου σε ένα ποσοστό αύξησης 5% το χρόνο.Τα αίτια παραμένουν άγνωστα, ωστόσο γνωρίζουμε ότι προσβάλλει παιδιά κάθε ηλικίας, βρέφη, εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Τι είναι όμως ο παιδικός διαβήτης; Ποια είναι τα αίτια και τα συμπτώματά του; Πως αντιμετωπίζεται. Ζητήσαμε από την Ελένη Κούη Msc, RD, Παιδοδιαιτολόγο, και Ειδική στον Παιδικό Διαβήτη και την Παιδική Παχυσαρκία για να μας εξηγήσει
Διαβαστε εδώ τη μαρτυρία μιας μητέρας που μεγαλώνει ένα παιδί με διαβήτη.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (Σ.Δ) είναι μία πάθηση η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από έλλειψη παραγωγής ινσουλίνης και χωρίζεται σε 2 τύπους. Η έλλειψη έκκρισης ινσουλίνης μπορεί να είναι πλήρης ή μερική ή η δράση της να μην επαρκεί. Σαν αποτέλεσμα έχουμε την διαταραχή του μεταβολισμού κυρίως των υδατανθράκων (και επιμέρους λιπών και πρωτεϊνών) και την αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η ινσουλίνη είναι μία ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και είναι απαραίτητη ώστε ο οργανισμός μας να μπορεί να χρησιμοποιήσει την ενέργεια που παίρνει από τις τροφές που καταναλώνουμε. Οι περισσότερες από αυτές και κυρίως οι υδατάνθρακες, μετατρέπονται σε γλυκόζη ή αλλιώς σάκχαρο που είναι και η κύρια πηγή ενέργειας για τα κύτταρα και όργανά μας.
Όταν μιλάμε για Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 αναφερόμαστε στην πλήρη έλλειψη ινσουλίνης. Ο ασθενής με ΣΔ τύπου 1 είναι απόλυτα εξαρτημένος από την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης προκειμένου τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα του να διατηρηθούν σε φυσιολογικά επίπεδα.Ο τύπος αυτός αποτελεί την κυριότερη αιτία διαβήτη σε παιδιά, μπορεί όμως να προσβάλλει και τους ενήλικες και αποτελεί περίπου το 5-10% του συνόλου των διαβητικών. Δεν ύπαρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ οικογενειακού ιστορικού και εμφάνισης ΣΔ τύπου 1. Η σχέση αυτή είναι πιο δυνατή όταν μιλάμε για ΣΔ τύπου 2.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 οφείλεται στην προοδευτική μείωση έκκρισης ινσουλίνης με ή χωρίς ταυτόχρονη παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη. Στην Ελλάδα έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια και σήμερα κυμαίνεται στο 8% του πληθυσμού σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρίας. Η μορφή αυτή αποτελεί τη συνηθέστερη (περίπου το 80% του συνόλου των διαβητικών). Ο τύπος αυτός σχετίζεται στενά με την παχυσαρκία και προσβάλλει ανθρώπους ασχέτως ηλικίας, κυρίως ενήλικες, αλλά με την άνοδο της συχνότητας της παχυσαρκίας στα παιδιά βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να εμφανίζεται και αυτή η μορφή του διαβήτη στα παχύσαρκα παιδιά.
Φυσικά η διάγνωση σε κάθε περίπτωση έχει αντίκτυπο σε όλα τα μέλη της οικογένειας και επηρεάζει τις συνήθειες της σε καθημερινό επίπεδο. Για αυτό το λόγο η σωστή ενημέρωση και η συνεχής υποστήριξή της κυρίως στην αρχή είναι πολύ σημαντική.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ (Σ.Δ τύπου 1)
Τα φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι 70-100mg/dl. Όταν μιλάμε για τιμές νηστείας >126mg/dl τότε αυτές θεωρούνται διαγνωστικές για Σ.Δ. Τις περισσότερες φορές υπάρχει έντονη συμπτωματολογία υπεργλυκαιμίας (πολυδιψία, πολυουρία και ανεξήγητη απώλεια βάρους) μαζί με πολύ υψηλές τιμές σακχάρου >200mg/dl. Στην περίπτωση αυτή το παιδί μπορεί να τρώει κανονικά αλλά το σάκχαρο της τροφής δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα (έλλειψη ινσουλίνης) για να του προσφέρει ενέργεια και συσσωρεύεται στο αίμα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε μετακίνηση νερού από τα νεφρά (πολυουρία). Στις μικρότερες ηλικίες αυτό εκδηλώνεται με πιο βαριές πάνες ή στα μεγαλύτερα παιδιά με έντονη διούρηση κατά τη διάρκεια της νύχτας. Εφόσον λοιπόν ο οργανισμός χάνει μεγάλες ποσότητες υγρών το παιδί διψά πολύ οπότε και έχουμε το σύμπτωμα της πολυδιψίας. Οι θερμίδες που καταναλώνει το παιδί χάνονται στα ούρα (τα σάκχαρο που δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα) οπότε και αρχίζει η πολυφαγία χωρίς όμως αύξηση σωματικού βάρους αλλά αντίθετα εκδηλώνεται απώλεια και αίσθηση κόπωσης και εξάντλησης.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ- ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Η διατροφή ήταν πάντα μέρος της θεραπείας για τον Σακχαρώδη Διαβήτη (Σ.Δ) τύπου 1. Αυτό όμως που ξεχνάμε κατά καιρούς είναι ότι όπως αλλάζει το σχήμα, το είδος της ινσουλίνης ή ο τρόπος χορήγησής της κατά τη διάρκεια θεραπείας ενός παιδιού ή εφήβου με Σ.Δ,. έτσι θα έπρεπε να αλλάζει και η διαιτολογική θεραπεία. Το προφίλ των νέων ινσουλινών μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί σε οποιαδήποτε διατροφική ρουτίνα.Οι στόχοι της θεραπείας παραμένουν όμως οι ίδιοι. Αποβλέπουμε σε μια καλύτερη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και βελτιωμένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, στην κάλυψη των διατροφολογικών αναγκών του παιδιού/εφήβου και φυσικά στην προώθηση μιας υγιεινής διατροφής και Δέικτη Μάζα Σώματος (ΔΜΣ). Παράλληλα μέσω σωστού χειρισμού των γευμάτων με ινσουλίνη επιθυμούμε την καταπολέμηση συμπτωμάτων υπέρ- και υπόγλυκαιμίας, την αντιμετώπιση άλλων παθήσεων όπως κοιλιοκάκη και κυστική ίνωση και τέλος όλα πρέπει να ακολουθούν τις συνήθειες και τρόπο ζωής της κάθε οικογένειας.
Η εξωγενής χορήγηση ινσουλίνης είναι η απαραίτητη θεραπεία για τα παιδιά με διάγνωση Σ.Δ τύπου 1. Η σωστή «συνεργασία» ινσουλίνης και γευμάτων-διατροφής είναι και αυτή που εξασφαλίζει την αποτελεσματική αντιμετώπιση του Σ.Δ. Το πλάνο διατροφής πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο στο σχήμα ινσουλινοθεραπείας του παιδιού καθώς και στην καθημερινές του δραστηριότητες. Το κύριο συστατικό της τροφής μας που έχει άμεση επίδραση στις τιμές του σακχάρου είναι οι υδατάνθρακες. Όταν καταναλώνουμε ένα γεύμα που περιέχει υδατάνθρακες π.χ. ψωμί, ζυμαρικά, όσπρια, φρούτα, δημητριακά, γάλα αυτοί θα περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος μέσα σε μόνο 15 λεπτά και θα ολοκληρωθεί η απορρόφησή τους σε γλυκόζη μέσα σε περίπου δύο ώρες. Έτσι λοιπόν, η ποσότητα του υδατάνθρακα στο γεύμα έχει άμεση σχέση με τις τιμές σακχάρου στο αίμα και κατ’ επέκταση τις μονάδες ινσουλίνης. Προσπαθούμε έτσι να μιμηθούμε ένα υγιές πάγκρεας. Τελειώνοντας, να επισημάνουμε ότι οι βασικές διατροφικές ανάγκες ενός παιδιού ή εφήβου που πάσχει από Σ.Δ. δεν διαφέρουν σε τίποτα από αυτές των συνομήλικων τους. Είναι απαραίτητα τα τρία βασικά γεύματα την ημέρα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και ενδιάμεσα 1-2 μκρογέυματα. Είναι απαραίτητη η κατανάλωση υδατανθράκων με την μορφή ζυμαρικών, ρυζιού, πατάτας, δημητριακών, οσπρίων, φρούτων και λαχανικών. Όπως και όλα τα παιδιά έτσι και αυτά με Σ.Δ πρέπει να είναι προσεκτικά (1-2 φορές/εβδομάδα το πολύ) με την κατανάλωση γλυκισμάτων, χυμών και έτοιμων γευμάτων.
Επίσης φροντίζουμε η πρωτείνη να έρχεται από άπαχο κρέας και γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά. Μία τέτοια διατροφή βασισμένη στο μοντέλο της μεσογειακής δίαιτας θα βοηθήσει στην σωστή ανάπτυξη του παιδιού, στον έλεγχο του Σ.Δ και στην αποφυγή παιδικής παχυσαρκίας. Δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης του Σ.Δ τύπου 1.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ...
Δεν είναι πάντα εύκολο να καθησυχάσεις την οικογένεια ιδίως τον πρώτο καιρό μετά την διάγνωση με ΣΔ τύπου 1. Είναι τόσα πολλά αυτά που πρέπει να σκεφτούν καθημερινά. Αλλά, ξεκινάω πάντα με τα βασικά εκείνα που είναι απαραίτητα για την ασφάλεια του παιδιού. Προσπαθώ να προσαρμόζω πάντα τις συμβουλές στις προσωπικές τους ανάγκες και να μιλάμε πρακτικά! Ενημερώνω πως η ινσουλίνη είναι απαραίτητη για την υγεία του παιδιού τους και όχι εχθρός και πρέπει να την «χρησιμοποιούν» για να καταφέρνουν ευελιξία με τα γεύματα! Τονίζω ότι το παιδί μπορεί να φάει απ’ ‘ολα αλλά με όρια! Τις περισσότερες φορές οι γονείς παίρνουν δύναμη από τα ίδια τα παιδιά , τα όποια φυσικά είναι πιο γενναία και ψύχραιμα!
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ:
- Στις μικρές ηλικίες που η κατανάλωση φαγητού δεν έιναι προβλέψιμη η υπερ-ταχεία ινσουλίνη μπορεί να γίνει αμέσως μετά το τέλος του γέυματος και όχι πριν
- Οι ανάγκες του παιδιού σε ινσουλίνη θα αυξάνουν με την ηλικία όπως αυτό μεγαλώνει. Είναι μια προοδευτική κατάσταση. Μια καλή τιμή γλυκοζηλιωμένης, σωστό σωματικό βάρος και άσκηση μπορεί να διατηρήσει τις αναγκες του παιδού σε ινσουλίνη σε πιο χαμηλά επίπεδα
- Η ασκήση έιναι απαραίτητη αλλά δεν έιναι τρόπος μειώσης των επίπεδων σακχάρου στο αίμα. Όταν το παιδί έχει υψηλή τιμή σακχάρου διορθώνουμε πρώτα με ινσουλίνη και μετά μπορεί να ασκηθεί
- Όταν θέλει γλυκό καλύτερα να το παίρνει κοντά στα γευματα εκεί που υπάρχει και η μεγαλύτερη δράση ινσουλίνης
- Μπορεί άνετα να είναι γλυκό με κοινή ζάχαρη και όχι απαραίτητα άλλες γλυκαντικές ουσίες.
- Ο καλός έλεγχος και υγεία του παιδιού με διαβήτη δεν έχει να κάνει με το πόσο αλάτι ή λάδι θα στερηθεί. Εχει να κάνει με το σωστό ταίριασμα υδατανθράκων-ινσουλίνης
- Στα πάρτι οι γονείς θα πρέπει να έιναι συντηρητικοί με τι μονάδες γιατί λόγω έντονης δραστηριότητας ελλοχεύει και ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας.