Για να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης των επιθέσεων στο Παρίσι είναι απαραίτητο να σταματήσουμε να τις θεωρούμε παράλογες. Γι' αυτό χρειάζεται να αντικαταστήσουμε την πολιτισμική προσέγγιση, με την πολιτική. Έτσι οι επιθέσεις δεν ήταν μέρος μιας σύγκρουσης των πολιτισμών, αλλά μιας στρατηγικής. Πρόκειται για ένα ακόμη επικοινωνιακό γεγονός στην προπαγάνδα του ISIS, ένα show. Το Χαλιφάτο έχει σαφώς πολιτικούς στόχους. Επιδιώκει να διατηρήσει και να ενισχύσει τη δύναμή του, προκαλώντας ταυτόχρονα ζημίες στους αντιπάλους του, με σκοπό να αλλάξει την υπάρχουσα τάξη, κυρίως στην περιοχή του ενδιαφέροντός του.
Η τρομοκρατία είναι ο τρόπος που επικοινωνεί. Αυτή τη φορά οι τρομοκράτες δεν ανέβασαν ένα από τα καλογυρισμένα και στοχευμένα videos με αποκεφαλισμούς. Δεν μας έδειξαν πώς καταστρέφουν με κομπρεσέρ την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Η καμπάνια τους ήταν διαφορετικής τάξης. Μετέφεραν στην καρδιά του δυτικού πολιτισμού ένα πολλαπλό μήνυμα με θεαματικό τρόπο. Στόχος των τρομοκρατών δεν ήταν τα θύματα στο Παρίσι. Η επίθεση στους ανθρώπους στο Bataclan, στα ζευγάρια, στις παρέες, στις οικογένειες στα εστιατόρια, στους δρόμους του Παρισιού ήταν το μέσο για να στείλουν το μήνυμά τους. Σκοπός τους ήταν να προκαλέσουν μια σειρά από έμμεσες ζημίες που, σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, θα ωφελήσουν τελικά, την επανάστασή τους. Αν θεωρήσουμε, λοιπόν, ότι υπάρχει ένα σχέδιο στρατηγικής επικοινωνίας, τότε μπορούμε και να διακρίνουμε πέντε διαφορετικά κοινά που καλύπτουν πέντε αλληλένδετους για την επιτυχία του ISIS στόχους.
Πρώτον, με τα μαζικά χτυπήματα επιθυμούν να αποσυνθέσουν τον κοινωνικό ιστό και τη σχέση των κοινωνιών με το κράτος. «Αυτό είναι για τον Πρόεδρό σας, τον Φρανσουά Ολάντ», φέρεται να είπε ένας από τους τρομοκρατές κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Bataclan. Επιδιώκουν οι πολίτες να αισθανθούν ανασφαλείς και απροστάτευτοι, εκτεθειμένοι σε κινδύνους εξαιτίας των επιλογών της ηγεσίας τους. Έτσι, τους ώθουν να απονομιμοποιήσουν τις επεμβάσεις και τους βομβαρδισμούς. Θέλουν να κάμψουν το ηθικό των δυτικών κοινωνιών, να προκαλέσουν ακραίες αντιδράσεις και να οξύνουν τη μισαλλοδοξία. Μία ξενοφοβική, μισαλλόδοξη, ακραία κυβέρνηση, μια Γαλλία της Μαρί Λεπέν θα είναι βούτυρο στο ψωμί τους. Σκοπός είναι να πετύχουν διαιρέσεις. Στα social media στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η συζήτηση για το αν θρηνούμε περισσότερο για το Παρίσι από ό,τι για τη Βυρηττό και αν προσευχόμασταν κάποτε με τον ίδιο τρόπο για την Καμπούλ ή τη Βαγδάτη εξυπηρετεί την ίδια λογική της σύγκρουσης των πολιτισμών. Η πολιτισμική και συναισθηματική προσέγγιση επικρατεί έναντι της πολιτικής και ορθολογικής ανάλυσης, και τελικά δεν τίθεται το καθοριστικό ερώτημα «ποιος κερδίζει» από όλο αυτό.
Δεύτερον, το χτύπημα των τρομοκρατών στοχεύει ν᾽ αποσυντονίσει ακόμη περισσότερο τους Ευρωπαίους, προσθέτοντας ένα σημαντικό θέμα ασφάλειας ανάμεσα στα κράτη μέλη, σε μια συγκυρία που η διατήρηση των ανοιχτών συνόρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αμφισβητείται και οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των κρατών μελών για τους πρόσφυγες αυξάνονται. Ας μην ξεχνάμε ότι οι συζητήσεις ήδη από το βράδυ των επιθέσεων αφορούν πολύ περισσότερο τη σύνδεση της τρομοκρατίας με τους πρόσφυγες, με αφορμή ένα διαβατήριο του οποίου ο κάτοχος φαινόταν ότι είχε ταυτοποιηθεί στην Ελλάδα, από ό,τι στη συνέχεια το γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους οι δράστες ήταν Γάλλοι πολίτες που διέμεναν στο Βέλγιο.
Το Παρίσι, η Βυρηττός, η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου είναι το δικό τους «σοκ και δέος». Δείχνουν σε εκατομμύρια περιθωριοποιημένους νέους σε όλο τον κόσμο, μουσουλμάνους και μη, ότι αυτό που μπορεί τώρα να παίζεις σε video game, μαζί μας θα το ζήσεις στην πραγματικότητα.
Τρίτον, όπως και με την στρατηγική τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιδιώκουν να προσελκύσουν νέους μαχητές. Στοχεύουν σε ανθρώπους που μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε και να πιστεύουν οτιδήποτε, αλλά θα συγκινηθούν από τη δράση του ISIS σε βαθμό που να θέλουν να ενταχθούν στις τάξεις του. Το Παρίσι, η Βυρηττός, η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου είναι το δικό τους «σοκ και δέος». Δείχνουν σε εκατομμύρια περιθωριοποιημένους νέους σε όλο τον κόσμο, μουσουλμάνους και μη, ότι αυτό που μπορεί τώρα να παίζεις σε video game, μαζί μας θα το ζήσεις στην πραγματικότητα. Σε ένα κοινό που ειναι εξοικειωμένο με τη βία, που έχει μέσα του θυμό, αλλά και απόγνωση το Ισλάμ γίνεται πνευματικός οδηγός, ενώ οι οι μάχες και οι επιθέσεις είναι ένα παιχνίδι που έχει νόημα.
Τέταρτον, το ISIS έστειλε ένα μήνυμα στη Μέση Ανατολή μέσω Παρισιού απειλητικό για τους τοπικούς του αντιπάλους, αλλά και ενθαρρυντικό για τους μαχητές του. Την Παρασκευή των επιθέσεων το ισλαμικό κρατός ήταν ισχυρό. Καθώς, το τελευταίο διάστημα έχει πιεστεί και έχει χάσει εδάφη, μετέφερε το πεδίο της σύγκρουσης σε άλλα μέρη και με άλλο αντίπαλο, αύξησε το γόητρό του ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας στη Δύση.
Πέμπτον, είναι φανερό ότι ήθελε να προκαλέσει ένταση με τις δυτικές δυνάμεις, να αυξηθούν οι επιθέσεις εναντίον του για να δικαιολογήσει την αφήγησή του, τη θυματοποίησή του. Έτσι, θα συσπειρώσει τους μαχητές του και θα προσελκύσει νέους. Ένα χαλιφάτο που δεν του επιτίθεται η Δύση, που δεν είναι σε μία διαρκή σύγκρουση για την επέκταση του δεν έχει λόγο ύπαρξης και δεν μπορεί να είναι βιώσιμο.
Με τις τρομοκρατικές επιθέσεις, λοιπόν, το ισλαμικό κράτος επιδιώκει να προκαλέσει ευνοϊκές για αυτό αλυσιδωτές αντιδράσεις, που είναι δυσανάλογα μεγαλύτερες από αυτές που θα του επέτρεπε η υλική του ισχύς. Αυτή είναι η λογική των επιθέσεων για τους τρομοκράτες. Όπως σε κάθε καμπάνια η επιτυχία τους θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο θα αντιδράσουν τα κοινά στόχευσης, όπως εκείνοι υπολόγισαν. Όσο σκληρό και αν ακούγεται η επιτυχία των επιθέσεων στο Παρίσι, στη Βυρηττό ή στο Σινά δεν κρίνεται από τον αριθμό των θυμάτων, αλλά από το ποιες θα είναι οι έμμεσες ζημίες που θα έχουν στην πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία, από το πώς θα διαχειριστούν κυρίως οι δυτικές δυνάμεις τα χτυπήματα των τρομοκρατών.
Με την 11η Σεπτεμβρίου οι τρομοκράτες πέτυχαν τον στόχο τους, όχι γιατί κατάφεραν ένα θεαματικό χτύπημα με πολλά θύματα στην καρδιά της Νέας Υόρκης, αλλά κυρίως γιατί αυτή η ενέργεια τους είχε συνέπειες στις ΗΠΑ, στην αμερικανική πολιτική και το διεθνές σύστημα, -ανάμεσα τους και η δημιουργία του ισλαμικού κράτους. Τότε, η Δύση έπεσε στην παγίδα της εξάπλωσης των αξιών της σε όλο τον κόσμο. Η αφήγησή της σύγκρουσης των πολιτισμών ήτανε βολική και για τις δύο πλευρές. Μια τέτοια προσέγγιση, όμως, δεν βοήθησε στην αντιμετώπιση του ριζοσπαστικού ισλάμ, αλλά το ευνόησε.
Σίγουρα μια πετυχημένη απάντηση στους τρομοκράτες, σήμερα, απαιτεί να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και στην ασφάλεια, και ίσως να αποδεχθούμε ότι ποτέ δεν θα είμαστε απολύτως ασφαλείς. Χρειάζεται γενναίες αποφάσεις και δημιουργική σκέψη από τους Ευρωπαίους ηγέτες, ώστε να παραμείνουν οι κοινωνίες ανοιχτές, όπως και τα σύνορα. Είναι, ανάγκη, επίσης, να συζήτήσουμε πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αιτίες που οδηγούν στη ριζοσπαστικοποίηση Ευρωπαίων πολιτών.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι σε οποιαδήποτε στρατηγική αντιμετώπισης του ριζοσπαστικού Ισλάμ και της προπαγάνδας περί σύγκρουσης των πολιτισμών να συμμετέχουν οι μουσουλμανικές δυνάμεις στην περιοχή, όπως και οι μετριοπαθείς μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο. Αυτοί είναι η απόδειξη ότι το επιχείρημα της σύγκρουσης των πολιτισμών δεν ευσταθεί, πρώτον γιατί δεν έχουνε μόνο μία ιδιότητα, μπορεί να είναι μουσουλμάνοι και δυτικοί ή μουσουλμάνοι και Ινδοί και δεύτερον επειδή έχουν τόσες πολλές διαφορές μεταξύ τους, που ακόμη και αν δεν φτάνουν στις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, αρκούν για να μην αποτελεί η θρησκεία ενοποιητικό στοιχείο που τους διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους. Κυρίως, όμως, αυτοί μπορούν να αναδείξουν τις αξίες του Ισλάμ, και να συμβάλουν στο να υποκατασταθεί η μισαλλοδοξία και η έλλειψη εμπιστοσύνης που σπέρνουν οι τρομοκράτες με συνεργασία και κανονικότητα. Ακόμη, και στο στρατιωτικό πεδίο, μόνο οι τοπικές δυνάμεις μπορούν να πλήξουν επί εδάφους το ISIS, ενώ οι μουσουλμανικές χώρες που χρηματοδοτούν το ISIS θα πρέπει να πιεστούν ώστε να σταματήσουν.
Επομένως, χωρίς συνεργασία μουσουλμάνικών δυνάμεων της περιοχής και δυτικών δεν μπορεί να πετύχει καμία επιχείρηση είτε στο επικοινωνιακό, είτε στο στρατιωτικό πεδίο. Η επίτευξη, ωστόσο, μιας τέτοιας σύμπραξης δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε εύκολη, καθώς υπάρχουν πολλά αντικρούμενα συμφέροντα ανάμεσα και εντός των δύο ομάδων κρατών. Με οποιαδήποτε πρόοδο, όμως, προς αυτή την κατεύθυνση η αφήγηση τους ISIS θα έχει ηττηθεί από την αντίθετή της, τη συνεργασία των πολιτισμών.