Η «αγορά» των εκδηλώσεων και των συνεδρίων είναι παγκοσμίως μία από τις σημαντικότερες ίσως πηγές εσόδων για όσους δραστηριοποιούνται γύρω από το οικοσύστημα των startups.
Ειδικά στην Ευρώπη, όπου η τάση των startups ήλθε λίγο αργότερα και βρίσκεται ακόμη σε ανοδική τροχιά, παρατηρούμε ότι το ενδιαφέρον τόσο των επισκεπτών όσο και των χορηγών βαίνει αυξανόμενο και νέα συνέδρια «ξεπηδούν» κάθε χρόνο. Μάλιστα, με τις διαφορές και εναλλαγές που προσφέρει η Ευρώπη σε πολιτισμικές καταβολές, γλώσσα, τοπία και τρόπο ζωής, κάθε οικοσύστημα/πόλη/χώρα επιχειρεί να αναδείξει το δικό του/της συνέδριο ως το πιο σημαντικό στην ήπειρο.
Έτσι, χιλιάδες επισκέπτες προσελκύουν κάθε χρόνο φεστιβάλ του μεγέθους του Web Summit (μέχρι σήμερα στο Δουβλίνο), του Pioneers Festival (στην Βιέννη) και του The Next Web (στο Άμστερνταμ), αλλά και πιο «εναλλακτικά» όπως το Pirate Summit (στην Κολονία) ή πιο περιφερειακά, όπως το How to Web (στο Βουκουρέστι) ή το Slush (στην Σκανδιναβία).
Εκτός, όμως, από μία επιχειρηματική δραστηριότητα, οι διοργανώσεις των startup συνεδρίων και η επιτυχία που μπορεί να έχουν καθορίζουν λίγο ή πολύ και τη δυναμική που αναπτύσσει κάθε τοπικό οικοσύστημα, αλλά και τη θέση του στο ευρύτερο πανευρωπαϊκό και τη διασύνδεσή του με το παγκόσμιο startup «στερέωμα».
Για παράδειγμα, η επιτυχία του Web Summit αν δεν ώθησε, τουλάχιστον αλληλοπροωθήθηκε με την άνοδο της Ιρλανδίας ως startup οικοσύστημα και ως προορισμός φιλοξενίας των ευρωπαϊκών κεντρικών γραφείων μεγαλύτερων και μικρότερων «γιγάντων» και «νάνων» του τεχνολογικού επιχειρείν.
Πριν δύο εβδομάδες, επισκέφθηκα την Μαδρίτη προκειμένου να παρακολουθήσω το South Summit, ένα «νεαρό» συνέδριο, ηλικίας μόλις δύο ετών (ξεκίνησε το 2012 ως Spain Startup & Investor Summit και το 2014 «επαναλανσαρίσθηκε» ως South Summit), το οποίο διοργανώνεται με την υποστήριξη και τη χρηματοδότηση της ισπανικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το South Summit λαμβάνει χώρα σε ένα αρκούντως εντυπωσιακό κτήριο, την αρένα Las Ventas, το «επίκεντρο» των ταυρομαχιών στη Μαδρίτη, και επιχειρεί να διαφοροποιηθεί από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά συνέδρια, εστιάζοντας - όπως λέει και το όνομά του - στον ευρωπαϊκό Νότο (μέχρις στιγμής, πάντως, κυρίως στην Ισπανία και λιγότερο σε άλλες χώρες) και στη διασύνδεση με την αγορά της Νοτίου Αμερικής (λόγω και της γλωσσικής, πολιτισμικής και επιχειρηματικής προσέγγισης με την Ισπανία).
Το South Summit τηρεί την τυπική δομή ενός startup συνεδρίου, δηλαδή περιλαμβάνει μία κεντρική σκηνή με όλους τους σημαντικούς ομιλητές και πάνελς συζήτησης στο κέντρο της Las Ventas, και μέσα στο κτήριο μία μικρότερη σκηνή για επιπλέον ομιλίες, χώρο για εργαστήρια και για επιχειρηματικές συναντήσεις και, τέλος, άπλετο χώρο για επιλεγμένες εταιρείες, προκειμένου να εκθέσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους.
Σε αυτόν τον εκθεσιακό χώρο, μάλιστα, βρέθηκαν και δύο ελληνικές εταιρείες, οι Spark Innovations (αναπτύσσει μία πλατφόρμα στην οποία ο οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, χωρίς να χρειαστεί να έχει γνώσεις προγραμματισμού, και απευθύνεται αρχικώς σε εκπαιδευτικούς, και Yodiwo (η οποία έχει αναπτύξει μία πολύ ενδιαφέρουσα πλατφόρμα, μέσα από την οποία οι χρήστες μπορούν να προγραμματίσουν τις συσκευές τους που συνδέονται και ελέγχονται μέσω Διαδικτύου ώστε να εκτελούν λειτουργίες απομακρυσμένα και σε συνδυασμό, επίσης χωρίς να απαιτείται η ανάπτυξη κώδικα, και η οποία απευθύνεται τόσο σε προσωπικούς όσο και σε επαγγελματικούς χρήστες).
Ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκα στο συγκεκριμένο συνέδριο και τα θετικά στοιχεία που αναγνώρισα είναι - εκτός από την τοποθεσία: τα σημαντικά ονόματα των ομιλητών που βρέθηκαν στην κεντρική σκηνή (τόσο από Ευρώπη όσο και από ΗΠΑ· ενδεικτικά, ο συνιδρυτής της Apple, Στηβ Βόζνιακ, η πρόεδρος της SpaceX, Γκουήν Σότγουελλ, και ο διευθύνων σύμβουλος της Hyperloop Transportation Technologies, Ντιρκ Άλμπορν), ότι υποστηρίζεται και χρηματοδοτείται τόσο από την κυβέρνηση και τις αρχές της Μαδρίτης όσο και από μεγάλες εταιρείες της χώρας (όπως Telefónica, Sabadell, Bankia, BBVA), κάτι που δείχνει τη διάθεση και την έμπρακτη προσπάθεια του οικοσυστήματος να καθιερώσει την πόλη και ευρύτερα τη χώρα στον ευρωπαϊκό startup «χάρτη», οι υποδομές (εξαιρετική σύνδεση στο Διαδίκτυο σε όλο τον χώρο και στάση του μετρό πάνω ακριβώς στην πλατεία της Las Ventas, με φυσιολογικές συνθήκες κυκλοφορίας εντός και εκτός των βαγονιών και των σταθμών) και η παρουσία startups για τις οποίες δεν είχα ξαναδιαβάσει ή δεν είχα ξαναδεί σε κάποιο από τα (λίγα) άλλα συνέδρια που έχω επισκεφθεί.
Συγκυριακώς, η διοργάνωση του South Summit έλαβε χώρα λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του Web Summit - του μεγαλύτερου συνεδρίου για startups στην Ευρώπη - ότι επέλεξε την πρωτεύουσα της Πορτογαλίας Λισαβόνα, προκειμένου να μεταφέρει εκεί τη διοργάνωσή του. Το Web Summit ξεκίνησε το 2010 και, όπως αναφέρει η ιστορία που διηγούνται οι διοργανωτές του, μεγάλωσε από ένα κοινό 400 ατόμων στην πρώτη του εκδοχή σε ένα κοινό δεκάδων χιλιάδων τα επόμενα χρόνια.
Πράγματι, όταν το επισκέφθηκα το 2013 είχε φθάσει ήδη - σύμφωνα με τα νούμερα των διοργανωτών - στους 10.000 επισκέπτες, στις 800 εκθέτριες εταιρείες, στις 5 διαφορετικές σκηνές και σε μερικές παράλληλες εκδηλώσεις, όπως το Food Summit ή οι Pub Crawls, που το καθιστούσαν ήδη από τότε πολύ μεγάλο για να το ευχαριστηθείς. Έκτοτε, έχει μεγαλώσει ακόμη περισσότερο (για το 2014, κάνει λόγο για πάνω από 22.000 επισκέπτες), με νέες σκηνές και παράλληλες εκδηλώσεις, ενώ η εταιρεία που το διαχειρίζεται έχει «ανοιχθεί» και στις αγορές της Ασίας (Rise Conference) και ΗΠΑ (Collision Conference) και έχει «αυτονομήσει» συνέδρια για συγκεκριμένες θεματικές.
Η ανακοίνωση της μετακόμισης του Web Summit στην Πορτογαλία και η εμπειρία του South Summit - ένα συνέδριο που έχει τις προοπτικές να αναδειχθεί σε ένα σημαντικό περιφερειακό προορισμό - στην Ισπανία, αυτομάτως με οδήγησε στο ερώτημα κατά πόσον η Ιβηρική χερσόνησος μπορεί να αποτελέσει μία νέα «Μέκκα», ένα νέο «επίκεντρο» και «πόλο έλξης» για το ευρωπαϊκό startup οικοσύστημα.
Δεν θα πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι στην Ισπανία, και συγκεκριμένα στην Βαρκελώνη, λαμβάνει χώρα (τουλάχιστον μέχρι το 2018) ένα ακόμη παγκοσμίου βεληνεκούς τεχνολογικό «γεγονός», το Mobile World Congress, το οποίο αν και κυρίως συγκεντρώνει τις εταιρείες-κολοσσούς από το χώρο των τηλεπικοινωνιών και της τηλεφωνίας, εν τούτοις έχει και τμήμα που αφορά αποκλειστικά σε startups (το 4 Years from Now), αλλά και προσελκύει ομιλίες που ξεκίνησαν ως ή είναι startup και «διαταράσσουν» τεχνολογίες, επιχειρηματικά μοντέλα και τρόπους ζωής ανά τον κόσμο (ας πούμε μόνο ότι τον Μάρτιο του 2015, η κύρια ομιλία του MWC ήταν από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ του Facebook).
Η Ιβηρική, λοιπόν, θα φιλοξενεί πλέον τρεις από τις πιο σημαντικές εκδηλώσεις σε ό,τι αφορά στις startups επί ευρωπαϊκού εδάφους, με μεγάλη απήχηση και στο διεθνές περιβάλλον.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο η φιλοξενία τέτοιων εκδηλώσεων (οι οποίες μπορεί να φέρνουν δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες στις πόλεις που τις φιλοξενούν κάθε φορά, αλλά δεν παύουν να παραμένουν «απλώς» εκδηλώσεις), αλλά και το ευρύτερο επιχειρηματικό οικοσύστημα που έχει «κτισθεί» στις δύο χώρες της Ιβηρικής χερσονήσου.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, έχουν προσελκύσει πάνω από 567 εκατ. ευρώ για τη διετία 2013-2014 (και ένα ποσό που προσεγγίζει τα 300 εκατ. ευρώ στο πρώτο πεντάμηνο του 2015) η Ισπανία και πάνω από 75 εκατ. ευρώ για τη διετία 2013-2014 η Πορτογαλία σε χρηματοδοτήσεις τύπου venture capital.
Εταιρείες, όπως η Telefónica, η μεγαλύτερη εταιρεία τηλεπικοινωνιών στην Ιβηρική και στην Λατινική Αμερική, είναι εμπλεγμένες στο οικοσύστημα καινοτομίας και startups (το πρόγραμμα acceleration με το όνομα Wayra, φερ' ειπείν), ενώ είναι χαρακτηριστικό πως η Google επέλεξε την ισπανική πρωτεύουσα προκειμένου να ιδρύσει το δεύτερο Campus της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά το Λονδίνο (με ένα ακόμη να έρχεται στην Βαρσοβία της Πολωνίας).
Σε επίπεδο πολιτείας, η Ισπανία και πάλι δίνει τον «τόνο» καθώς τόσο η κυβέρνηση επί Μαριάνο Ραχόι όσο και η βασιλική οικογένεια (ο Βασιλιάς Φίλιππος ο 6ος ήταν ο επίτιμος προσκεκλημένος του South Summit και έκλεισε την εκδήλωση) έχουν αναδειχθεί ως υποστηρικτές και «διαφημίζοντες» το «οικοσύστημα» της χώρας. Για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του συνεδρίου - το οποίο όπως είπαμε μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη στη χώρα - οι Ισπανοί αξιοποίησαν τα κονδύλια που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την προώθηση των startups στην Ευρώπη. Μάλιστα, συν-επικεφαλής του συνεδρίου έχει τεθεί ο Αλέχαντρο Μπαρρέρα, μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες «φιγούρες» του πανευρωπαϊκού οικοσυστήματος, προκειμένου να οργανώσει και να «ευαγγελίσει» στην υπόλοιπη ήπειρο το συνέδριο. Στο επίπεδο του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, σημαντικές πρωτοβουλίες έχει αναλάβει ο Δήμος της Μαδρίτης, με απαλλαγή δημοτικών τελών και άλλων επιβαρύνσεων για επιχειρηματίες που ξεκινούν ή μετακομίζουν στην Μαδρίτη.
Αντιστοίχως, η Λισαβόνα έχει χαιρετισθεί ως ένα από τα πιο «ζωντανά» οικοσυστήματα της δεύτερης «ταχύτητας» στην Ευρώπη. Σημαντικά κίνητρα για το νέο «hot spot» για την τεχνολογική επιχειρηματικότητα στον ευρωπαϊκό Νότο προσφέρει η ίδια η κυβέρνηση με τη δημιουργία του Portugal Ventures, ενός υπερ-ταμείου επενδύσεων που δημιουργήθηκε το 2012 με τη συνένωση τριών ξεχωριστών ταμείων το οποίο έχει υπό διαχείριση 600 εκατ. ευρώ σε venture capital και private equity κεφάλαια, ενώ στο χαρτοφυλάκιό του συμπεριλαμβάνονται τουλάχιστον 180 εταιρείες. Ωστόσο, σημαντικό ενδιαφέρον έχουν αρχίσει πλέον να προσελκύουν οι πορτογαλικές εταιρείες και από Αμερικανούς επενδυτές. Το υπόλοιπο «οικοσύστημα» τεχνολογικής επιχειρηματικότητας είναι εξίσου αναπτυγμένο, με σημαντικότερες πρωτοβουλίες τον accelerator Lisbon Challenge, ο incubator της Πόλης της Λισαβώνας, Startup Lisboa, και το bootcamp Startup Pirates. Σε μία προσπάθεια η κυβέρνηση να εναρμονιστεί με την ψηφιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει προωθήσει μία σειρά από διευκολύνσεις για μικρομεσαίες και startup επιχειρήσεις, όπως η ίδρυση εταιρείας σε μία ώρα και χαμηλότερους μία σειρά από δευτερεύοντες φόρους.
Αυτοί ήταν και οι λόγοι που έκαναν το Web Summit να μιλήσει για ένα ακμάζων startup «οικοσύστημα», όταν ανακοίνωσε ότι επέλεξε να μεταφέρει στην Λισαβόνα τη διοργάνωσή του για τα επόμενα τρία χρόνια, αναφέροντας επίσης την ψηφιακή κουλτούρα και το δίκτυο υποδομών της πόλης. Η επένδυση του 1,3 εκατ. ευρώ από πλευράς των πορτογαλικών αρχών για να φιλοξενήσει η πρωτεύουσα της χώρας το Web Summit μέχρι και το 2018 φαίνεται πως δεν είναι από τους κυρίαρχους λόγους για τους οποίους οι διοργανωτές επέλεξαν την πόλη, καθώς μοιάζει «μικρό» μπροστά στους τζίρους των δεκάδων εκατ. ευρώ που μπορεί να δημιουργήσει τόσο για το ίδιο το συνέδριο όσο και για την πόλη φιλοξενίας. Ωστόσο, τα νέα του Web Summit άνοιξαν μία ολόκληρη συζήτηση (με πάρα πολλούς επικριτές) για την αξία που μπορεί να δημιουργήσει ως το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό συνέδριο για startups, ενώ δημιούργησαν και μία σειρά από «πικρίες» εντός Ιρλανδίας, ακόμα και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό της χώρας Έντα Κέννυ, ο οποίος «ανεβαίνει» κάθε χρόνο στην σκηνή του συνεδρίου.
Πάντως, δεν θα μπορούσε να ειπωθεί τόσο και για την Ισπανία όσο και για την Πορτογαλία ότι είναι ήδη δύο «μεγαθήρια» της επιχειρηματικότητας και των startups, καθώς υπολείπονται σε σημαντικό βαθμό και σε διεθνή «υπόληψη» και σε προσέλκυση κεφαλαίων και σε επιχειρηματική κουλτούρα και γνώση και σε διασύνδεση με την παγκόσμια αγορά χρήματος και τεχνολογίας σε σχέση με άλλα «κέντρα» της Ευρώπης όπως το Λονδίνο ή το Βερολίνο, αλλά βλέπουμε ότι κάνουν συγκεκριμένα «βήματα» προκειμένου να καλύψουν το «έδαφος».
Βεβαίως, όλη η κουβέντα γίνεται από πλευράς μου διότι Ισπανία και Πορτογαλία ανήκουν σε αυτό που ονομάζεται «Ευρωπαϊκός Νότος» ή «Ευρωπαϊκή Περιφέρεια», εκεί που βρίσκεται και η Ελλάδα. Ίσως η σύγκριση να είναι ατυχής, ιδίως σε ό,τι αφορά στην Ισπανία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο έχουν αναδειχθεί και δραστηριοποιηθεί οι δύο αυτές χώρες - περισσότερο στα «κυβικά» μας από ό,τι άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης - στο «προσκήνιο» του ευρωπαϊκού startup οικοσυστήματος είναι ένα ιδανικό παράδειγμα προς μίμηση και για τη χώρα μας.
Τώρα, αν και πώς μπορεί όντως να το μιμηθεί μία χώρα όπως η Ελλάδα (που η αδυναμία της να δημιουργήσει μία αμιγώς ή κατά προτεραιότητα ιδιωτική αγορά επενδύσεων και το καταστροφικό επιχειρηματικό περιβάλλον της μπορεί να απειλήσουν ακόμη και με συρρίκνωση το startup οικοσύστημά της), και μία πόλη όπως η Αθήνα [η οποία κατατάσσεται προτελευταία σε όλη την Ευρώπη στην υποστήριξη της ψηφιακής επιχειρηματικότητας (αν και διατηρώ ορισμένες επιφυλάξεις για την τόσο χαμηλή θέση που αποδίδεται στην Αθήνα)], είναι «άλλου παπά Ευαγγέλιο».