Την Τετάρτη κλείνουν δύο χρόνια από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, όπου οι πολίτες κλήθηκαν να αποφασίσουν αν θα εγκρίνουν ή όχι την προτεινόμενη, από τους θεσμούς, συμφωνία. Για κάποιους το συγκεκριμένο δημοψήφισμα έκρινε την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη και γι᾽αυτό επέλεξαν να ψηφίσουν ΝΑΙ. Για άλλους ήταν απλά ένα δημοψήφισμα που με το ΟΧΙ θα δηλώναμε την αντίσταση μας στην λιτότητα. Το αποτέλεσμα, όμως, ήταν ένα: ο λαός διχάστηκε για ακόμα μία φορά. Δεν ήταν η πρώτη, και σίγουρα όχι η τελευταία, φορά που οι Έλληνες χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα.
Από τη σύσταση του ελληνικού κράτους το 1830, η ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από έντονους εθνικούς διχασμούς. Η κόντρα Τρικούπη-Δηλιγιάννη, ο Βενιζέλος και οι αντιβενιζελικοί, ο Εθνικός Διχασμός ως προς τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Εμφύλιος, το δίλημμα Παπάγος-Πλαστήρας είναι μερικά παραδείγματα που δείχνουν ότι η πόλωση βρίσκεται στο DNA μας. Η πτώση της Χούντας και η Μεταπολίτευση δεν άλλαξαν τα πράγματα. Ο λαός συνέχισε να διχάζεται σε όλους τους τομείς. Με αφορμή το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, ήρθαν στο μυαλό μου 3 περιπτώσεις όπου η κοινωνία μας προτίμησε την πόλωση από την ενότητα.
ΝΔ-ΠΑΣΟΚ
Το 1974, ένας νέος δικομματισμός γεννήθηκε. Η κόντρα ΝΔ-ΠΑΣΟΚ κράτησε πάνω από 3 δεκαετίες και δίχασε την ελληνική κοινωνία. Οι πολίτες είχαν χωριστεί σε δεξιούς και σοσιαλιστές και διαφωνούσαν για τα πάντα. Καφενεία βάφτηκαν μπλε ή πράσινα, αναλόγως το ποιο κόμμα υποστήριζε η πλειοψηφία των πελατών, ενώ υπάλληλοι σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα κρίνονταν με βάση τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Ο Εθνικός αυτός Διχασμός τερματίστηκε το 2011 με τη σύσταση κυβέρνησης συνεργασίας. Σήμερα, παραδοσιακοί ψηφοφόροι των δύο κομμάτων συνεχίζουν να αλληλοκατηγορούνται, ενώ ο δικομματισμός αυτός έχει μετασχηματιστεί σε ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ, αλλά σε πιο ήρεμους τόνους.
Ευρώ - Δραχμή
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη ήταν και παραμένει ένα καυτό ζήτημα. Το 2002 έφερε μαζί του ένα νέο νόμισμα για 12 από τα 15 κράτη-μέλη της Ένωσης (19/28 σήμερα), ανάμεσα τους και η Ελλάδα. Η υποτίμηση της ελληνικής δραχμής και η απροετοίμαστη είσοδος της Ελλάδας στην ζώνη του ευρώ δημιούργησαν ένα νέο διχασμό. Παρά το γεγονός ότι η είσοδος στην ευρωζώνη ήταν μία κίνηση στρατηγικής σημασίας, ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας υποδέχτηκε καχύποπτα το νέο νόμισμα, ενώ ακόμα και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας διαφωνούσαν μεταξύ τους. Η ελληνική κρίση χρέους που ξέσπασε το 2010 έφερε στην επιφάνεια το ζήτημα της παραμονής ή όχι της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Έλληνες και ξένοι πολιτικοί υποστήριζαν την υιοθέτηση ενός εθνικού νομίσματος, με τον όρο GREXIT να χρησιμοποιείται στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Οι πολίτες έχουν χωριστεί σε στρατόπεδα και ανταλλάσσουν βαρύτατους χαρακτηρισμούς μεταξύ τους. Όσοι δεν θέλουν το ευρώ χαρακτηρίζουν ως προδότες εκείνους που στηρίζουν την παραμονή στην ευρωζώνη, με τους δεύτερους να κατηγορούν τους πρώτους για ανευθυνότητα και ιδεοληψία. Μέχρι και σήμερα, η ελληνική κοινωνία διχογνωμεί ως προς την παραμονή μας στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης.
Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο
Από το 2010, οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν υπογράψει 3 μνημόνια στοχεύοντας στην αντιμετώπιση της κρίσης. Στην αρχή, η ΝΔ υποστήριζε ότι η είσοδος στη μνημονιακή εποχή δεν ήταν αναγκαία. Τα πολιτικά κόμματα και η κοινωνία χωρίστηκαν σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς, οδηγώντας σε έναν νέο διχασμό. Ωστόσο, το 2012, η ΝΔ υπερψήφισε με το ΠΑΣΟΚ το 2ο μνημόνιο, με τον ΣΥΡΙΖΑ να αντιτάσσεται πλήρως και να υποστηρίζει την κατάργηση του. Το 2015, ύστερα από το δημοψήφισμα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπέγραψε το 3ο μνημόνιο, ενώ το 2017 η νέα συμφωνία της με τους θεσμούς θεωρήθηκε ως 4ο. Ακόμα και σήμερα, το ρήγμα στην ελληνική κοινωνία ως προς την αναγκαιότητα των μνημονίων είναι βαθύ. Παρά την υιοθέτηση τους από την πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών κομμάτων, τα 3+1 μνημόνια οδήγησαν σε μία αέναη σύγκρουση των Ελλήνων πολιτών το τέλος της οποίας δεν φαίνεται στον ορίζοντα.
Οι τρεις αυτές διαφωνίες μεταξύ πολιτών αποτελούν τροχοπέδη για την ενότητα του ελληνικού λαού. Το αποτέλεσμα των εθνικών διχασμών είναι η αδυναμία εξεύρεσης λύσεων για εθνικά ζητήματα. Κόντρες, όπως Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός, Βόρεια-Δυτικά προάστια κλπ, δείχνουν τη ροπή των Ελλήνων προς τη διάσπαση, αλλά σίγουρα δεν φτάνουν στο επίπεδο των ανωτέρω διχασμών. Αν μελετήσει κανείς την ιστορία μας θα καταλάβει για ποιο λόγο δεν έχουμε εκμεταλλευτεί τα προτερήματα μας ως κοινωνία και αντιμετωπίζουμε τόσες κρίσεις. Η οικονομικοπολιτικοκοινωνική κρίση που ζούμε είναι αποτέλεσμα της έλλειψης συναίνεσης. Η συναίνεση δεν θα έρθει με κυβερνήσεις συνεργασίας ή οικουμενικές κυβερνήσεις, αλλά μόνο αν καταλάβουμε ότι η συνεχής πόλωση έχει έναν ηττημένο: εμάς.
Γιατί πρέπει πάντα να διαλέγουμε στρατόπεδα; Γιατί να φτάνουμε στα άκρα; Γιατί δεν ψάχνουμε μία μέση λύση; Γιατί να αλληλοχαρακτηριζόμαστε ως δωσίλογοι, προδότες, γερμανοτσολιάδες, ιδεολήπτες, ανίκανοι κλπ; Πώς ζητάμε να αλλάξουμε όταν εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε νέους διχασμούς και παρακολουθούμε σαν θεατές την πόλωση της κοινωνίας; Πώς περιμένουμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα μας όταν είμαστε ανέτοιμοι να καταργήσουμε τα διλήμματα; Πώς γίνεται να ζητάμε τον εκσυγχρονισμό όταν συμπεριφερόμαστε σαν εχθροί; Εχθρός μας δεν είναι το μνημόνιο, το ευρώ, η δραχμή, η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ. Εχθρός μας είναι η παράνοια που μας χαρακτηρίζει και μας οδηγεί στην διάσπαση.
Στόχος μας πρέπει να είναι η ενότητα, όπως συνέβη σε εμπόλεμες περιόδους. Με την ενότητα δεν στοχεύουμε μόνο στην εξάλειψη της κρίσης, αλλά στην πρόοδο της κοινωνίας και του κράτους. Όσο διαφωνούμε και προτιμάμε τις αλληλοκατηγορίες και τις επιθέσεις, τόσο θα καταστρέφουμε όσα έχουμε καταφέρει.