Οι πιο συνηθισμένες διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η ψυχαναγκαστική υπερφαγία (binge eating disorder). Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής χαρακτηρίζονται από ακραία συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές σχετικά με τη λήψη τροφής, το βάρος και την εικόνα του σώματος. Η Μαρίτα Γεραρχάκη, Κλινική Ψυχολόγος, μιλά στην HuffPost Greece για τη Νευρική Ανορεξία, τι την προκαλεί και πως αντιμετωπίζεται.
Τι είναι η Ψυχογενής Ανορεξία;
Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια σοβαρή και σε μερικές περιπτώσεις επικίνδυνη για τη ζωή ασθένεια, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση της πρόσληψης τροφής. Οι πάσχοντες ασχολούνται υπερβολικά με το τι τρώνε, με τη μέτρηση των θερμίδων και αποστρέφονται καθετί παχυντικό. Έχουν διαταραγμένη εικόνα του σχήματος και βάρους του σώματος τους και έστω και αν είναι σημαντικά ελλιποβαροί επιμένουν ότι πρέπει να χάσουν ακόμα « κάποια λίγα κιλά » για να δείχνουν εντάξει. Η όλη κατάσταση οδηγεί σε επικίνδυνη απώλεια βάρους, περίπου κάτω από το 15% του φυσιολογικού.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Ψυχογενούς Ανορεξίας;
Τα κύρια χαρακτηριστικά της νόσου είναι η εκούσια μείωση του σωματικού βάρους με μείωση του δείκτη μάζας σώματος (BMI) κάτω του 17,5, ο έντονος φόβος για αύξηση του βάρους και παχυσαρκία, η διαταραγμένη εικόνα του σώματος με αποτέλεσμα το άτομο, παρόλο που παραμένει λιποβαρές να συνεχίζει τις προσπάθειες για απώλεια βάρους ενώ αρνείται τη σοβαρότητα των επιπτώσεων του χαμηλού σωματικού του βάρους. Σε γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία παρατηρείται συχνά αμηνόρροια δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορρυσιακών κύκλων.
Σε ποιους εμφανίζεται;
Η ψυχογενής ανορεξία μπορεί να παρουσιαστεί σε άτομα οποιασδήποτε εθνικότητας ή κοινωνικοοικονομικής τάξης, συχνότερα δε αναπτύσσεται σε κορίτσια που ασχολούνται με τη γυμναστική, το μπαλέτο δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν λεπτό σώμα. Στα αρχικά στάδια το άτομο περιορίζει την πρόσληψη τροφής στις διαιτητικές και επομένως υγιεινές τροφές και αποφεύγει την κατανάλωση λιπών και υδατανθράκων. Ο/η ασθενής μετράει με ιδιαίτερη επιμέλεια τις θερμίδες που προσλαμβάνει και προσπαθεί η ημερήσια κατανάλωση να είναι η μικρότερη δυνατή. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της ψυχογενούς ανορεξίας είναι η ικανοποίηση του ασθενούς όταν κατορθώνει να μειώσει το βάρος του. Η ιδιαίτερη σημασία του σωματικού σχήματος και βάρους για την αποτίμηση της προσωπικής αξίας σε συνδυασμό με τη μειωμένη, λόγω του υποσιτισμού, γαστρική κένωση συμμετέχουν στη διαιώνιση της διαταραχής, καθώς ο ασθενής λόγω της δυσπεψίας και του φουσκώματος που νιώθει περιορίζει περαιτέρω τα γεύματα. Στο βουλιμικό τύπο της ψυχογενούς ανορεξίας, ο περιορισμός της προσλαμβανόμενης τροφής συνδυάζεται με υπερφαγικά επεισόδια. Η υπερφαγία τελειώνει με την πρόκληση εμετού και μπορεί να συνδυάζεται με κατάχρηση καθαρτικών ή διουρητικών, ως μέσων απαλλαγής από το περιττό βάρος. Η πολύωρη γυμναστική και γενικότερα η αυξημένη σωματική δραστηριότητα αποτελεί έναν άλλο τρόπο μείωσης του βάρους.
Που οφείλεται;
Η ακριβής αιτία των διαταραχών αυτών δεν είναι γνωστή. Παρόλαυτα γνωρίζουμε, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει ένας συνδυασμός περίπλοκων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων, ο οποίος σχετίζεται με την εκδήλωση και ανάπτυξη του προβλήματος. Συχνές δυσκολίες που παρατηρούμε είναι: χαμηλή αυτοεκτίμηση, θλίψη ή θυμός, δυσκολίες στην έκφραση των συναισθημάτων, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις ή στην οικογένεια, ιδιαίτερα τραυματικά γεγονότα όπως σεξουαλική κακοποίηση, πολιτιστικές πιέσεις για το ποιο σώμα θεωρείται όμορφο και αποδεκτό. Όχι σπάνια, μπορεί να υπάρχει και κάποιο άλλο μέλος στην οικογένεια, που να έχει διατροφικά προβλήματα. Επίσης γνωρίζουμε, ότι ορισμένα άτομα εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα από το φυσιολογικό σε ουσίες, που είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο της όρεξης, της πέψης και του συναισθήματος. Τελικά, οι διαταραχές διατροφής πιθανότατα να έχουν και πολλές και διαφορετικές αιτίες.
Από την εμπειρία σας, πώς ξεκινά συνήθως;
Συχνά, ξεκινούν είτε σαν μια απλή δίαιτα είτε σαν ένας τρόπος ελέγχου του περιβάλλοντος είτε σαν μια προσπάθεια το άτομο να ανταποκριθεί στα σωματικά πρότυπα της κοινωνίας του. Γρήγορα όμως αυτή η κατάσταση αποκτά τη δικιά της ανεξάρτητη πορεία, αρχίζει να μοιάζει σαν μια μορφή εξάρτησης, επηρεάζοντας τα γενικότερα συναισθήματα και τις σκέψεις. Παρόλο που η εκδήλωση διαταραχών πρόσληψης τροφής ενδέχεται να προκύψει από την επίμονη ενασχόληση με την τροφή και το σωματικό βάρος, συνήθως οφείλεται σε άλλους, βαθύτερους παράγοντες. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν σύνθετες ψυχικές παθήσεις που απορρέουν από έναν συνδυασμό μακρόχρονων συμπεριφορικών, συναισθηματικών, ψυχολογικών, διαπροσωπικών και κοινωνικών παραγόντων. Αν και οι επιστήμονες και οι ερευνητές δεν έχουν σταματήσει να διερευνούν τα υποβόσκοντα αίτια αυτών των συναισθηματικά και σωματικά επιβλαβών παθήσεων, μερικοί από τους γενικότερους παράγοντες που συντελούν στην εκδήλωσή τους μάς είναι ήδη γνωστοί. Οι άνθρωποι που εκδηλώνουν διαταραχές πρόσληψης τροφής συχνά χρησιμοποιούν την τροφή και τον έλεγχο αυτής ως μέσο αντιστάθμισης συναισθημάτων τα οποία, διαφορετικά, θα τους κυρίευαν ή θα ήταν δύσκολο γι αυτούς να τα αντιμετωπίσουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι υιοθετούν συμπεριφορές όπως η δίαιτα, η επεισοδιακή υπερφαγία και οι αυτοπροκαλούμενοι εμετοί προκειμένου να αντιμετωπίσουν οδυνηρά συναισθήματα και να νιώσουν ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Εν τέλει όμως, αυτές οι συμπεριφορές καταστρέφουν τη σωματική και συναισθηματική τους υγεία, εκμηδενίζοντας παράλληλα το αίσθημα της αυτοεκτίμησης, της ικανότητας και του ελέγχου.
Τι επιπτώσεις έχει στην υγεία;
Οι επιπτώσεις της Ψυχογενούς Ανορεξίας στην Υγεία είναι πολλές. Ξηρότητα του δέρματος, υπερτρίχωση με λεπτό χνούδι στο πρόσωπο και τον κορμό, πτώση των τριχών της κεφαλής, αλλαγές στα νύχια, υποθερμία, βραδυκαρδία, υπόταση, ζάλη, καρδιακές αρρυθμίες, ατροφία του εγκεφάλου με συνέπειες δυσκολία στη συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη, εκνευρισμός, κατάθλιψη, μυοπάθεια, δυσκοιλιότητα, αμηνόρροια, αναστολή της αύξησης του ύψους στην εφηβική ηλικία και εμφάνιση πρώιμης οστεοπόρωσης είναι μερικά από τα συμπτώματα της νόσου. Στη ψυχογενή ανορεξία, ολόκληρος ο οργανισμός αναγκάζεται να επιβραδύνει τη λειτουργία του, προκειμένου να διασώσει ενέργεια. Έτσι, επηρεάζεται η ανάπτυξη του εφήβου, διαταράσσεται η λειτουργία της καρδιάς, η πυκνότητα των οστών, οι ηλεκτρολύτες και τα υγρά του σώματος.
Υπάρχει δυσανεξία στο κρύο, κούραση και αδυναμία. Η θνητότητα ανέρχεται περίπου στο 12% -15%των ασθενών. Ο θάνατος προέρχεται κυρίως από τις καρδιολογικές επιπλοκές του υποσιτισμού, από ηλεκτρολυτικές διαταραχές ή μπορεί να οφείλεται σε αυτοκτονία. Τα παραπάνω ποσοστά κατατάσσουν την ψυχογενή ανορεξία στις πλέον επικίνδυνες για τη ζωή ψυχικές διαταραχές. Από τους ασθενείς που θα επιβιώσουν περίπου οι μισοί θα αναρρώσουν πλήρως, στο 30% η νόσος παρουσιάζει υποτροπές ενώ στο 20% μεταπίπτει σε χρόνια.
Ποια είναι η πρόγνωση της Διαταραχής;
Παρότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία, η διεθνής βιογραφία προτείνει ότι η πορεία και η πρόγνωση των διαταραχών αυτών ποικίλει. Η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται συνήθως νωρίς, και οι μακροχρόνιες μελέτες αναφέρουν ότι το 25% των ασθενών εμφανίζει πλήρη ύφεση, το 50% μια χρόνια πορεία με σχετικά καλή λειτουργικότητα ενώ το υπόλοιπο 25% εμφανίζει μια βαριά μορφή της διαταραχής με αυξημένη σωματική νοσηρότητα, θνησιμότητα και αυτοκτονίες. Σχεδόν οι μισοί ασθενείς με αρχική διάγνωση ανορεξίας θα αποδειχθούν αργότερα βουλιμικοί.