Με το καλοκαίρι να καταφτάνει και τον ήλιο να γίνεται ολοένα και πιο δυνατός, η πρόληψη σχετικά με τον καρκίνο του δέρματος είναι, πλέον, ανάγκη. Δεν είναι τυχαίο ότι το μελάνωμα αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου των καρκίνων και η συχνότητά του συνεχώς αυξάνεται. Η Χαρά Νίκα, Δερματολόγος- Αφροδισιολόγος, μιλά για όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τον καρκίνο του δέρματος, την προστασία από τον ήλιο και τη σημασία της αυτοεξέτασης.
Τι είναι το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι ένας καρκίνος, ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος, ο οποίος αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα, κύτταρα δηλαδή που βρίσκονται κυρίως στο δέρμα μας και ο σκοπός τους είναι να παράγουν μελανίνη. Η μελανίνη είναι μια πρωτεΐνη η οποία εκτός από το να είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών μας, σχηματίζει μια «ομπρέλα» μέσα στα κύτταρα μας για να τα προστατέψει από την ηλιακή ακτινοβολία.
Πόσο συχνά εμφανίζεται;
Το μελάνωμα αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου των καρκίνων και η συχνότητα του συνεχώς αυξάνεται. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο, 3-4 άτομα ανά 100.000 κατοίκους θα αναπτύξουν μελάνωμα. Στους άνδρες είναι ο έκτος συχνότερος τύπος καρκίνου, ενώ στις γυναίκες ο έβδομος.
Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται συνήθως;
Η πιθανότητα να εμφανίσει ένας άνθρωπος μελάνωμα αυξάνεται με την ηλικία, ωστόσο είναι αξιοσημείωτο ότι 1 στα 4 άτομα με μελάνωμα είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών.
Σε ποια σημεία του σώματος εμφανίζεται συνήθως;
Στους άνδρες εμφανίζεται συχνότερα στην ράχη ενώ στις γυναίκες στις γάμπες, περιοχές δηλαδή που ενώ το χειμώνα είναι προφυλαγμένες από την ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι απότομα εκτίθενται σε αυτή. Μπορεί ωστόσο να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, ακόμη και σε εκείνα που είναι καλά προφυλαγμένα από την ηλιακή ακτινοβολία όπως, τα γεννητικά όργανα, τις παλάμες, τα πέλματα, το τριχωτό της κεφαλής, το βλεννογόνο του στόματος, τα μάτια.
Τις περισσότερες φορές το μελάνωμα ξεκινά πάνω σε έναν σπίλο (ελιά), μερικές φορές όμως μπορεί να αναπτυχθεί και πάνω σε φαινομενικά κανονικό δέρμα όπου δεν προϋπάρχει σπίλος.
Ποιες είναι οι βασικότερες αιτίες του μελανώματος;
Η κυριότερη αιτία ανάπτυξης του μελανώματος είναι η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, χωρίς αντηλιακή προστασία. Ένα έγκαυμα, ειδικά στις νεαρές ηλικίες, κάνουν το δέρμα μας επιρρεπές στην εμφάνιση του.
Άλλες αιτίες είναι είναι η κληρονομικότητα, δηλαδή το να έχει παρουσιάσει μελάνωμα κάποιος συγγενής στην οικογένεια, η παρουσία πολλών και άτυπων σπίλων (ελιών) και το ανοιχτόχρωμο δέρμα.
Ποια είναι η πρόγνωση του μελανώματος:
Το μελάνωμα εάν διαγνωσθεί εγκαίρως και αφαιρεθεί άμεσα μπορεί να έχει πολύ καλή πρόγνωση. Αντιθέτως στα προχωρημένα στάδια επεκτείνεται γρήγορα δίνοντας μεταστάσεις σε άλλα όργανα. Γι αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η τακτική αυτοεξέταση και η περιοδική δερματολογική εξέταση. Η εξέταση στον δερματολόγο πρέπει να γίνεται μια φορά τον χρόνο και ειδικότερα την Άνοιξη έτσι ώστε να αναγνωριστούν εγκαίρως ύποπτοι σπίλοι πριν την καλοκαιρινή ηλιακή έκθεση.
Πως γίνεται ο έλεγχος των σπίλων (ελιών) από τον δερματολόγο;
Αρχικά ο δερματολόγος θα κάνει μια προσεκτική κλινική εξέταση, δηλαδή θα δει τους σπίλους (ελιές) με τον μεγεθυντικό φακό και στην συνέχεια θα τους μελετήσει με το δερματοσκόπιο, έναν ειδικό φακό υψηλής ανάλυσης και ευκρίνειας. Με αυτή την πρώτη αξιολόγηση ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει εάν κάποιος σπίλος πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά. Σε ορισμένους ασθενείς, κυρίως σε αυτούς με πολυάριθμους σπίλους, μπορεί να ακολουθήσει η χαρτογράφηση σπίλων.
Πως γίνεται η χαρτογράφηση;
Η χαρτογράφηση είναι η πιο προηγμένη μέθοδος πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του μελανώματος.Για την χαρτογράφηση χρησιμοποιείται ένα κομπιούτερ στο οποίο είναι συνδεδεμένη μια κάμερα. Η κάμερα διαθέτει ειδικό φωτισμό και φακούς πολύ υψηλής ανάλυσης που μας επιτρέπουν να μεγεθύνεται ο κάθε σπίλος από 20 έως και 80 φορές! Συνεπώς καταγράφονται και τα πιο λεπτά χαρακτηριστικά των σπίλων. Με την κάμερα αρχικά φωτογραφίζουμε το σώμα του ασθενούς και πάνω σε αυτό σημειώνουμε τους σπίλους ξεχωριστά με τις αντίστοιχες μεγεθυνμένες και λεπτομερείς εικόνες οι οποίες καταγράφονται και αποθηκεύονται σε ατομικό αρχείο. Με αυτή την μέθοδο της χαρτογράφησης ο δερματολόγος βλέπει τα χαρακτηριστικά του σπίλου που δεν θα μπορούσε να δει με γυμνό μάτι αλλά ούτε με τον μεγεθυντικό φακό του. Το ίδιο το μηχάνημα έχει ένα ειδικό πρόγραμμα που μπορεί να αναλύσει το ποσοστό κινδύνου του κάθε σπίλου να μεταλλαχτεί σε μελάνωμα. Τέλος δίνει την δυνατότητα παρακολούθησης διότι οι δερματοσκοπικές εικόνες αποθηκεύονται στο αρχείο του ασθενούς και μπορούν να συγκριθούν με τις επόμενες δερματοσκοπικές εικόνες της καινούριας χαρτογράφησης.
Τι πρέπει να προσέχει κανείς;
Ο κανόνας ABCDE βοηθά να αναγνωρίσετε εάν έχετε ύποπτους σπίλους (ελιές).
Α (assymetry): Είναι ασύμμετρη η ελιά; Δηλαδή εάν την χωρίσουμε στα τέσσερα είναι όλα τα τμήματα ίδια μεταξύ τους;
B (borders): Έχει ακανόνιστα δαντελωτά όρια;
C (color): Έχει περισσότερα από ένα χρώμα;
D (dimension): Έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 6 mm;
Ε (evolution): Έχει αλλάξει;
Οι ελιές που παρουσιάζουν ένα τουλάχιστον από αυτά τα χαρακτηριστικά πρέπει να εξεταστούν από δερματολόγο.
Πως μπορεί να προστατευτεί κάποιος από το μελάνωμα;
Αρχικά πρέπει να αποφεύγουμε την απότομη ηλιακή έκθεση και να μαυρίζουμε σταδιακά φορώντας επαρκή ποσότητα αντηλιακής προστασίας ανάλογη του φωτοτύπου μας, χωρίς να εκτιθόμαστε τις επικίνδυνες ώρες της ημέρας 11:00- 17:00 αλόγιστα στον ήλιο. Να φοράμε πάντοτε καπέλο και γυαλιά ηλίου. Σημαντική είναι και η αυτοεξέταση. Δηλαδή, άλλαξε κάποια ελιά μας; Eμφανίστηκε κάποια καινούρια; Και φυσικά, έλεγχος στον δερματολόγο μια φορά τον χρόνο.