Μια νέα κυβέρνηση θα αναλάβει τις τύχες της χώρας και όλοι έχουμε τις προτιμήσεις μας για το τί θα μπορούσε να βελτιωθεί στην καθημερινότητα μας. Εδώ, λοιπόν, παρουσιάζω ένα δεκάλογο με μικρές αλλαγές που θα ήθελα να δω να συμβούν στη χώρα μου μέχρι τα τέλη της επόμενης τετραετίας. Δεν είναι αλλαγές που έχουν μεγάλο κόστος ούτε που αποτελούν πομπώδης παρεμβάσεις. Είναι αυτές που θα με κάνουν να νιώσω πολίτης μιας καλύτερης χώρας.
Ακολουθεί, λοιπόν, η λίστα.
1. Ποιότητα Οδοστρώματος: Διαχρονικά η χώρα μας πρωταγωνιστεί στη λίστα με τους χειρότερους δρόμους στην Ευρώπη, ως προς την ποιότητα του οδοστρώματος ( συγκριτικά με το μέσο όρο της ΕΕ1). Αυτός ο δείκτης δεν είναι απλός καθώς θεωρείται ως βασικός δείκτης που αναλύεται σε διεθνείς μελέτες που βαθμολογούν την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας2. Εν έτει 2023 συνεχίζω να παρατηρώ τα συνεργεία που παρεμβαίνουν στο οδόστρωμα να αφήνουν πλήθος κακοτεχνιών. Η εργασία είναι άλλοτε απλή και άλλοτε πιο περίπλοκη αλλά στο τέλος της ημέρας θα δημιουργηθεί και ένα σημάδι στο οδόστρωμα θα μας θυμίζει την προχειρότητα για τα υπόλοιπα χρόνια. Θα ήταν σημαντικό, πλέον, για τη χώρα αν μέσα στα επόμενα χρόνια μπορούσε να δημιουργηθεί και να τηρηθεί ένα αυστηρό πρωτόκολλο παρέμβασης στους δρόμους που να μην επιτρέπει την κακοτεχνία.
2. Δημόσιοι Χώροι: Η πλατεία, η παιδική χαρά, η παραλία και ο ακάλυπτος χώρος ή χώρος πρασίνου είναι χώροι ελεύθεροι και δίχως εισιτήριο εισόδου και ως εκ τούτου αποτελούν σημεία επαφής των πολιτών και ελεύθερης διάδρασης μεταξύ τους. Σε μια πλατεία αναμειγνύονται οι κοινωνικές τάξεις και συναντιόνται όλες οι ηλικίες και πρέπει να προστατευθούν από την αυθαιρεσία και την καταπάτηση. Θεμιτό θα ήταν να δημιουργηθεί ένα μητρώο δημόσιων χώρων και να βαθμολογηθούν από την πολιτεία για την καθαριότητα, την ασφάλεια και τη χρηστικότητα τους. Το μητρώο αυτό να είναι δημόσια προσβάσιμο και να διαθέτει βραβεύσεις και ποινές.
3. Πρωτόκολλα Υγείας: Στην Ελλάδα υπάρχει μια αδυναμία στην τήρηση πρωτοκόλλων. Αυτή η αδυναμία όμως ενίοτε οδηγεί και στο θάνατο. Η χώρα μας έχει σταθερά την αρνητική πρωτιά μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον επιπολασμό των νοσοκομειακών λοιμώξεων3. Μπορεί η υποστελέχωση και η παλαιότητα των κτισμάτων να αποτελούν βάσεις για τη μερική εξήγηση του φαινομένου αλλά περισσότερο είναι η αδυναμία τήρησης πρωτοκόλλων. Κοινώς το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό κυκλοφορεί φορώντας γάντια και λοιπή ειδική ένδυση ελεύθερα σε όλους τους χώρους του νοσοκομείου, οι ασθενείς με τους επισκέπτες μπαινοβγαίνουν αυθαίρετα στους χώρους, οι τουαλέτες είναι σε άθλια κατάσταση, υπάρχει αδυναμία τήρησης απλών προληπτικών μέτρων όπως το πλύσιμο των χεριών και άλλα πολλά. Είναι σημαντικό να εφαρμοσθεί με αυστηρότητα ένα πρωτόκολλο ποιότητας στα δημόσια νοσοκομεία και να ορισθεί υπεύθυνος αποκλειστικά για την τήρηση του και μονάδα του Υπουργείου Υγείας που να ασχολείται αποκλειστικά με τους συγκεκριμένους ελέγχους.
4. Ασφάλεια στους δρόμους: Η Ελλάδα πρωτοστατεί στα δυστυχήματα στην ΕΕ. Οι λόγοι πολλοί. Ωστόσο, είναι κοινώς τόπος ότι πλέον μια μερίδα οδηγών συμπεριφέρεται στο δρόμο έξω από κάθε όριο εγκράτειας. Από προσωπική εμπειρία παρατηρώ ότι σε κάθε οδηγική μου διαδρομή μου θα τύχει να συναντήσω πειρατές του οδοστρώματος που προέρχονται από όλες τις κοινωνικές ομάδες και ηλικίες. Δεν υπάρχει ταυτότητα στην αυθαιρεσία, απλά αυθαιρεσία. Ας μην ξεκινήσουμε με μακροσκελείς αναλύσεις των αιτιών και ας αυξηθεί άμεσα η παρέμβαση της τροχαίας στους δρόμους και ιδιαίτερα στις κεντρικές αρτηρίες, με έμφαση στην καταπολέμηση της επικίνδυνης οδήγησης.
5. Φαινόμενο «επιδεικτικής διαφθοράς»: Η επιδεικτική διαφθορά αποτελεί μια από τις χειρότερες εκφάνσεις της ανομίας σε μια χώρα. Δηλώνει ότι αυτός που παρανομεί όχι μόνο το πράττει αλλά και το επιδεικνύει. Για παράδειγμα , εντυπωσιακά ήταν τα ευρήματα της μελέτης του Αναπληρωτή Καθηγητή Παναγιώτη Λουρίδα και του Καθηγητή Διομήδη Σπινέλλη που περιγράφουν την ύπαρξη παράνομης αγοράς για την προμήθεια πινακίδων κυκλοφορίας, με ευκολομνημόνευτους αριθμούς ή αλλιώς «εύκολων πινακίδων»45. Πρόκειται για μια πραγματικά ενδιαφέρουσα πτυχή της «επιδεικτικής διαφθοράς» που αφήνει κάποιον άφωνο. Η επιδεικτική διαφθορά πρέπει να αποτελέσει σημείο επαγρύπνησης για την πολιτεία γιατί αν μην τι άλλο δηλώνει ξεκάθαρα ότι ο νόμος δεν είναι ίδιος για όλους. Ίσως στην Ανεξάρτητη Αρχή Διαφάνειας να πρέπει να δημιουργήσουν ειδικό τμήμα για τη μελέτη και καταπολέμηση του φαινομένου.
6. Ανταμοιβή Φορολογικά Ευσυνείδητων Πολιτών: Σε αυτήν την περίοδο έχει γίνει κατανοητό ότι μια μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας, με ετήσια εισοδήματα της τάξεως των 10.000,00 €, φοροδιαφεύγουν κατ’ εξακολούθηση και μάλιστα επιδοτούνται προνομιακά συμμετέχοντας σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της πολιτείας. Πρόκειται για κάτι οξύμωρο καθώς σήμερα η πολιτεία έχει την τεχνολογία και την πληροφορία που της επιτρέπουν να προσδιορίζει ποιοι πολίτες της είναι φορολογικά ενήμεροι και συνεπείς. Για αυτούς τους πολίτες θα πρέπει να υπάρξουν και ανταμοιβές. Θα ήταν ενδιαφέρουσα η προώθηση προγραμμάτων επιδότησης (Εξοικονομώ κλπ) που να απευθύνονται κυρίως προς τους συνεπείς φορολογούμενους. Ποιοι είναι αυτοί; Μισθοδοτούμενοι, συνταξιούχοι και ελεύθεροι επαγγελματίες που μπορεί να πιστοποιηθεί ότι δεν φοροδιαφεύγουν. Με αυτόν τον τρόπο έμπρακτα η πολιτεία μπορεί να δείξει την ευγνωμοσύνη της προς τους συνεπείς πολίτες.
7. Πράσινο: Σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, ακολουθούνται επιθετικές στρατηγικές αύξησης του πρασίνου ως λύση για την καταπολέμηση των συνέπειών της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στο Παρίσι για παράδειγμα εφαρμόζεται το The Paris greening programme που σκοπό έχει, να αυξήσει δραματικά την κάλυψη του πρασίνου στην πόλη. Το πρόγραμμα συνοδεύεται από στόχευση, μελέτες και οδηγίες ακόμα και για τους πολίτες σχετικά με το ποια βλάστηση να τοποθετήσουν στις ταράτσες, στα μπαλκόνια και στους κήπους τους. Μπορεί να τεθεί και στη χώρα μας άμεσα πρόγραμμα πρασινίσματος των αστικών και περιαστικών περιοχών. Η αύξηση των χώρων πρασίνου στις πόλεις αποτελεί την παλαιότερη αλλά πιο αποτελεσματική μέθοδο για την καταπολέμηση των φαινομένων καύσωνα. Ας σταματήσουμε να κατασκευάζουμε ακριβές πλατείες από τσιμέντο και ας δημιουργήσουμε πολλές και φθηνές χωμάτινες πλατείες με πλούσια κάλυψη βλάστησης. Καλό θα ήταν, επίσης, να ενισχυθούν οι δημόσιοι και ιδιωτικοί κήποι και να επιχορηγηθούν προγράμματα ανακύκλωσης γκρίζων υδάτων και αξιοποίησης βρόχινου νερού. Κάθε σύγχρονη κατοικία θα πρέπει να διαθέτει μελέτη για σχετικές υποδομές.
8. Οικογενειακός Προϋπολογισμός: Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα πρότυπο οικογενειακού προϋπολογισμού. Πόσα χρήματα πρέπει να διαθέτει μια οικογένεια (ανάλογα με τη μορφή της) ώστε πρώτον να βιοποριστεί αξιοπρεπώς αλλά και να δύναται να καλύψει τις ανάγκες των μελών της σε πρόσβαση σε υπηρεσίες μετακίνησης, αναψυχής, εκπαίδευσης, πολιτισμού και υγείας. Παράλληλα, θα πρέπει να τεθούν πρωτόκολλα προστασίας και ενημέρωσης για οποιεσδήποτε αυξήσεις λαμβάνουν χώρα αυθαίρετα και μπορεί να φέρουν δυσανάλογες επιβαρύνσεις στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Για παράδειγμα, πρόσφατα προβλήθηκε στα ΜΜΕ η κρυφή αύξηση στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις των λογαριασμών ρεύματος με ασαφείς στοχεύσεις και αιτιολογικό6. Το νέο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας θα πρέπει να δημιουργήσει μια διαδικασία ανοιχτής διαβούλευσης όπου θα πληροφορείται και θα παρεμβαίνει προκειμένου να προστατεύει τον οικονομικό προγραμματισμό των οικογενειών.
9. Αίσθημα κοινότητας και ανήκειν στους νέους: Τα σχολεία μας έχουν μετατραπεί σε τόπους όπου κυριαρχεί η θεωρία και όχι η πράξη. Περισσότερο, όμως από το γυμνάσιο και έπειτα η δημόσια εκπαίδευση δεν ασχολείται καθόλου με την εκμάθηση του ορθού τρόπου κοινωνικής συμπεριφοράς στα παιδιά. Με την καλλιέργεια δηλαδή της κοινωνικής νοημοσύνης στη χώρα μας και της κοινωνικά υπεύθυνης δράσης. Αυτή η εκμάθηση δεν μπορεί να γίνει και πάλι θεωρητικά. Πρέπει να γίνει εμπειρικά. Πώς μπορεί να υλοποιηθεί αυτό; Σαν παράδειγμα αναφέρω την Ιαπωνία. Στην Ιαπωνία υιοθετούν μια πρακτική εκπαίδευσης που περιλαμβάνει τον καθαρισμό και την επιμέλεια των σχολικών εγκαταστάσεων από τους ίδιους τους μαθητές. Αυτές οι εργασίες εκτελούνται με σχολαστικότητα και προσοχή και όχι σαν ευκαιρία για χαλάρωση και κοπάνα. Αποτελούν κεντρικό άξονα της παιδείας που λαμβάνουν οι νέοι. Παραπέμπω σε βίντεο από την σχολική καθημερινότητα στην Ιαπωνία7 αν και ομολογουμένως τέτοια μορφή δράσης είναι εκτός της κουλτούρας στη χώρα μας.
10. Φροντιστές ΑΜΕΑ: Πρόσφατα η πολιτεία αντιλήφθηκε ότι ένα άτομο με χρόνια πάθηση ή κάποιας μορφής αδυναμία λειτουργίας, απαιτεί την υποστήριξη του από ανθρώπους οικείους του. Τα άτομα αυτά ονομάζονται φροντιστές και η πολιτεία πρέπει να αναλάβει τη υποστήριξη αυτών των συνανθρώπων ώστε πρώτα να τους υποστηρίξει ηθικά και υλικά αλλά και για να αποτρέψει την οικονομική αδρανοποίηση τους. Το «φορτίο των φροντιστών» επιβραδύνει την οικονομική δραστηριότητα χιλιάδων συνανθρώπων μας με συνέπεια να μειώνει τα εισοδήματα τους (και άρα τη συνεισφορά τους στην οικονομία), κατά σχεδόν 79%8. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των φροντιστών εκτιμάται άνω των 3.600.000, σχεδόν το 34% το πληθυσμού9. Η πολιτεία θα πρέπει να εντάξει σε όλα τα κείμενα της την πρόβλεψη για υποστήριξη των φροντιστών.
11. Ακρίβεια: Η χώρα μας διαθέτει τιμές σε 10 από τα 25 επιμέρους προϊόντα, που απαρτίζουν τον δείκτη τροφίμων της Eurostat, υψηλότερες σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης10. Εντυπωσιακή είναι η εκτίναξη των τιμών και σε εποχικά εγχώρια λαχανικά και φρούτα που παραδοσιακά καταναλώνονται στη χώρα μας. Προσοχή θα πρέπει να δείξουμε στο ακόλουθο. Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας και η γεωπολιτική αστάθεια θα επιφέρει μεγάλες επισιτιστικές πιέσεις και θα αφήνει τεράστια περιθώρια κερδοσκοπίας. Σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον, είναι σημαντικό για τη χώρα μας να εφαρμόσει μια στρατηγική διατροφικής αυτονόμησης, ώστε να είναι σε θέση να εξασφαλίζει την παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων από τον γενικό πληθυσμό με ανεκτούς όρους αλλά και να ελέγχει επιμελώς τα δίκτυα διανομής τροφίμων.
Οι παραπάνω προτάσεις δεν αποτελούν ηχηρές παρεμβάσεις αλλά περισσότερο διαπιστώσεις από την καθημερινότητα στη χώρα μας. Η εφαρμογή τους είναι περισσότερο θέμα πολιτικής βούλησης και λιγότερα οικονομικής ικανότητας και διοικητικής δεξιότητας. Είμαι σίγουρος ότι πολλοί θα προσθέσουν τον δικό τους δεκάλογο. Και ο δικός μου να ξέρετε είναι ενδεικτικός. Ας ευχηθούμε καλή επιτυχία στη νέα κυβέρνηση.
2 Mariano Moszoro and Mauricio Soto, 2022, Road Quality and Mean Speed Score, IMF Working Paper
3 https://www.tovima.gr/print/society/varia-arrosti-i-ellada-apo-lftis-endonosokomeiakes-loimokseis/
4 https://www.in.gr/2021/09/07/greece/ereyna-oi-eykoles-pinakides-kykloforias-syndeontai-epideiktiki-diafthora/
5 https://www.newsauto.gr/fleet-cars/poso-tha-polounte-i-efkoles-pinakides-kikloforias/
6 https://www.ot.gr/2023/04/05/energeia/ilektrismos/logariasmoi-reymatos-fotia-sta-noikokyria-apo-kryfi-ayksisi-stis-rythmizomenes-xreoseis/
8 https://www.worldbank.org/en/events/2021/08/19/the-care-economy-for-persons-with-disabilities
9 https://epale.ec.europa.eu/el/content/elliniko-diktyo-frontiston-epioni-giortazei-tin-proti-eyropaiki-imera-frontisti
10 https://www.ot.gr/2023/05/24/oikonomia/kaine-tous-eyropaious-oi-times-ton-trofimon-poia-proionta-plironoun-akrivotera-oi-ellines-grafima/