Στην επαγγελματική του ζωή ένας οικονομολόγος είναι ψυχρός. Βλέπει νούμερα, παρατηρεί συμπεριφορές, αναλύει καταστάσεις και κάνει προβλέψεις μακριά από κάθε ιδεολογία ή συναίσθημα για το τι σημαίνουν αυτές. Στις παρακάτω γραμμές, ακολουθεί ακριβώς αυτό, μια οικονομικοπολιτική ανάλυση του επόμενου έτους, χωρίς το παραμικρό ίχνος ιδεολογίας. Σε επίπεδο ακριβείας, οι οικονομολόγοι έχουμε την τάση να γινόμαστε οι αστρολόγοι των κοινωνικών επιστημών. Δεν θα προσπαθήσω λοιπόν να είμαι τόσο ακριβής, όσο επεξηγηματικός. Ακολουθεί ο κόσμος όπως πιθανόν να είναι, όχι όπως θα ήθελε ο οποιοσδήποτε να τον παρουσιάσει. Σε μια κοινωνία που φωνάζει, ωρύεται, ψάχνει απεγνωσμένα για λύσεις και ενόχους, ελάχιστη συνεισφορά των αναλυτών μπορεί να είναι η ψυχρότητα. Ιδού λοιπόν, 6 προβλέψεις για το 2019.
1. Ελλάδα: Η ανάπτυξη θα αργήσει. Το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη 2,4%, σχεδόν 0,5% πάνω από την Ευρωζώνη και από την Γερμανία. Η λογική είναι ότι το ΑΕΠ έχει πέσει σημαντικά, οπότε και ένα μικρό ριμπάουντ είναι σημαντικό σε ποσοστιαίους όρους. Πιστεύω ότι τα νούμερα θα αναθεωρηθούν προς τα κάτω. Εξωτερικά, η παγκόσμια οικονομία χαμηλώνει ρυθμούς. Εσωτερικά, μπορεί το ΥΠΟΙΚ να αδειάσει το πορτοφόλι λόγω εκλογών, όμως εσωτερική κατανάλωση θα μείνει και πάλι στάσιμη, αφού η υπερ-φορολόγιση και η στάση πληρωμών του κράτους προς τους ιδιώτες θα πνίξει και πάλι την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Η ονομαστική ανάπτυξη θα είναι γύρω στο 1,5% με 1,8%, ενώ η πραγματική ανάπτυξη, όπως τη νιώθουν οι πολίτες, θα καθυστερήσει σημαντικά, ίσως και μετά το 2020-21.
2. Ελλάδα: Η κάλπη θα εκπλήξει. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα 8% με 10% στη ΝΔ. Η δυνατότητα της κυβέρνησης να ελέγξει τον χρόνο των εκλογών και η πρόσφατη εμπειρία, δείχνει ότι η διαφορά θα είναι αρκετά μικρότερη, ίσως κοντά στο 5%. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα εκλεγεί πρωθυπουργός, ίσως και με οριακή αυτοδυναμία. Σε κάθε περίπτωση η συνεργασία με το ΚΙΝ.ΑΛ. είναι μονόδρομος. Το έργο όμως θα είναι δύσκολο. Από την αρχή θα έχει να αντιμετωπίσει μια δυναμική αντιπολίτευση, που δεν θα διστάσει να βγει και πάλι στους δρόμους και στα κάγκελα της ΕΡΤ, γκρίνιες στο εσωτερικό του κόμματος από την αντίπαλη πτέρυγα, και τη δυσπιστία των Γερμανών που προτιμούν συγκυβέρνηση με τον Αλέξη.
3. Ευρώπη: Η αργή κάθοδος της Ευρωζώνης στον Άδη θα συνεχιστεί. Το Ευρώ είναι ένα νόμισμα που δεν έχει την εθνική στήριξη να διατηρηθεί. Η μόνη του υποστήριξη έρχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το 2019 είναι η τελευταία χρονιά του Μάριο Ντράγκι. Οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι ενδεχόμενη αντικατάσταση του από «γεράκι» θα δώσει έναυσμα στους traders να επιτεθούν στο Ευρώ. Οπότε ετοιμάζουν για αντικαταστάτη του «Σούπερ Μάριο», είτε το Φινλανδό Έρκι Λίικανεν, είτε τον Γάλλο Μπενουά Κερέ. Νομίζω ότι οι αγορές δεν θα πάρουν με καλό μάτι κανένα αντικαταστάτη του Ντράγκι και θα δοκιμάσουν άμεσα τις αντοχές του. Αν λοιπόν δεν γίνει επίθεση στο Ευρώ στην αρχή του έτους, με την Ιταλία να φλερτάρει με τη μεγαλύτερη χρεοκοπία στην ιστορία και την «ποσοτική χαλάρωση» να σταματάει, ίσως γίνει στο τέλος, με αφορμή την αλλαγή του κεντρικού τραπεζίτη. Σε κάθε περίπτωση, η Μέρκελ δεν θα έχει ούτε τη διάθεση ούτε την εσωτερική υποστήριξη να προχωρήσει με τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις (ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, κοινός προϋπολογισμός, Ευρωομόλογο), μέχρι να είναι πολύ αργά και η Γαλλία δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει. Ένας μη τολμηρός κεντρικός τραπεζίτης, ίσως γράψει τον επίλογο του κοινού νομίσματος.
4. Ευρώπη: Brexit -ουσιαστικό- δεν θα γίνει. Οι κυβερνώντες Τόρηδες διασκέδασαν για τρία χρόνια, και τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με την άβυσσο. Η Τράπεζα της Αγγλίας προβλέπει συρρίκνωση του ΑΕΠ έως και 10.5% τα επόμενα 3 χρόνια σε περίπτωση άτακτης αποχώρησης από την Ευρώπη. Ο –Άγγλος Αλαβάνος- Τζέρεμι Κόρμπυν είναι προ των πυλών. Εάν η Ευρώπη τους δώσει την παραμικρή διέξοδο στο θέμα της Ιρλανδίας, θα την πάρουν και θα μείνουν σε τελωνιακή ένωση με την Ευρώπη. Αλλά ακόμα και αν αρνηθούν να το ψηφίσουν στη Βουλή, τα περισσότερα εναλλακτικά σενάρια (εκλογές, δεύτερο δημοψήφισμα, μονομερής ακύρωση του άρθρου 50) φέρνουν τη χώρα να έχει στενή σχέση με την Ε.Ε. Εκτός αν το Βρετανικό κατεστημένο θέλει απεγνωσμένα τη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης για να αυξήσει τον έλεγχο της, δύσκολα θα αφήσει να γίνει πραγματικό Brexit.
5. ΗΠΑ: Ο Τράμπ θα παραμείνει Πρόεδρος. Τα πράγματα είναι σίγουρα δύσκολα για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Θα έχει να αντιμετωπίσει τους Δημοκρατικούς στη Βουλή, το αυξανόμενο χρέος και ίσως «κλείσει» την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για κάποιο χρονικό διάστημα. Πάνω από όλα, το 2019 έρχεται πιθανόν η έκθεση του Μούλερ, που θα ισχυριστεί ότι ο Πρόεδρος ήξερε και χρησιμοποίησε τις επαφές με τη Ρωσία για να εκλεγεί. Θα πιεστεί να παραιτηθεί, περισσότερο από ποτέ. Όσο όμως παραμένει δημοφιλής ανάμεσα στους Ρεπουμπλικάνους, γνωρίζει και ο ίδιος, δεν θα τολμήσουν να τον παραπέμψουν. Το 2019 θα είναι ένα πολύ ηχηρό έτος για την Αμερικανική πολιτική σκηνή, όμως στο τέλος του δεν θα έρθει κάποια ουσιαστική αλλαγή.
6. Η επόμενη –παγκόσμια- οικονομική κρίση θα μας χτυπήσει την πόρτα. Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς πότε θα τελειώσει ο οικονομικός κύκλος. Το ΔΝΤ έχει προβλέψει σωστά 0 από τις τελευταίες 5 υφέσεις. Η μείωση του παγκόσμιου εμπορίου εξαιτίας της μείωσης των Κινεζικών ρυθμών ανάπτυξης έχει ήδη οδηγήσει το ΔΝΤ και τον ΟΟΣΑ στη μείωση των προβλέψεων για τους ρυθμούς ανάπτυξης του επόμενου έτους. Οι εμπορικοί πόλεμοι, η αύξηση των επιτοκίων από τη Fed και η απότομη ύφεση της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, η εντάσεις με την Ιταλία και η αδυναμία του Τράμπ να δανειστεί για να «αγοράσει» και πάλι ανάπτυξη, διαγράφουν το τέλος του κύκλου μέσα στους επόμενους μήνες. Νομίζω ότι μετά από 10 χρόνια έχει έρθει το τέλος της μετά Lehman εποχής και κάπου στο 2019 θα ζήσουμε στιγμές 2008. Κοιτάξτε με προσοχή για νέα που σχετίζονται με «σκασμένα» αλγοριθμικά hedge funds.
Μια ευχή για το 2019
Το νέο έτος θα είναι αρκετά δύσκολο. Όταν η οικονομία δεν πάει καλά, οι πολιτικές καταστάσεις –που είναι ήδη στα άκρα- εντείνονται. Όμως θέλω να τελειώσω με μια ευχή. Ό,τι και να γίνεται γύρω μας, δεν θα έπρεπε να είναι αφορμή για να βγάλουμε το χειρότερο εαυτό μας. Οι Έλληνες του εξωτερικού, μακριά από τη διεφθαρμένη πολιτική του εσωτερικού, πάντα ξεχωρίζουν. Οι Έλληνες του εσωτερικού είναι αιχμάλωτοι των πολιτικών δεσμωτών τους.
Πιστεύω ακράδαντα ότι στην Ελλάδα, η πολιτική διαφθείρει τους πολίτες, όχι το αντίθετο. Ναι, «μαζί τα φάγαμε», κ. Πάγκαλε, αλλά μόνο γιατί ο μέγας ηγέτης σας έπεισε αρκετό κόσμο ότι ή θα γίνει συνένοχος ή θα πεινάσει. Ο,τι ηθικές εκπτώσεις κάναμε και κάνουμε τις βρίσκουμε μπροστά μας. Στις 2-3 Ιανουαρίου, που τα αεροπλάνα για το εξωτερικό θα γεμίζουν πάλι στο Ελ. Βενιζέλος και θα μείνουν πίσω γιαγιάδες να κλαίνε σε μια χώρα που, σαν χωριουδάκι της επαρχίας, αργοπεθαίνει, ας αναλογιστούμε πως χρειάστηκαν 30 χρόνια μεγαλοϊδεατισμοί, επιλεκτική εφαρμογή του νόμου, διαφθορά και πολιτική επιρροή με δανεικά από τις επόμενες γενιές, με τα «Κάρμινα Μπουράνα» να παίζουν στο υπόβαθρο, για να φτάσουμε στη μαζική μετανάστευση μιας ολόκληρης γενιάς.
Η πολιτική ηγεσία της χώρας θέλει να πιστέψουμε ότι δεν μπορούμε χωρίς αυτούς. Ας είναι το 2019 η χρονιά που θα πιστέψουμε στις δυνάμεις μας που θα καταλάβουμε ότι σωτήρες, μεσσίες και ευνοϊκές συγκυρίες δεν μπορούν να φτιάξουν τη ζωή μας, μόνο εμείς οι ίδιοι. Θα έχουμε μια ευκαιρία μετά από 4 χρόνια να αλλάξουμε την κοινοβουλευτική μας ξεφτίλα –γιατί αυτοτιμωρία είναι τούτο με τους μισούς εκεί μέσα να εχθρεύονται τη δημοκρατία και τους νόμους, όχι κοινοβούλιο χώρας- και ας ψηφίσουμε αυτούς που μας τάζουν ότι θα πάψουν επιτέλους να μας σώζουν, και θα μας δώσουν την ευκαιρία να σωθούμε καλύτερα μόνοι μας.